جعفر خاشع در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به تحولات اخیر در منطقه قفقاز اظهار کرد: آن چیزی که در منطقه در حال بروز است و حساسیت کشور ما را هم برانگیخته، اجرای سناریوی آمریکایی- اسرائیلی در قفقاز جنوبی است. در واقع ریشه تنش‌های اخیر به سناریوهای آمریکایی- اسرائیلی برای حل تصنعی مناقشات قفقاز جنوبی ر می‌گردد.
وی افزود: بعد از بروز تنش و جنگ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر قره باغ هر کدام از کنشگران منطقه‌ای و بین المللی در راستای اهداف و منافع ایجابی و سلبی خود در پی پیشبرد طرح‌های حل و فصل این بحران بودند. در حقیقت حل بحران بهانه ای برای پیگیری اهداف سیاست خارجی هر یک از این کنشگران در این منطقه بوده است. در این میان یکی از طرح هایی که آمریکایی‌ها مطرح و پیگیری می کردند طرح قوبل یا طرح معاوضه سرزمینی برای به اصطلاح حل بحران قره باغ بود.
کارشناس مطالعات قفقاز ادامه داد: مطابق طرح آمریکایی‌ها سرزمین‌های جنوب ارمنستان در مرز با ایران به جمهوری آذربایجان واگذار می‌شد تا نخجوان به خاک اصلی جمهوری آذربایجان متصل شود و در مقابل قره باغ به ارمنستان واگذار می شد.
وی خاطرنشان کرد: از بین همه طرح‌های مطرح شده برای حل بحران قره باغ این طرح ضد ایرانی‌ترین طرح ممکن بود چرا که ارتباط زمینی بین ایران و ارمنستان را قطع می‌کرد و به تبع آن ارتباط ایران با دریای سیاه و اروپا را به اراده جمهوری آذربایجان متکی می کرد..
خاشع گفت: این طرح در آن زمان با مخالفتهایی مواجه شده و عملا عقیم ماند اما در ماه‌های اخیر دوباره به دلیل بی ثباتی و نامشخص و مبهم ماندن وضعیت قره باغ و زمینه چینی‌های قبلی در چارچوب توافق نامه آتش بس در دستور کار قرار گرفته است.
این کارشناس مسائل قفقاز اظهار کرد: این طرح در خارج از منطقه نوشته شده و توسط کنشگران منطقه ای از جمله جمهوری آذربایجان و ترکیه در حال اجرا بود که موضع گیری سیاسی و عملی جمهوری اسلامی ایران دوباره آن را عقیم گذاشت. هدف همه این جنجال‌های چند ماه اخیر چیزی نیست جز اجرای این طرح و اتصال سرزمینی جمهوری آذربایجان به نخجوان و ترکیه به تبع آن قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان و اروپا.
هدف کریدور زنگنه زور قطع ارتباط ایران و ارمنستان است
وی ادامه داد: در واقع هدف از مطرح کردن به اصطلاح کریدور زنگه زور (مغری) اعمال حاکمیت بر جنوب ارمنستان و قطع ارتباط ایران و ارمنستان و محروم کردن ایران از ظرفیت‌های ترانزیتی و ارتباط زمینی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ارتباط با دریای سیاه است. در حقیقت یک هدف راهبردی و ژئوپلیتیک به کمک اتاق فکرهای آمریکایی و اسرائیلی و با عاملیت ترکیه و جمهوری آذربایجان در حال اجرا بود.
خاشع در ادامه حضور پررنگ رژیم صهیونیستی در جوار مرزهای ایران از فاکتورهای دیگر حساسیت ایران در قبال تحولات اخیر قفقاز عنوان کرد و گفت: واقعیت این است که حضور رژیم اسرائیل در جمهوری‌های قفقاز جنوبی به ویژه جمهوری آذربایجان تازگی ندارد. حتی در برهه ای رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرده بود روابط جمهوری آذربایجان با اسرائیل مثل کوه یخی است که تنها بخش کوچکی از آن بیرون از آب است. همچنین اقدامات خرابکارانه این رژیم از پایگاه پهپادی در جمهوری آذربایجان علیه جمهوری اسلامی ایران از جمله اتفاقات و مسائلی بوده که ایران سعی کرده است با رعایت حسن همجواری و راه های دیپلماتیک این مسائل را حل کند .
