سنگ قبرهای فاخر در هنگامه کوچ‌ کرونایی

به گزارش ایرنا راسته سنگتراش های الشتر (حجارها) این روزها در اوج تکاپو و رفت و آمد است و به گواه مرد حجار، هیچگاه این راسته به شلوغی اکنون نبوده است، از قدیم سنگتراش های راسته همه می دانند استاد محمود صبح علی الطلوع آفتاب نزده در مغازه را باز می کند و مشغول تراش سنگ های سفارشی می شود.

می گوید این روزها به واسطه شیوع ویروس کرونا و افزایش بی سابقه مرگ و میرها، بازار سفارش و خرید سنگ قبر هم نسبت به سابق افزایش چشمگیری یافته است، چفیه سفید رنگ را روی سر و صورتش بسته و با دقت و ظرافت خاصی با مته برقی مشغول تراش کنده کاری های روی سنگ است.

با هر سایش مته به سنگ، چهره مرد پشت هاله ای از غبارهای برخاسته از تراش محو می شود و با ضربه های ماهرانه چکش و حرکات ظریف مته، طرح ها را یکی پس از دیگری بر پیکر بی جان سنگ نقش می زند، سنگ قبر متعلق به جوانی است که ویروس بی رحم کرونا جوانی اش را به آغوش خاک کشیده و اکنون سنگ تراش تمام تلاش خود را می کند تا سنگی در خور و شایسته، آنگونه که خانواده اش تاکید داشته اند تحویل دهد.

مرد حجار که سال ها استخوان ترکاندن در حرفه حجاری به قول خودش پوست کلفتش کرده، آنچنان از مرگ حرف می زند که گویی از رفتنی کوتاه به مغازه بغلی برای خریدی جزیی سخن می گوید، او که سال های کودکی را کنار دست عمویش در همین راسته به جوانی پیوند داده است، می گوید مرگ برای ما کرونایی و غیر کرونایی ندارد، این روزها حضرت عزراییل به هر بهانه ای جان می گیرد، از سنگ قبر جوانی که در سانحه تصادف جانش را از دست داده، پیرمردی که چند روز پیش بر اثر سرطان دار فانی را وداع گفته تا سنگ قبرهای جوانان و سالخوردگان فوت شده بر اثر کرونا را زیر دست دارم.

هنوز با دقت و حساسیت خاصی با مته برقی مشغول تراش نقوش روی سنگ است، با هر ضربه چکش نقوش زیباتر و برجسته تر می شوند و سنگ جان بیشتری می گیرد، حالا دیگر تمام نوشته ها و نقوش روی سنگ مشخص شده اند و اشعار را می شود به خوبی خواند: " از خاطر دلها نرود یاد تو هرگز، جز آنکه به نیکی همه جا ورد زبانی" .

کنده کاری شدن سنگ سفید برای جاودان سرای پدری مهربان، حکایت از پدر بودن جوانی دارد که تنها ۴۴ بهار را به چشم دیده و اکنون در خاک سرد آرمیده است، تصور اینکه با مرگ او چند کودک اکنون به سوگ نشسته اند و سال های بی پدری را در پیش دارند روان آدمی را آشفته می کند، مرد سنگتراش اما پیداست بدون توجه به حواشی غم انگیز ماجرا تنها با دقت و ظرافت می کوشد هنر دست خود را به بهترین نحو ممکن با کندن نقوش حاشیه سنگ بیشتر به نمایش بگذارد.

نوشته های روی سنگ قبری آماده در انتهای دکان کوچکش توجهم را به خود جلب می کند، سنگ قبر متعلق به بانویی مسن بود که در آستانه ۵۱ سالگی قرار داشته است، روی سنگ قبر تاریخ وفات و ولاتش را با جملاتی زیبا نشان داده اند، " آفریده: ۱۳۴۹/۲/۲۲، آرمیده: ۱۴۰۰/۵/۱۱ ، شعر حک شده بر روی سنگ هم جالب بود، " خوش آمدی بمزارم نموده ای یادم، بخوان تو سوره الحمد تا کنی شادم".

