بازگشت سردرگمی‌های واکسیناسیون به مازندران

به گزارش ایرنا، روند اجرای واکسیناسیون در مازندران که از حدود سه هفته پیش در شرایطی مناسب قرار گرفته بود و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و میزان واکسن توزیع شده در استان شرایط مطلوبی داشت، حدود یک هفته است که با اختلال مواجه شده و متقاضیان دریافت واکسن مانند مرداد یک بار دیگر سردرگم شده‌اند.

واکسیناسیون در مازندران نسبت به بسیاری از استان‌ها شرایط بهتری داشت و حتی از مازندران به عنوان استان پیشتاز در روند اجرای واکسیناسیون یاد می‌شد. هنوز هم به گفته مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی مازندران و بابل این استان از نظر آمار دریافت‌کنندگان واکسن شرایط بهتری نسبت به میانگین کشوری دارد. گفته می‌شود حدود ۶۴ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران تا کنون دست‌کم یک دُز واکسن را دریافت کردند. مجموع دُزهای تزریق شده واکسن کرونا در مازندران توسط هر دو دانشگاه علوم پزشکی مازندران و بابل نیز تا امروز از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار دُز گذشته است.

اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که طی روزهای اخیر متقاضیان دریافت واکسن در مازندران دوباره در حال تجربه حضور در صف‌های طولانی و کمبود واکسن هستند. مراجعه به بسیاری از مراکز واکسیناسیون در شهرهای مختلف اگر بعد از ساعت ۱۰ صبح انجام شود تقریبا بدون نتیجه است و اگر هم پیش از آن باشد به احتمال زیاد با منتظر ماندن در صف‌های طولانی و قرار گرفتن در ازدحام متقاضیان همراه است. به تعدادی از این در صف‌ماندگان هم در نهایت واکسن نمی‌رسد.

حذف بدون پشتوانه محدودیت سنی برای واکسیناسیون

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که چند عامل در کنار هم سبب شده‌اند ترافیک آرام و روان واکسیناسیون در مازندران یک بار دیگر گره بخورد و متقاضیان دریافت واکسن را سردرگم کند. مهم‌ترین عامل هم کمبود واکسن در مقابل اعلام برداشته شدن محدودیت سنی برای واکسیناسیون است.

ندا رحیمی یکی از شهروندان ساکن مرکز استان به خبرنگار ایرنا می‌گوید: تقریبا سه هفته است که پیگیر دریافت واکسن شده‌ام ، اما هنوز به نتیجه نرسیدم. تا پیش از این که اعلام کنند محدودیت سنی برداشته شده نتوانستم از سامانه سلامت برای دریافت واکسن ثبت‌نام کنم. بعد هم که محدودیت برداشته شد چند بار به مراکز مختلف مراجعه کردم و گفتند باید پیامک داشته باشی تا واکسن دریافت کنی ، اما خیلی از مراکز بدون پیامک واکسن تزریق می‌کردند.

وی می‌افزاید: وقتی رسما اعلام می شود که واکسیناسیون بدون محدودیت سنی انجام می‌شود طبیعی است که موجی از تقاضا در کشور ایجاد شود. باید پیش از اعلام این موضوع زمینه و واکسن به تعداد مورد نیاز تأمین شود ، نه این که فقط محدودیت برداشته شود و واکسن وجود نداشته باشد. واکسیناسیون بر اساس گروه‌های سنی روال آرام و منطقی خود را حتی با وجود برخی کاستی‌ها طی می‌کرد ، اما اعلام برداشته شدن شرایط سنی تمام برنامه‌ریزی ها را به هم ریخت. حالا افرادی مانند من که متولد دهه ۶۰ هستند هنوز واکسن نزده‌اند و متولدان دهه ۷۰ و ۸۰ واکسن دریافت کردند.

