به گزارش خبرنگار سینمایی ایرنا، سینمای ایران در هشت سال گذشته با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بود که البته در چهار سال اخیر شیب این نشیب‌ها بسیار زیاد بود. گرچه در ظاهر چالش‌های اقتصادی و یا تورم بالای کشور را می‌توان عامل و بهانۀ این افت دانست اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که این روند نزولی، حاصل برخی بی‌تدبیری‌ها در انتخاب مدیران و انتصاب افراد کارنابلد در رأس امور سینما بود.
هر چه بود، دامنۀ این سیر نزولی در تولیدات باکیفیت سینمایی و یا انتصاب مدیران کاربلد، به جشنوارۀ فیلم فجر هم کشیده شد تا جایی که این جشنواره در سال‌های آخر دولت تدبیر و امید، با حواشی غیرسینمایی زیادی برگزار شد. اما در ادامه نگاهی گذرا داریم به برندگان سیمرغ در هشت دوره گذشته جشنواره فیلم فجر (از سال ۹۹-۱۳۹۲).
اپیزود یک:
از ظهور یک سوپراستار تا رستاخیز یک کارگردان
سی‌ودومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر با ترکیب نام‌آشنایی از سینماگران شاخص در هیئت‌داوران ازجمله محسن شاه‌ابراهیمی، فرهاد توحیدی، محمد داوودی، مجتبی راعی، پرویز شهبازی، کیانوش عیاری، فرامرز قریبیان و هوشنگ گلمکانی، سیمرغ بهترین فیلم را به طور مشترک به سید جمال ساداتیان برای آذر، شهدخت، پرویز و دیگران و تقی عقیلیزاده برای رستاخیز اعطا کردند.
در این جشنواره اما سیمرغ بهترین کارگردانی بر شانۀ احمدرضا درویش برای ساخت رستاخیز نشست. فیلمی که هم در نگاه منتقدان و هم از نظر مخاطبان عام سینما، اثری قابل توجه و کم‌نظیر بود. گرچه بعدها در اکران با اعمال سلیقه‌های زیادی مواجه و در نهایت نیز با حواشی غیرسینمایی زیادی از پرده پایین کشیده شد.
در این دوره از جشنواره، رضا عطاران با بازی درخشان و این بار تحت کارگردانی کمال تبریزی در فیلم طبقه حساس سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را از آن خود کرد و نشان داد همانقدر که در استفاده از دوربین تلویزیون تبحر دارد، روی پردۀ سینما نیز می‌تواند امضای خود را ثبت کند. عطاران از این نقطه به بعد به یکی از پولسازترین و قطعاً بهترین بازیگران دهۀ ۹۰ سینما تبدیل شد.
سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن نیز در این دوره به مریلا زارعی برای بازی در فیلم شیار ۱۴۳ به کارگردانی نرگس آبیار رسید. زارعی در این فیلم نشان داد می‌تواند با شناخت درست موقعیت و کاراکتر، در سطح بهترین بازیگران زن سینمای ایران نقش‌آفرینی کند.
اپیزود دو:
سلام طولانی یک بازیگرِ دیوانه
سی‌وسومین دوره جشنواره فیلم فجر به دبیری علیرضا رضاداد برگزار شد. او در این دوره مجید مجیدی را به عنوان رییس هیئت‌داوران سینمای ایران انتخاب کرد و البته فیلم پرهزینه و مهم محمد رسول‌الله ساختۀ مجیدی نیز به عنوان فیلم افتتاحیه و خارج از بخش مسابقه اکران شد.
در این دوره فیلم رخ دیوانه با موضوعی اجتماعی و فضایی هیجانی و روایت داستان چند جوان که در فضای اینترنت با یکدیگر آشنا شده‌اند، توانست دو سیمرغ اصلی بهترین کارگردانی (ابوالحسن داودی) و بهترین فیلم (بیتا منصوری) را از آن خود کند.
سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد اما به سعید آقاخانی برای فیلم خداحافظی طولانی ساختۀ فرزاد مؤتمن رسید. آقاخانی در این فیلم به طور جدی خود را به عنوان یک بازیگر طراز اول و توانمند در ایفای نقش‌های درون‌گرا و پیچیده مطرح کرد و توانست در رقابت با بازیگران نام‌آشنایی مانند شهاب حسینی، به این جایزه دست یابد. این دومین سالی بود که جایزۀ بهترین بازیگر نقش اول مرد به یک کارگردان سریال‌های طنز تلویزیون می‌رسید.
باران کوثری برای بازی در فیلم کوچه بی‌نام ساختۀ هاتف علیمردانی، جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد. کوثری در این فیلم توانست با بازی غلو شده، به خوبی تضاد میان نسل‌ها را در بستر یک زندگی سنتی نشان دهد.
اپیزود سه:
اینجا برای فیلم اولیها جا هست/ ایستاده تا ابد
سی‌وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر با حضور ابوالحسن داوودی، محمد داوودی، مجتبی راعی، سید جمال ساداتیان، منوچهر شاهسواری، مهدی فخیم‌زاده و نیکی کریمی در هیئت‌داوران، نوید انتخاب بهترین‌ها را می‌داد.
دو جایزۀ اصلی این دوره به دو فیلمی رسید که پیشتر قرار بود در بخش هنر و تجربه اکران شوند. حبیب والی‌نژاد برای ایستاده در غبار ساختۀ محمدحسین مهدویان که زندگی یکی از سرداران دوران دفاع‌مقدس را به شیوۀ مستندگونه به تصویر کشیده بود، سیمرغ بهترین فیلم و سعید روستایی برای فیلم ابد و یک روز که تلفیقی از فقر و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن بود، سیمرغ بهترین کارگردانی را از آن خود کردند. هر دو فیلم، گرچه توسط کارگردانان فیلم اولی ساخته شده بودند اما توانستند نظر مثبت مخاطبان و منتقدان را جلب کنند.
در این دوره، پرویز پرستویی که رکوردار سیمرغ نقش اول از جشنوارۀ فجر است، برای بازی در فیلم پرحاشیۀ بادیگارد ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، بار دیگر سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول را به خانه برد.
پریناز ایزدیار نیز که پیشتر به عنوان یک بازیگر متوسط شناخته می‌شد، در این دوره از جشنواره با بازی قاعده‌مند و استاندارد در ابد و یک روز سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را کسب کرد.
اپیزود چهار:
ماجراهای یک تاریخ و یک امضاء
سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر در حالی آغاز شد که اعضای هیئت‌داوران آن را محمدرضا هنرمند، شهرام اسدی، محمدمهدی دادگو، محمدرضا تخت‌کشیان، رؤیا نونهالی، ایرج رامین‌فر و اکبر نبوی تشکیل می‌دادند. داورانی که انتخاب‌هایشان موجی از نارضایتی و اعتراض را در بین اهالی سینما به راه انداخت؛ گرچه تعدد فیلم‌های نمایش داده شده در این جشنواره نیز یکی دیگر از موضوعات چالش برانگیز این دوره بود.
در این دوره سید محمود رضوی برای ماجرای نیمروز دومین ساختۀ بلند محمدحسین مهدویان سیمرغ بهترین فیلم را از آن خود کرد. این فیلم به موضوع گروهک منافقین و شکاف‌های موجود در این گروهک و البته جنایت‌های آنان در سال‌های اولیه انقلاب اشاره می‌کرد.
وحید جلیلوند نیز با اولین فیلم خود بدون تاریخ، بدون امضا امضای خود را پای سیمرغ بهترین کارگردانی جشنواره انداخت.
محسن تنابنده که در این سال‌ها با نقش‌آفرینی در سریال پایتخت، نام خود را بر سر زبان‌ها انداخته بود، حالا با بازی در فراری اثر علیرضا داودنژاد، سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را کسب کرد.