این کارشناس مسائل راهبردی خاطرنشان کرد: حضور علنی رژیم صهیونیستی و سابقه اقدامات خرابکارانه این رژیم از این جغرافیا بر علیه جمهوری اسلامی ایران عبور از خطوط قرمز ایران محسوب می‌شود و مقامات رسمی جمهوری اسلامی بارها تاکید کردند که تهران حضور رژیم صهیونیستی در مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد.
کارشناس مسائل قفقاز در پاسخ به این سوالی درباره تغییرات ژئوپلتیک و مخالفت تهران با این تغییرات اظهار کرد: به نظر می‌رسد تغییراتی در دستور کار ترکیه و جمهوری آذربایجان قرار دارد که با حمله به استان سیونیک در جنوب ارمنستان و اشغال آن مرز ایران و ارمنستان را قطع کرده و جمهوری آذربایجان را به نخجوان و ترکیه وصل کنند.تحرکات ماه‌های اخیر جمهوری آذربایجان نشان می‌دهد آنها بر جنوب ارمنستان ادعای ارضی دارند. رئیس جمهور این کشور بارها در مصاحبه‌های خود اعلام کرده است جنوب ارمنستان اراضی تاریخی ماست که در زمان شوری به ارمنستان داده‌اند.
تفسیر ترکیه و جمهوری آذربایجان درباره بند ۹ توافق آتش بس
وی اضافه کرد: در هفته‌های اخیر هم آذری‌ها در اقدامی نمادین نام منطقه هم مرز با جنوب ارمنستان در خاک خود را به زنگه‌زور شرقی تغییر دادند. این به معنای آن است که جنوب ارمنستان زنگه‌زور غربی است که باید به بخش شرقی الحاق شود. بهانه این اقدامات هم بند ۹ توافق نامه آتش بس ۹ نوامبر است. اما باید توجه داشت در این بند صرفا بر رفع انسداد مسیرهای مواصلاتی تاکید شده است.
این کارشناس مسائل قفقاز ادامه داد: ترکیه و جمهوری آذربایجان این بند را به گذرگاهی به عرض ۵ کیلومتر از خاک ارمنستان تفسیر می‌کنند. در حقیقت به بهانه ارتباط زمینی درصدد اعمال حاکمیت بر جنوب ارمنستان و انضمام آن به خاک خود هستند.
وی خاطرنشان کرد: ارمنستان با عبور بی ضرر جمهوری آذربایجان از جنوب این کشور و ارتباط با نخجوان وترکیه مخالف نیست ولی به شرطی که حاکمیت خود بر بخشی از خاکش را از دست ندهد.
در ۳۰ سال گذشته تهدیدی علیه ایران در منطقه قفقاز وجود نداشت
خاشع در پاسخ به سوالی درباره اظهارات اخیر رییس جمهور آذربایجان و ابراز تعجب وی از برگزاری رزمایش فاتحان خیبر گفت: در پاسخ به تعجب رئیس جمهور آذربایجان که اعلام کرده بود چرا در ۳۰ سال گذشته که قره‌باغ در اشغال ارمنستان بود در اینجا رزمایش برگزار نمی‌شد باید گفت که در ۳۰ سال گذشته هیچ تهدیدی از این جغرافیا برای ایران وجود نداشت. شرکت‌های اسرائیلی آزادانه در آنجا جولان نمی‌دادند و اقدامات خرابکارانه علیه جمهوری اسلامی ایران رخ نمی‌داد.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران سال‌ها این خاک را بخشی از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان می‌دانست و هیچ اقدامی در این خاک‌های اشغالی انجام نمی‌داد در صورتی که هر کشور دیگری به جای ایران بود از موقعیت جغرافیایی و روابط حسنه خود با ارمنستان استفاده کرده حداقل مواد معدنی از قره باغ استخراج می‌کرد. کاری که در حال حاضر به شرکت‌های انگلیسی اسرائیلی و آمریکایی واگذار شده و شاهد هستیم که این شرکت‌ها در حال تاراج منابع مناطق تازه آزاد شده هستند.
کارشناس مسائل راهبردی با بیان اینکه الهام علیف با توجه به سابقه گذشت و بردباری ایران، انتظار چنین رویکرد و برخوردی از تهران را نداشت، گفت: قبل از این هرگونه خرابکاری از سمت جمهوری آذربایجان بر علیه کشورمان توسط رژیم صهیونیستی انجام می‌شد، جمهوری اسلامی ایران سعی می‌کرد از طریق کانال‌های دیپلماتیک مشکلات را پیگیری کرده و با بزرگ‌منشی از خطاهای همسایه خود عبور می‌کرد.