این شهروند خاطرنشان می‌کند: امروز - شنبه ۳ مهر- تا قبل از ساعت ۱۱ به پنج مرکز واکسیناسیون در ساری مراجعه کردم. تقریبا هیچ کدام واکسن نداشتند. یعنی چهار مرکز گفتند واکسن تمام شد، یک مرکز هم آنقدر شلوغ بود که نمی‌شد در صف ایستاد. چون واکسن به اندازه تعداد افراد در صف وجود نداشت. مرکز واکسیناسیون دانشگاه فنی امام محمدباقر(ع) ساری هم که بزرگترین مرکز واکسیناسیون ساری محسوب می‌شد بدون این که اطلاع داده شود تعطیل شد.

تعطیلی مراکز واکسیناسیون

تعطیلی برخی مراکز واکسیناسیون نیز از دیگر عوامل مختل‌کننده واکسیناسیون در مازندران است. با توجه به آغاز سال تحصیلی و برپا شدن آموزش حضوری حتی به صورت محدود در مراکز آموزشی، پایگاه‌های واکسیناسیون که در مدارس و دانشگاه‌ها فعال بودند از دیروز شنبه خدماتی ارائه نمی‌دهند. یکی از این مراکز اثرگذار در ساری پایگاه واکسیناسیون دانشگاه امام محمدباقر(ع) است که بدون اطلاع قبلی به متقاضیان تعطیل شد. حتی افرادی که پیامک دریافت واکسن از این مرکز را دریافت کرده بودند نیز دیروز اطلاعی از تعطیل شدن آن نداشتند.

در ویدئوی زیر که روز شنبه سوم مهر توسط زینب دیوارگر خبرنگار اهل ساری مقابل دانشگاه امام محمدباقر(ع) ساری ضبط شده این موضوع مشهود است. حدود ۳۰۰ نفر از ساعت ۷ تا ۱۰:۳۰ صبح شنبه برای دریافت واکسن به این مرکز مراجعه کردند و پس از مراجعه باخبر شدند که باید به مرکز جدیدی که در مسجد شاهزاده حسین(ع) ساری برپا شده بروند.

مدارسی که پایگاه واکسیناسیون بودند نیز تعطیل شدند و برخی متقاضیان بدون اطلاع از تعطیلی این پایگاه‌ها به این مدارس مراجعه کردند. این وضعیت در سایر شهرهای مازندران نیز دیده می‌شود. مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مازندران می‌گویند مراکز جایگزین دیگری در حال راه‌اندازی هستند تا ظرفیت واکسیناسیون در مازندران کاهش نیابد.

کمبود واکسن

یکی از عوامل مهم دیگر در بروز این وضعیت، کمبود واکسن است که گفته شد چگونه با اعلام برداشته شدن محدودیت سنی برای واکسیناسیون در کشور بیشتر به چشم آمد. بسیاری از متقاضیانی که از پایگاه‌های واکسیناسیون در شهرهای مختلف مازندران بدون دریافت واکسن برمی‌گردند با همین یک پاسخ مواجه می‌شوند: واکسن تمام شد!

مرتضی بهزادپور شهروند ساکن قائمشهر می‌گوید: گفتند واکسن تمام شد و فردا مراجعه کنید. البته نه هر ساعتی! می‌گویند صبح خیلی زود باید برای دریافت نوبت بیایید. من ساعت ۸ صبح آمده بودم. بعضی‌ها مثل این‌که از ساعت ۳-۴ صبح می‌آیند و لیست اسم‌ها را خودشان می‌نویسند تا نوبت گرفته باشند.

وی می‌افزاید: پایگاه واکسیناسیون هلال احمر واقع در چهارراه برق ساری امروز خیلی شلوغ بود. مشخص بود که به خیلی‌ها واکسن نمی‌رسد. وقتی اعلام می‌شود محدودیت سنی وجود ندارد و از طرفی هم روابط در نوبت گرفتن و واکسن زدن نقش بسیار زیادی دارد، طبیعی است که نتوان وضعیت را کنترل کرد.