گویی با زبانی که اکنون قاصر است می خواهد بگوید آدمی براستی چه زود از خاطرها فراموش می شود، دوباره مرد سنگتراش را نگاه می کنم، هنوز مشغول کنده کاری با چکش ظریفش روی سنگ سفید است، سنگتراشی را از عمویش آموخته، روزهای نوجوانی را از سن ۱۶ سالگی وردست عمو بوده و اکنون استاد کاری بنام در حرفه خود است.

می گوید ۵۵ سال فعالیت مداوم در این حرفه، او را در راسته سنگتراش های سلسله به پیشکسوتی در حرفه خود مشهور کرده است، اکثر کسانی که در سلسله سفارش سنگ دارند یکراست به او مراجعه می کنند، در خاطرش نمانده که از وقتی در کارش "اوستایی" شده برای خودش تاکنون چند سنگ قبر ساخته است اما همینقدر می داند که در ساخت همه سنگ ها و دریافت هزینه جانب عدل و انصاف را نگه داشته، با کم و زیاد مشتریان عزادار ساخته است و سعی کرده راضی بروند.

اعتقاد دارد لرستان خودمان معدن بهترین سنگ های صادراتی است که در سرما و گرما داوم بسیار خوبی دارند، او می گوید سنگ های لرستان به قدری مرغوب هستند که حتی برخی مشتری ها از تهران و سایر شهرها برای سفارش سنگ به همکارانش در راسته سنگتراش های خرم آباد مراجعه می کنند چراکه علاوه بر مرغوبیت سنگ، هنر دست سنگتراشان ما و کار ماندگار و زیبایی را که ارائه می دهند باعث شناخت آنها در همه جا شده است، البته بیراه هم نمی گوید در برخی سال ها لرستان را به عنوان سنگ شهر ایران و حتی جهان معرفی کرده اند.

وی که این روزها به واسطه شیوع کرونا مشتری هایش نسبت به سابق قدری بیشتر شده است می گوید: بخاطر رونق کسب و کار خودمان راضی به مرگ عزیز هیچکس نیستیم اما این روزها که مرگ خیلی دم دستی شده، کار ما نسبت به سابق کمی رونق گرفته است اما بازهم بیشتر مشتری ها برای ساخت و سفارش سنگ به سنگتراشان خرم آباد مراجعه و فکر می کنند کاری که آنها ارائه می دهند بهتر است در حالی که همان کار را خود من با همان کیفیت و زیبایی و با قیمت پایین تر انجام می دهم اما متاسفانه برخی مشتری ها عادت کرده اند به آنجا مراجعه کنند و به هنر همشهری خود اعتماد نکنند.

محمود میرزایی در مورد نوع سنگ های مورد استفاده، اینگونه می گوید سنگ گوهره و نرگسه خرم‌آباد بهترین سنگ هستند و دوام بیشتری در مقابل سرما و گرما دارند، سنگ بنیاد، نانو ، گرانیت و هرات هم هست که از افغانستان وارد می شود اما به جرات می توان گفت سنگ معادن لرستان خودمان در دنیا بی نظیر است. 

وی در مورد نوشته های روی سنگها هم اینگونه توضیح می دهد که معمولا  به سلیقه مراجعه کنندگان بستگی دارد، هر کسی چیزی را می پسندد، برای حکاکی تاریخ ولادت و وفات معمولا از نوشته های همچون آفریده و آرمیده، طلوع و غروب، طلوع دل انگیز و غروب غم انگیز، آمدن و رفتن و در نوع ساده آن از همان ولادت و وفات استفاده می شود.

محمود سنگتراش در حالی که مته بر سنگ می چرخاند می گوید معمولا اکثر سنگتراش ها دفترچه ای از اشعار مختلف را دارند که هنگام مراجعه مشتری برای انتخاب شعر مورد نظر دفترچه را به او می دهیم اما گاهی پیش می آید که مشتری شعر یا نوشته خاصی را مدنظر دارد که از همان استفاده می کنیم، این روزها نوشته های روی سنگ قبرها هم خاص شده و معمولا برخی افراد تمایل دارند که از اشعار یا نوشته هایی استفاده کنند که کمتر کسی در ساخت قبر از آنها استفاده کرده، در واقع می خواهند متوفایشان سنگ قبر متمایزی داشته باشد.