در همین دوره داوران برای پرهیز از ایجاد حواشی بیشتر در انتخاب‌ها، به دو بازیگر لیلا حاتمی برای بازی در فیلم رگ خواب ساختۀ حمید نعمت‌الله و مریلا زارعی برای نقش‌آفرینی در فیلم زیر سقف دودی به کارگردانی پوران درخشنده، به طور مشترک جایزۀ بهترین بازیگر نقش اول زن را اعطا کردند.
اپیزود پنج:
مصلحت نیست؛ غنائم را تقسیم کنید
سی‌وششمین دوره جشنواره فیلم فجر که بهرام بدخشانی، کمال تبریزی، حسن خجسته، خسرو دهقان، رسول صدرعاملی، فرشته طائرپور و محمدرضا فروتن را در هیئت‌داوران خود داشت، به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده برگزار شد.
در این دوره، سعید ملکان برای فیلم تنگۀ ابوقریب سیمرغ بهترین فیلم را از آن خود کرد. این فیلم یکی از بهترین آثار سینمای ایران در ژانر دفاع‌مقدس بود که بعد از سال‌ها کرختی و رخوت در این حوزه، توانست بار دیگر نظر مثبت مخاطبان سینما را نیز مانند منتقدان جذب و جلب کند.
در این دوره هیئت‌داوران دو سمیرغ در بخش کارگردانی اعطا کرد که این موضوع حواشی زیادی را به دنبال داشت. برخی این اقدام را ناشی از تعارف‌های مرسوم در بین سینماگران دانستند و برخی آن را اقدامی سیاست‌مدارانه از سوی هیئت‌داوران؛ هر چه بود به هر حال ابراهیم حاتمی‌کیا برای فیلم به وقت شام که با نگاهی متفاوت به موضوع داعش و مدافعان حرم می‌پرداخت و همچنین بهرام توکلی برای ساخت تنگه ابوقریب اعطا شد.
امیر جدیدی نیز برای بازی در دو فیلم تنگه ابوقریب و عرق سرد به کارگردانی سهیل بیرقی که به موضوع زنان ورزشکار و مشکلات و چالش‌های آنان در زندگی حرفه‌ای اشاره داشت، جایزۀ سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را از آن خود کرد.
سارا بهرامی نیز برای بازی استاندارد و قابل اعتنای خود در نقش یک مادر بزه‌کار و معتاد در فیلم دارکوب ساختۀ بهروز شعیبی توانست سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را به خانه ببرد.
اپیزود شش:
هیچی برای همه، همه برای یکی
سی‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده و با ترکیب داوران محمد احسانی، محمدعلی باشه‌آهنگر، محمد بزرگ‌نیا، مهرزاد دانش، پوران درخشنده، ریما رامین‌فر و محمود کلاری برگزار شد.
در این دوره آثار قابل تاملی حضور داشتند که از بین آنها می‌توان به متری شیش و نیم ساختۀ سعید روستایی با بازی خوب نوید محمدزاده که حالا در قامت یک سوپراستار نام خود را مطرح کرده، قصر شیرین فیلمی تلخ و اجتماعی با زیرلایه‌های فرهنگی به کارگردانی رضا میرکریمی و بازی متفاوت و باکلاس حامد بهداد و البته فیلم خاص تختی اثر بهرام توکلی که بی‌تردید بهترین فیلم ورزشی تاریخ ایران است، اشاره کرد.
با این همه، در این دوره یا به سبب سلیقۀ داوران و یا ویژگی‌های منحصربفرد در موضوع و ساخت، تمامی جوایز اصلی به فیلم شبی که ماه کامل شد رسید. بهترین فیلم (محمدحسین قاسمی)، بهترین کارگردانی (نرگس آبیار)، بهترین بازیگر نقش اول مرد (هوتن شکیبا) و بهترین بازیگر نقش اول زن (الناز شاکردوست)، از جمله مهمترین سیمرغ‌هایی بود که بر شانۀ این فیلم نشست.
