مهارت و استانداردهای ایمنی، ریسک گردشگری ماجراجویانه را کاهش می‌دهد

کیانوش محرابی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره گردشگری ماجراجویانه اظهار داشت: گردشگری ماجراجویانه بسیار گسترده است و سطح و درجه‌های مختلفی دارد، از پریدن با لباس بالدار از ارتفاع (Wingsuit)، اسکی روی برف‌های نکوبیده تا نوشیدن چای کنار آتش در کویر جزو گردشگری ماجراجویانه است و تعاریف خاص خود را دارد. در ان زمینه تحقیق و پژوهش‌های زیادی شده و تعاریف مختلفی هم وجود دارد، برخی به خطرناک بودن و بعضی هم بر دور دست بودن آن تاکید دارند، اما بنا به تعریف انجمن جهانی گردشگری ماجراجویانه (ATTA)، «گردشگری ماجراجویانه، گونه ای از گردشگری شامل اکتشاف یا سفر با ریسک (احتمال خطر) پذیرفته شده (و احتمالا واقعی) است و نیاز به مهارت های مخصوص و فعالیت جسمی دارد.»

عضو هیات مدیره فدراسیون بین المللی رفتینگ افزود: گردشگری ماجراجویانه، به هر گونه ای از گردشگری گفته می شود که دو مورد از این سه مورد فعالیت جسمی، تبادل یا تعامل فرهنگی و سر و کار داشتن با طبیعت را در خود داشته باشد، در این تعریف تاکیده شده است که فرد در گردشگری ماجراجویانه برای اکتشاف به دل طبیعت می‌رود، در حالی که از وجود ریسک پذیرفته شده و احتمال خطر آگاه است و بی تردید در فعالیت‌های ماجراجویانه شرکت می کند، پس باید آمادگی جسمی و مهارت کافی برای آن فعالیت را داشته باشد.  

طبیعت شگفت‌انگیز و غیرقابل پیش‌بینی است و همین عوامل باعث جذب گردشگر به طبیعت می شود، البته غیرقابل پیش‌بینی بودن جنبه‌های مثبت و منفی دارد، گردشگری که به دامن طبیعت می‌رود قصد دارد از زندگی شهری دور شود اما ممکن است به صورت غیرمنتظره با جاذبه‌هایی طبیعی مانند یک پرنده خاص، پروانه نادر و زیبا رو به رو شود یا حتی یک حیوان وحشی سر راهش قرار بگیرد که در اصطلاح می گویند «منتظر غیرمنتظره‌ها باشید (Expect The Unexpected)» که جنبه های جذاب و مثبت است.

راهنمای گردشگری ماجراجویانه با اشاره به جنبه های احتمالی و منفی غیرمنتظره‌ها در گردشگری در طبیعت، خاطرنشان کرد: افراد ممکن است در گردشگری ماجراجویانه در طبیعت دچار حادثه و سقوط شوند یا حیوان وحشی به آنها حمله کند یا دچار تصادف و سوانح رانندگی شوند، این حوادث گاهی اجتناب‌ناپذیر است، اما اگر آگاهی و مهارت داشته باشند تا حد زیادی می‌توانند ریسک این حوادث را کاهش  دهند؛ در گردشگری ماجراجویانه ریسک به معنای خطر نیست؛ خطر عاملی است که به ما آسیب می‌زند اما ریسک، احتمال آسیب‌رساندن خطر است.

ریسک عنصر جدانشدنی از گردشگری ماجراجویانه

محرابی ریسک را عنصر جدانشدنی از گردشگری ماجراجویانه دانست و افزود: صخره‌نوردی که می‌داند در هنگام صعود یک سنگ بزرگ صددرصد سقوط می‌کند، به هیچ وجه از آن مسیر صعود نمی کند، زیرا با خطر مواجه است؛ این صخره نورد باید در مسیری که از ایمنی آن اطمینان دارد، صعود را انجام می دهد ولی باز هم ممکن است تکه‌ سنگی از صخره ای جدا شده و سقوط کند، پس اگر بدون تجهیزات ایمنی صخره‌نوردی کند ریسک و آسیب‌پذیری افزایش پیدا می‌کند و اگر از تجهیزات ایمنی استفاده کند، ریسک پایین آمده و احتمال آسیب هم کاهش می‌یابد. با استفاده از دانش، تجربه، مهارت، استفاده صحیح از تجهیزات و رعایت استانداردهای ایمنی و اجرایی در فعالیت های طبیعت محور، مخصوصا گردشگری ماجراجویانه ریسک به حداقل می رسد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین المللی رفتینگ گفت: همه افراد همیشه در محیط های طبیعی با ریسک مواجه هستند؛ ممکن است انجام یک فعالیت در طبیعت دارای ریسک کم باشد، اما فعالیت طبیعت گردی بدون ریسک در محیط طبیعی امکان‌ناپذیر است و مسئولان منطقه ای برای آگاهی بخشی و اخطار به گردشگران در مناطق گردشگری تابلوهای هشدار سطوح ریسک را با دسته بندی زیاد (high risk)، متوسط (middle risk) و کم (low risk) نصب می کنند.

گردشگری ماجراجویی بر اساس سطح ریسک به دو دسته راحت (Soft) و سخت (Hard) تقسیم می‌شود، در گردشگری ماجراجویانه راحت (Adventure Soft) ریسک پایین است و هر فردی می‌تواند در آن شرکت کند و خیلی هم دنبال کارهای سخت و پرریسک نیست و همه علاقه مندان می توانند در این نوع گردشگری شرکت کنند؛ اما در گردشگری ماجراجویانه سخت (Adventure Hard) فعالیت‌های تخصصی و حرفه‌ای است که مهارت و تجهیزات لازم دارد، مدت زمان حضور در طبیعت بیشتر است، و معمولا در محیط دور دست انجام می‌شود و فقط افراد حرفه‌ای می‌توانند در آن شرکت کنند.