صدای مته گاهی اجازه صحبت های مداوم را به مرد حجار نمی دهد، با سایش مته بر سنگ غبار که به هوا بر می خیزد، سرش را به سمت عقب می گیرد، می خواهد اندکی از فرو رفتن غبار به حلق و بینی اش جلوگیری کند، چنان ماهرانه و آرام اما پی در پی به نقش زدن قلب های حاشیه سنگ مشغول است که گویی دارد این نقش ها را بر دیوار گچی خانه ای جان می دهد، گویی قرار است در زیر آن سنگ، در پس خروارها خاک، در این منزل ابدی هنوز غوغا و شوری از زندگی برپا باشد، شاید هم هست، مگر نه اینکه مرگ عین زندگی است، مگر نه اینکه مرگ، آغاز زندگی از جهانی به جهانی دیگر است.

به گفته "اوسا" محمود آنقدر سنگ قبر تراشیده و با خانواده های متوفی در ارتباط بوده که مرگ برایش عادی است، می گوید آنقدر مرگ برایم عادی شده که خیلی کم پیش می آید که از رفتن کسی ناراحت شوم اما یکی دو مورد پیش آمده که بسیار غمگین و آشفته شده ام.

وی ادامه می دهد سال ها پیش ساخت سنگ قبرهای زوج جوانی را برایم آوردند که بر اثر سانحه تصادف به رحمت خدا رفته و دارای ۲ فرزند پسر کوچک بودند که از آن سانحه جان سالم به در برده بودند، مرگ همزمان آنها بسیار غمگینم کرد، سال ها از این ماجرا گذاشت تا اینکه یک روز مردی مسن برای سفارش ۲ سنگ قبر با هم به سراغم آمد، در عین ناباوری متوجه شدم که این مرد دایی آن ۲ طفل معصوم بود که آنها را بزرگ کرده است و اکنون خود آنها نیز در سنین ۲۴ و ۲۶ سالگی باز هم بر اثر سانحه تصادف، روحشان به پدر و مادرشان پیوسته بود، آن روز تلخ ترین روز زندگی کاریم بود که هرگز از خاطرم نخواهد رفت.

مرد که از یادآوری این حادثه تلخ اشک در چشمانش حلقه زده بود، اینگونه به صحبت هایش ادامه داد در همین ایام کرونا، حدود چند ماه پیش نیز سفارش ساخت سنگ قبر پدر و دختری را برایم آوردند، پدر به بیماری کرونا مبتلا شده و در بیمارستان بستری می شود، دختر که همین تازه هم ازدواج کرده بود، تاب بیماری و دوری پدر را ندارد برای همین شخصا بر بالین پدر حاضر می شود و پرستاری از او را برعهده می گیرد تا اینکه خودش هم به کرونا مبتلا می شود، پدر که فوت شده بود دختر هم سه روز بعد به پدرش ملحق می شود، ساخت سنگ قبر این پدر و دختر هم از تلخ ترین خاطره های شغلیم بود که هرگز فراموش نخواهم کرد.

سنگ قبر پنج تا ۷۰ میلیون تومانی

همه جور سنگی داخل حجره کوچک آقای حجار پیدا می شود، از سنگ های دارای رنگ روشن و سنگین وزن تا سنگ های تیره و سبکتر، برخی از سنگ های سبک با دقت و نظم در بیرون از حجره به دیوار تکیه داده شده اند،  در مورد قیمت سنگها که می پرسم اینگونه می گوید: قیمت سنگ هم تابع تورم شده و تقریبا هر چند روز یکبار با افزایش مواجه می شود، از کارخانه افزایش قیمت اعمال می شود و ما هم مجبوریم روی قیمت و دستمزد بکشیم، الان سنگ قبر زیر پنج میلیون تومان در بازار نداریم، اگر هم باشد دوام خوبی ندارد، برخی طالب استفاده از سنگ های هرات هستند که حدودا ۱۵ میلیون تومان در می آید، سنگ گرانتر هم داریم، حتی گاهی افراد متمول سنگ های سنگین وزن دارای ارتفاع می خواهند که اغلب بسیار گران است و در برخی مواقع حتی سنگ قبر داریم که ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان برای مشتری هزینه دارد.