پارتی‌بازی و ظرفیتِ همیشه تکمیل سامانه سلامت

اظهارات این شهروند درباره دریافت واکسن با روابط شخصی و خارج از ضوابط تعیین شده کاملا درست است. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از دریافت‌کنندگان واکسن در مازندران چه زمانی که محدودیت سنی برای تزریق واکسن وجود داشت و چه اکنون که محدودیت سنی وجود ندارد و واکسن هم کم است، به پشتوانه برخی روابط شخصی با عوامل پایگاه‌های واکسیناسیون اعم از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی یا کارکنان مجموعه‌های مجری واکسیناسیون مانند هلال‌احمر یا مدارس و دانشگاه‌ها توانسته‌اند نام خود را در بین دریافت‌کنندگان واکسن قرار دهند.

در حقیقت این عامل در کنار برداشته شدن محدودیت‌ سنی واکسیناسیون بدون در نظر گرفتن پشتوانه ذخیره‌ای واکسن و توزیع مناسب آن بین استان‌ها سبب شده که دسترسی بدون نوبت و خارج از فرآیند ثبت‌نام به واکسن برای بسیاری از افراد فراهم شود.

به این موضوع باید ظرفیتِ همیشه تکمیل سامانه ثبت‌نام واکسن کرونا طی چند هفته اخیر را برای متقاضیانی که زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران قرار دارند افزود. مدت‌هاست که اگر شخصی بخواهد برای دریافت واکسن کرونا در سامانه سلامت ثبت‌نام کند با این پیام مواجه می‌شود: در محل انتخابی شما پایگاه واکسیناسیون با ظرفیت خالی وجود ندارد یا ظرفیت آن قبلا پر شده است. لطفا مجددا طی روزهای آینده امتحان کنید، یا در صورت تمایل شهرهای مجاور را چک کنید.

این تکمیل ظرفیت همیشگی سبب شده که بسیاری از شهروندان در مازندران دیگر سراغ سامانه https://salamat.gov.ir/ نروند و به روش‌های دیگر برای دسترسی به واکسن متوسل شوند. مثل ثبت‌نام توسط پزشکان خانواده در سامانه استانی نوبت‌دهی واکسن کرونا که آن هم این روزها سرعت بالایی ندارد. تماس با یکی از درمانگاه‌های شهر ساری به عنوان یک شهروند متقاضی واکسن این موضوع را به درستی نشان می‌دهد که فعلا از این طریق هم نوبت‌دهی انجام نمی‌شود. پاسخ یکی از کارکنان این درمانگاه که متصدی ثبت نوبت جمعیت زیر پوشش این مرکز است نیز نشان می‌دهد که فعلا واکسن موجود نیست: «فعلا به ما ظرفیت برای پذیرش متقاضی جدید ندادند. حدود یک هفته است که ما ظرفیتی نداریم و منتظریم. متقاضیان هر روز تماس می‌گیرند. هر وقت ظرفیت داده شود بر اساس نوبتی که ثبت شده و اولویت‌ها به مراکز واکسیناسیون معرفی خواهند شد.

 پیدا کردن رابطه و پارتی برای دریافت واکسن و در نهایت هم حضور بدون نوبت و اتکا به شانس در مراکز واکسیناسیون هم دیگر راه‌های متقاضیان برای رسیدن به واکسن کروناست. از زمان برداشتن محدودیت‌ سنی واکسیناسیون افراد زیادی توانستند بدون ثبت نوبت در سامانه سلامت یا با معرفی پزشکان خانواده واکسن دریافت کنند.

ظرفیت بالا، موجودی پایین

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز دلیل کند شدن روند واکسیناسیون در مازندران نسبت به دو هفته گذشته را افزایش تقاضا به دلیل برداشته شدن محدودیت سنی و کم شدن واکسن بیان می‌کند و به خبرنگار ایرنا می‌گوید: ظرفیت تزریق واکسن در مازندران بالاست. روز دوشنبه ۲۹ شهریور ۱۱۰ هزار دُز واکسن به دانشگاه تحویل داده شد و سه‌شنبه ۳۰ شهریور توانستیم رکورد تزریق ۹۳ هزار دُز واکسن در مازندران را ثبت کنیم. حتی تزریق شبانه هم داشتیم.

