تبلیغات سلامتی یا تبلیغات عوامفریبانه

کارشناسان علوم اجتماعی می گویند:  هر آنچه موجب ترس مردم است، بهترین زمینه را برای تبلیغات فراهم می کند، ترس از چاقی، ترس از کچلی، ترس از پیری، ترس از قبول نشدن در کنکور، ترس از کوتاهی قد و از دست دادن اعتماد به نفس، ترس از ناتوانی جنسی و هر ترسی که به علل مختلف می تواند به دغدغه انسانها تبدیل شود. این ترس ها بهترین زمینه را برای حضور ادعاهای اغراق آمیز و نادرست برای فریب و اقناع عمومی فراهم می سازد.

نمونه های این تبلیغات عوامفریبانه در رسانه های مجازی و ماهواره ای بسیار زیاد است و هر از گاه شکل و محتوای جدید به خود می گیرد و حتی به رسانه های عمومی هم وارد می شود. نمونه های تبلیغات دروغین و غیر واقعی مرتبط با سلامت کم نیست. تبلیغ کرم حلزون، درمان قطعی ریزش مو، درمان قطعی سفیدی مو، یا ادعای تاثیر برخی مواد غذایی از جمله دمنوش ها در درمان قطعی چاقی در این رسانه در سالهای اخیر فراوان است و هر بار، پس از ماهها و حتی سالها روش جدیدی در این عرصه ارائه می شود. البته بسیاری از رسانه ها هستند که موشکافانه در حوزه سلامت فعالیت دارند و  اجازه تبلیغات غیرواقع را در این حوزه نمی دهند.

اخیرا نیز تبلیغ یک نوع روغن مایع که مدعی است به علت داشتن ماده توکوفرول که نامی ناآشنا برای عموم مردم است موجب حفظ جوانی می شود. در این تبلیغ ادعا می شود که این ماده خوراکی به علت داشتن این ماده سبب جوان ماندن افراد شود.

فرزانه صادقی قطب آبادی، متخصص تغذیه و کارشناس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این باره به پژوهشگر ایرنا  گفت: وزارت بهداشت با محتوای این گونه تبلیغ مخالف است. در این تبلیغ به مردم گفته می شود که این روغن به علت داشتن ماده ای به نام توکوفرول باعث جوانی می شود. توکوفرول نام علمی ویتامین E است. در واقع استفاده از نام علمی مواد نباید به گونه ای باشد که عموم مردم فکر کنند این یک ماده جدید است.

وی افزود: ویتامین E یکی از اجزای روغن های گیاهی است که موجب پایداری روغن می شود. به طور کلی چهار ویتامین E، K،D و A ویتامین های محلول در چربی هستند که برای بدن لازم و مفید هستند اما ادعای جوانسازی و حفظ جوانی برای این ویتامین ها و روغن ها نادرست است.

صادقی افزود: نگرانی و مشکل مهمی که در کشور برای سلامت مردم وجود دارد، افزایش بیماری های غیر واگیر مثل دیابت، سرطان و بیماری های قلبی - عروقی است و مرگ و میرهای ناشی از این بیماری هاست. حدود ۷۶ درصد مرگ ها در ایران بر اثر بیماری های غیر واگیر رخ می دهد. عامل مهم بروز این بیماری ها تغذیه نامناسب و البته کم تحرکی است. یکی از موارد تغذیه نامناسب مصرف بالای روغن و چربی در بین مردم است بنابراین مردم باید در مصرف انواع روغن و چربی به دقت ملاحظه داشته باشند.

کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ادامه داد: توکوفرول اولین بار در سال ۱۹۲۰ در دانه های روغنی گیاهی کشف شد. این ماده همان ویتامین E است که در روغن های گیاهی وجود دارد. مقدار ویتامین E یا توکوفرول در روغن های گیاهی مختلف متفاوت است. بیشترین میزان آن در جوانه گندم است که در هر ۱۰۰ گرم آن ۱۵۰ میلی گرم توکوفرول یا ویتامین E وجود دارد. میزان آن در ۱۰۰ گرم روغن آفتابگردان حدود ۴۱ میلی گرم است. البته مقدار این ویتامین در فرایند تصفیه روغن کم می شود.

صادقی گفت: نباید از ترفندهای بازاری و گمراه کننده برای فروش بیشتر  کالاهای مرتبط با سلامت عامه استفاده شود.

کارشناس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: اصلا بحث اینکه یک نوع کالا یا ماده خوراکی باعث جوانی می شود مطرح نیست. این حرفی غیر علمی و نادرست است. درعین حال با توجه به اینکه چاقی یکی از مهمترین عوامل زمینه ای ابتلا به بیماری های مختلف است ، باید شرط اعتدال در مصرف موادخوراکی مانند قندها ، چربی ها و ... رعایت شود و تشویق به مصرف روغن یا چربی خاص بدون در نظر گرفتن شرایط سلامت عمومی و جامعه  به نفع نیست .

صادقی گفت: سرانه مناسب مصرف روغن مورد نیاز هر فرد حدود ۳۵ گرم در روز است در حالی که اکنون سرانه مصرف روغن هر ایرانی حدود ۴۶ گرم است و از میانگین مورد نیاز بیشتر است.

وی در پاسخ به این پرسش  که چرا وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مانع از تبلیغات گمراه کننده در حوزه سلامت عمومی  نمی شود، گفت: تبلیغ مواد خوراکی ممنوع نیست اما نباید در تبلیغات محتواهای گمراه کننده باشد. ضمن اینکه بسیاری از مردم از کالاهایی که رسانه ها آن ها را تبلیغ می کنند، اعتماد کرده و از آن استقبال می کنند . بنابراین باید رسانه ها در انتشار تبلیغات مواد خوراکی ابتدا شرایط سلامت عمومی را در نظر بگیرند و دراین زمینه می توانند با وزارت بهداشت مشورت داشته باشند.