وی معتقد است کرونا و افزایش مرگ ها به طور مستقیم در افزایش قیمت سنگ تاثیری نداشته و نرخ، تابع نوسانات بازار است، کرونا را عاملی تاثیرگذار در کاهش هزینه های مراسم عزاداری می داند، او معتقد است از وقتی بیماری  در شهر شیوع پیدا کرده است، مردم از ترس سلامت خود کمتر در مراسم حضور دارند.

می گوید درست است که به واسطه شرایط قومی، عشایری و آداب هایی که داریم مجبوریم هرطور شده برای همدردی با خانواده معزا در مراسم حضور پیدا کنیم اما دیگر مثل گذشته کسی حاضر نیست در مراسم خرما، حلوا و ناهار و شام( سنت پرسانه) صرف کند و همین باعث کاهش هزینه های مراسم عزاداری شده و بستگان متوفی هم سعی می کنند با خرید سنگ قبرهایی گرانقیمت و خوب، جبران کنند که مبادا مورد طعنه فامیل قرار گیرند. 

نظارت دقیقی بر قیمت سنگ قبر نیست

محمود سنگتراش گریزی هم به وضعیت همکارانش می زند، تعداد افرادی که در این حرفه مشغول فعالیت هستند کم و هنوز به حد نصاب برای تشکیل صنف جداگانه نرسیده است و برای همین نتوانسته ایم اتحادیه ای جهت پیگیری مسائل و مشکلات صنف خود داشته و تابع قوانین آن باشیم و مطالبات خود را مطرح کنیم، هیچکدام از هم صنف های ما بیمه نیستند و در آینده امنیت شغلی ندارند، حتی الان کسانی را می شناسم که اقدام به فعالیت در این حرفه کرده و سنگ های زیادی را هم به صورت نسیه آورده اند اما به دلیل نداشتن مشتری ورشکست شدند و اکنون پشت میله های زندان هستند. 

کار تراش و حکاکی سنگ قبر به اتمام رسیده است، قلب های حاشیه روی سنگ قبر به ترتیب در ردیف هایی بزرگ و سپس کوچک، به دور لبه های رویی سنگ با ظرافتی چشمنواز خودنمایی می کنند گویی حکایت از عزیز بودن و در قلب خانواده بودن عزیز از دست رفته دارند، شاید هر قلب نماد فردی از اعضای خانواده متوفی است که اکنون بر روی سنگ جا مانده اند تا نشان دهند که خاطراتش هرگز از قلب آنها نخواهند رفت.

نایب رییس دوم صنف فروشندگان مصالح ساختمانی شهرستان سلسله به ایرنا گفت: تعداد واحدهایی که در شهرستان در این حرفه مشغول به فعالیت هستند کم است و برای همین زیرمجموعه صنف فروشندگان مصالح ساختمانی قرار دارند.

فرج یوسفوند با اشاره به افزایش قیمت سنگ به دلیل نوسانات بازار افزود: قیمت سنگ هم از این قاعده مستثنی نیست و هرلحظه با افزایش مواجه است به طوری که تقریبا هر ماه با افزایش قابل ملاحظه ای مواجه هستیم اما به دلیل نبود صنف مختص سنگتراشان، هنوز آنگونه که باید نتوانسته ایم نظارت خوبی در این حوزه داشته باشیم با اینحال قیمت سنگی که در شهرستان ساخته می شود با همان کیفیت و دوام در مقایسه با همان سنگ ساخته شده در خرم آباد واقعا پایین است. 

در حالیکه با خود فکر می کنم چگونه خانواده ها برای تسلی دل خود بخاطر برگزار نشدن مراسم آنچنانی ختم و پهن نشدن سفره های شام و نهار این مراسم، هزینه را برای سفارش سنگ های گرانتر صرف می کنند به حرف های محمود سنگتراش می اندیشم که از مرگ و دفن عزیزان در زیر خروارها خاک می گفت، رفتگانی که سنگ مزارشان تاثیری در سعادت اخروی آنها ندارد، گاهی سنگ های گرانتر  برای تسلی دل بازماندگان است و شاید هم گاهی همان داستان همیشگی چشم و هم چشمی را روایت می کند.