اپیزود هفت:
بازگشت یک پادشاه با خورشید
در دوره سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر که هیئت‌داوران با حضور نرگس آبیار، تورج اصلانی، عباس بلوندی، رضا پورحسین، فریدون جیرانی، سعید راد، محمدمهدی عسگرپور، طهماسب صلح‌جو و مازیار میری، ترکیبی متنوع‌تر از دوره‌های قبلی داشت، شنای پروانه و روز صفر، هر کدام با ۵ سیمرغ بلورین، بیشترین جوایز این دوره را کسب کردند.
در این دوره، مجید مجیدی به عنوان یکی از مهمترین فیلمسازان ایرانی در کلاس جهانی، بعد از سال‌ها با فیلم خورشید در بخش سودای سیمرغ شرکت کرد و توانست به همراه امیر بنان، سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کند.
این فیلم به عنوان نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی شیر طلایی در هفتادوهفتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز انتخاب و برنده جایزه فانوس جادویی این جشنواره شد؛ همچنین با انتخاب منتقدان هالیوود ریپورتر، خورشید در شمار بیست فیلم برتر دو جشنواره ونیز و تورنتو در سال ۲۰۲۰ قرار گرفت. خورشید به عنوان نمایندهٔ سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۱ نیز معرفی شد.
در این دوره از جشنوارۀ فیلم فجر، محمدحسین مهدویان که قبل‌تر با آثاری مثل ایستاده در غبار، ماجرای نیمروز و رد خون، نام خود را به عنوان کارگردانی جوان و ماراجو سر زبان‌ها انداخته بود، توانست برای اولین‌بار سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را برای درخت گردو کسب کند.
پیمان معادی نیز برای بازی در همین فیلم که ماجرای بمباران شیمیایی سردشت را روایت می‌کند، جایزۀ بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورد.
نازنین احمدی نیز برای ابر بارانش گرفته ساختۀ مجید برزگر سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد. این فیلم گرچه نتوانست نگاه منتقدان و مخاطبان را به خود جذب کند اما بازی نازنین احمدی در نقش یک پرستار به حدی باکیفیت و حساب‌شده بود که موفق به جذب نظر مثبت هیئت‌داوران شد.
اپیزود هشت:
تقریباً؟ نه؛ دقیقاً هیچ!
سی‌ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر قطعاً یکی از کرخت‌ترین دوره‌های این جشنواره بود. درهم‌ریختگی‌های مدیریتی در سینما، تغییر مداوم و مستمر مدیران، وضعیت آشفتۀ اقتصاد سینما و البته تورم افسارگسیخته، نابسامانی و بی‌منطقی پرداخت‌ها و دستمزدها و صدالبته شیوع بیماری کرونا، همگی دست به دست هم دادند تا در بستر یک مدیریت ناکارآمد، سینمای ایران بدترین روزهای خود را سپری کند.
در حالی که اِن‌قلت‌های زیادی در برگزاری اصل جشنواره و سپس در برگزاری مجازی یا حضوری آن به میان آمده بود، بالاخره سی‌ونهمین جشنواره هم به هر ترتیبی بود (بخوانید رفع تکلیف) برگزار شد.
هیئت داوران بخش سودای سیمرغ این دوره را محمد احسانی، ساره بیات، مرتضی پورصمدی، بهرام توکلی، نیما جاویدی، سید جمال ساداتیان و مصطفی کیایی تشکیل دادند.
در این دوره فیلم یدو توانست دو سیمرغ اصلی بهترین فیلم (محمدرضا مصباح) و بهترین کارگردانی (مهدی جعفری) را کسب کند.
در این دوره، رضا عطاران برای دومین بار و این بار برای فیلم روشن ساختۀ روح‌الله حجازی، سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کرد.
رؤیا افشار نیز برای ایفای نقش در فیلم مامان به کارگردانی آرش انیسی، جایزۀ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد. افشار پس از سال‌ها بازی در سینما، تلویزیون و تاتر، نشان داد که توان بازی در نقش‌های پیچیده و چندلایه را دارد و در تمام این سال‌ها اگر فرصت‌های بهتری برای بازی پیدا می‌کرد، می‌توانست کارنامۀ خود را پربارتر کند.
نظر شما