ایمنی مهمترین عامل در گردشگری ماجراجویانه

محرابی درباره گردشگری ماجراجویانه در ایران گفت: گردشگری ماجراجویانه وابسته به طبیعت است؛ ایران از نظر تنوع اقلیمی جغرافیایی و جاذبه‌ها و منابع‌طبیعی یک کشور غنی، کم‌نظیر و شگفت انگیز است؛ جنگل، کوهستان، رودخانه، کویر، دریا، رودخانه، دره و ... همه منابع طبیعی مورد نیاز برای جذب گردشگر ماجراجویانه در ایران وجود دارد. برای مثال یک کوه مانند دماوند دارای ظرفیت های متنوع و متعددی برای گردشگری ماجراجویانه است و مکان پیاده‌روی در کوهپایه، عکاسی طبیعت، جانورشناسی، گیاه شناسی، کوه نوردی و قله نوری، صعود زمستانه و اسکی و حتی پرواز با وسایل مختلف بر فراز آن وجود دارد. با یک جاذبه طبیعی ۱۰ها زیرشاخه گردشگری وابسته به آن عملی است.

گردشگری ماجراجویانه براساس نوع فعالیت به سه دسته اصلی «هوایی- وابسته به هوا»، «زمینی-روی زمین» و «آبی-وابسته به آب» تقسیم می‌شود. همین تنوع و تکثر باعث می‌شود افراد زیادی به طبیعت بروند و روز به روز هم این تمایل به طبیعت رفتن در میان اقشار محتلف در حال افزایش است؛ البته آثار مثبت و منفی دارد، کسب آرامش و انرژی از طبیعت اتفاق خوبی است اما اگر غیرآگاهانه باشد، هم به طبیعت و هم به خود گردشگران آسیب وارد می‌شود؛ اگر چه تعداد گردشگران آگاه زیاد است، اما متاسفانه تعداد ناآگاهان بسیار بیشتر است.

عضو هیات مدیره فدراسیون بین المللی رفتینگ خاطرنشان کرد: با همه آموزش ها و اطلاع رسانی ها هنوز هم بسیاری از افراد هنگام حضور در کوه یا جنگل، زباله‌ها را در طبیعت رها می‌کنند، بدون توجه به پوشش گیاهی آتش روشن می کنند، همچنان به محیط زندگی حیوانات تعرض و به گونه‌های گیاهی آسیب می‌زنند و گاهی هم شاهد عدم توجه گردشگران به فرهنگ اجتماعی جوامع محلی ساکن نزدیک محیطی های طبیعی هستیم که باعث واکنش آنها هم می‌شود.

وی مهمترین عامل در گردشگری ماجراجویانه را ایمنی دانست و اظهار داشت: میل رفتن به طبیعت در جهان رو افزایش است، اگر زیرساخت های آن فراهم نباشد و گردشگران به محیط های پرریسک با احتمال بالای بروز خطر بروند، آمار حوادث و میزان مصدومیت و مرگ گردشگران افزایش می یابد، اما اگر زیرساخت های مورد نیاز فراهم شود وقتی افراد به این مناطق می‌روند خاطرات خوبی ثبت می‌کنند و پس از چند روز بسیار پر انرژی به جریان عادی زندگی شهری خود بر می‌گردند.

راهنمایان گردشگری ماجراجویانه همیشه یک برنامه جایگزین دارند

محرابی گفت: گردشگری ماجراجویانه در ایران هم مانند همه دنیا در حال رشد است، اما هنوز زیرساخت‌های لازم برای توسعه این گونه گردشگری فراهم نیست؛ از طرفی بسیاری از شاخه های گردشگری ماجراجویانه توسط افراد غیر متخصص برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود به همین دلیل هر چه جلوتر می‌رویم حوادث در طبیعت و گردشگری ماجراجویانه بیشتر می‌شود و اگر جلوگیری نشود افزایش می یابد.

گردشگری ماجراجویانه یک فعالیت تخصصی است و معمولا در محیط‌های پرریسک‌ انجام می‌شود اگر این فعالیت ریسکی توسط افراد غیرحرفه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا شود و گردشگران آن هم از مهارت لازم برخوردار نباشند حادثه ایجاد می شود، افزایش روز به روز تعداد جان‌باختگان و مصدومان در دریا، رودخانه و تورهای آفرود به همین دلیل است؛ تورهای خوب و راهنمایان متخصص حرفه‌ای داریم، اما تورهای غیرتخصصی هم در حال برگزاری است که باید جلوگیری شوند.

راهنمای گردشگری ماجراجویانه اظهار داشت: راهنمایان حرفه ای همه جوانب سفر را در نظر می گیرند و ریسک را تا جایی که ممکن است کاهش می دهند، راهنمایان گردشگری ماجراجویانه همیشه یک برنامه جایگزین دارند مثلا برای کویرگردی بیش از یک خودرو در نظر می‌گیرند، بنزین اضافه هم بر می دارند، تجهیزات و وسایل مورد نیاز را بیشتر از نیاز سفر یک روزه با خود می‌برند، به تنهایی نمی‌شود سفر ماجراجویانه رفت حتما باید همراه حرفه ای هم داشته باشد.