دکتر قاسم اویس می‌افزاید: دانشگاه علوم پزشکی مازندران تا کنون یک میلیون و ۹۹۰ هزار دُز واکسن کرونا در استان تزریق کرده که یک میلیون و ۳۶۰ هزار دُز مربوط به نوبت اول است. یعنی ۶۴.۲ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال ما دست‌کم یک نوبت واکسن دریافت کردند. ۶۷۳ هزار دُز هم مربوط به نوبت دوم است که حدود ۳۳ درصد جمعیت هدف ما را تشکیل می‌دهد. ما از این نظر شرایط مطلوبی داریم ، اما تعداد تقاضاها افزایش یافته و به این نسبت شاهد افزایش سهمیه استان در توزیع واکسن نیستیم.

وی اظهار می‌کند: روز جمعه ۲ مهر حدود ۴۰ هزار دُز واکسن در اختیار داشتیم که تزریق شد. وقتی ظرفیت تزریق واکسن در استان بیش از ۹۰ هزار نفر در روز است و کمتر از ۵۰ درصد این ظرفیت واکسن دریافت می‌کنیم طبیعی است که در کمتر از نصف روز واکسن‌هایی که در اختیار داریم تزریق شود.

این مسئول خاطرنشان می‌کند: البته این روند مختص مازندران نیست. یعنی توزیع در کل کشور با یک برنامه مشخص و در فرآیندی ثابت انجام می‌شود. مسئولان نیز به طور مستمر در تلاش برای تأمین واکسن چه از تولید داخل و چه از واردات هستند ، اما تقاضای دریافت واکسن بالاتر از واکسن موجود است.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران تصریح می‌کند: به نظرم نباید با توجه به شرایط موجود از نظر تأمین واکسن گروه سنی را یک دفعه آزاد می‌کردند. وقتی گروه سنی آزاد شد مطالبه عمومی بالا رفت. اکنون ابلاغ شده که گروه سنی بالای ۱۵ سال هم برای حضور دانش‌آموزان در مدارس باید واکسن دریافت کنند.

اویس خاطرنشان می‌کند: وقتی واکسن به اندازه تقاضا وجود ندارد بیان این مسائل برای همکاران ما در پایگاه‌های واکسیناسیون مشکل ایجاد می‌کند. اگر روزانه توزیع واکسن بین استان‌ها به اندازه تقاضای ایجاد شده ناشی از برداشتن محدودیت‌ها باشد باز هم روند واکسیناسیون مانند دو هفته پیش عادی و روان‌تر خواهد شد.

رقابت استان‌ها برای دریافت واکسن

این موضوع را معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز تایید می‌کند. دکتر نادر آهنگر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: سرعت و روند واکسیناسیون تابعی از مقدار واکسنی است که در اختیار ما قرار می‌گیرد. ما حتی برنامه‌ریزی کردیم که به برخی از مراکز پزشک خانواده استان نیز واکسن تحویل بدهیم تا سرعت واکسیناسیون بیشتر شود. ظرفیت تزریق واکسن در مازندران بیش از ۹۰ هزار دُز در روز است ، اما تابع توزیع واکسن در کشور هستیم و همه چیز به مقدار واکسنی که تحویل ما می‌شود ربط دارد.

وی با اشاره به اعلام برداشته شدن محدودیت سنی واکسیناسیون می‌افزاید: اکنون همکاران ما در مراکز واکسیناسیون با هجم بالایی از تقاضا مواجه هستند که کار را برای آن‌ها سخت کرده است. به همین دلیل اکنون بین استان‌ها برای دریافت واکسن رقابت زیادی وجود دارد.

این مسئول درباره برخی چالش‌های مطرح شده توسط شهروندان مانند نوبت‌دهی بر اساس روابط شخصی خاطرنشان می‌کند: منکر وقوع چنین موضوعی نیستیم. بارها نیز به برخی کارکنان پایگاه‌های واکسیناسیون تذکر دادیم. البته بخشی از این موضوع نیز مربوط به افرادی است که عضو مجموعه علوم پزشکی نیستند ، اما در مجموع سعی می‌کنیم در حد توان نظارت کنیم. از طرفی هم در برخی مراکز با انبوه تقاضای افراد مواجه می‌شویم که کنترل این حجم از تقاضا گاهی واقعا در توان کارکنان یک مرکز واکسیناسیون نیست.

آهنگر درباره دلایل تکمیل ظرفیت سامانه سلامت برای متقاضیان واکسن در شهرهای زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران می‌گوید: اتفاقا یک مشکل مهم در این زمینه ضعف فنی در این سامانه است که به مرکز اعلام و درخواست رفع آن را مطرح کردیم. متأسفانه در این سامانه کدهای ملی افرادی که پیش‌تر ثبت‌نام و واکسن خود را دریافت کردند هنوز حذف نشده و به محض اعلام ظرفیت جدید همان کدهای ملی قبلی جایگزین می‌شوند. البته ما در استان از طریق نظام ارجاع و پزشک خانواده فرآیندی مستقل برای نوبت‌دهی داریم که در حال فعالیت است و اکنون حدود ۷۰ درصد نوبت‌ها توسط پزشکان خانواده اعلام می‌شود.

واکسیناسیون بدون مشکل در بابل

با وجود مشکلاتی که متقاضیان دریافت واکسن در شهرهای زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارند، ثبت‌نام برای تزریق واکسن در شهرستان بابل که زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی بابل و مستقل از دانشگاه علوم پزشکی مازندران قرار دارد بدون اشکال و طبق برنامه‌ریزی مشخصی انجام می‌شود. در حال حاضر برخی متقاضیان از شهرهای مختلف استان بویژه شهرهای همسایه بابل یعنی آمل، قائمشهر و حتی ساری با ثبت‌نام در سامانه سلامت بدون مشکل و طبق برنامه زمان‌بندی اعلام شده در سایت به واکسن دسترسی پیدا می‌کنند.

دلیل عادی بودن واکسیناسیون در بابل عمدتا جمعیت کمتر زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی بابل نسبت به دانشگاه علوم پزشکی مازندران است. این دانشگاه جمعیت ۵۰۰ هزار نفری شهرستان بابل را زیر پوشش دارد و اکنون با توجه به شرایطی که از نظر کمبود واکسن در شهرهای زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران ایجاد شده، نقش مهمی در متعادل‌سازی تقاضای واکسن برای شهروندان ساکن شهرستان‌های پرجمعیت آمل، ساری و قائمشهر و برخی شهرها و روستاهای دیگر ایفا می‌کند.

پیامدهای اجتماعی کمبود واکسن

روند موجود واکسیناسیون در مازندران که موج سخت دلتا کرونا را طی ۲ ماه تیر و مرداد پشت‌سر گذاشت و سرعت‌گرفتن واکسیناسیون توانست امیدواری برای مهار این بیماری را افزایش دهد در صورت استمرار می‌تواند نگرانی‌ها را بیشتر کند. در شرایطی که خانواده‌ها همچنان برای فرستادن فرزندان خود به مدارس به طور کامل متقاعد نشدند و واکسیناسیون می‌تواند در متقاعد کردن آن‌ها نقش زیادی داشته باشد، بی‌نظمی‌های موجود در فرآیند واکسیناسیون که به دلیل برداشتن محدودیت سنی بدون فراهم شدن واکسن در اندازه تقاضاهای موجود ایجاد شده است ممکن است علاوه بر افزایش تنش‌ها در مراکز واکسیناسیون استان، خانواده‌ها را برای فرستادن دانش‌آموزان به مدارس نیز دلسرد کند.