وی افزود: در این برهه هم الهام علیف انتظار داشت جمهوری اسلامی ایران چشم بر مزاحمت‌های ایجاد شده بر کامیون‌های ایرانی، دستگیری دو شهروند خود و تحرکات فزاینده رژیم صهیونیستی در جوار مرزها ببندد و با اعتراضات دیپلماتیک قضیه را فیصله دهد. ولی حواسشان نبود که دیگر از خطوط قرمز ایران عبور کرده‌اند.
رابطه با جمهوری آذربایجان برای رژیم صهیونیستی اصالت ندارد
خاشع درخصوص روابط باکو با رژیم صهیونیستی اظهار کرد: رابطه با جمهوری آذربایجان برای رژیم صهیونیستی اصالت ندارد بلکه صرفا کاربرد ابزاری دارد و اگر ابزار بهتری پیدا کند همه رشته‌های باکو پنبه خواهد شد. دولت جمهوری آذربایجان باید بداند همسایه ها دائمی هستند ولی ابزارها گذرا و وابسته به زمان.
وی با بیان اینکه هدف ترکیه و جمهوری آذربایجان اتصال سرزمینی به بهانه ترانزیت و حمل و نقل است، تصریح کرد: این همه هزینه و سرمایه‌گذاری سیاسی و نظامی و جنجال آفرینی نمی‌تواند تنها با هدف احداث یک جاده یا راه آهن باشد.
وی ادامه داد: در ۳۰ سال گذشته همه مایحتاج مورد نیاز نخجوان از طریق خاک ایران تامین شده و هیچ وقت مشکلی در این خصوص نبوده است. در این مدت در رسانه‌های هیچ کشوری اعم از جمهوری آذربایجان، ترکیه شما نمی‌توانید یک خبر پیدا کنید مبنی بر این که در ارتباط بین خاک اصلی جمهوری آذربایجان با نخجوان از طریق خاک ایران مشکلی پیش بیاید ایران در تمام این سال‌ها در نهایت احترام و رعایت حسن همجواری سعی کرده است مشکلی در ارتباط نخجوان با جمهوری آذربایجان نباشد. بنابراین نخجوان در بن‌بست و محاصره نیست که برای ایجاد ارتباط زمینی با آن چنین اقدامات گسترده‌ای قابل توجیه باشد.
کارشناس مطالعات قفقاز با بیان اینکه هدف این تحرکات اتصال سرزمینی و وصل شدن ترکیه به جمهوری آذربایجان و دریای خزر و ...است، گفت: البته که این اهداف در سطح کلان‌تری ترسیم و جهت اجرا به این کشورها دیکته شده است. علاوه بر اهداف ضد ایرانی این طرح که اتاق فکرهای غربی در پی آن هستند، در طول تاریخ همواره شاهد بودیم هروقت ترکیه و سلف آن عثمانی در پی ماجراجویی بوده آن را به سمت شرق سوق داده اند تا غربی‌ها هزینه ماجراجویی آن را ندهند.
ایران باید به حل مناقشه قره باغ کمک کند
خاشع در خصوص اقدامات ایران از لحاظ سیاسی و رسانه‌ای علاوه بر برگزاری رزمایش، گفت: جمهوری اسلامی ایران باید جدی تر از قبل برای کمک به حل دائمی مناقشه قره باغ اقدام کند. تا زمانی که مناقشه به طور کامل حل نشده باشد بهانه مداخله کنشگران منطقه ای و فرامنطقه ای خواهد بود. ما باید از همه ظرفیت‌ها و توان خود برای ترغیب هر دو طرف برای حل و فصل نهایی مناقشه اقدام کنیم. حل دائمی مناقشه قره باغ می‌تواند چشم اندازهای روشنی در منطقه برای همه کنشگران منطقه ای از جمله ایران باز کند.
وی با یادآوری کمک‌ها و مواضع ایران به جمهوری آذربایجان اظهار داشت: باید در سطح رسانه با دشمن‌سازی‌های تصنعی که توسط رقبا و دشمنان ایران در منطقه پیگیری می شود مبارزه کنیم. بخش مهمی از رقابت‌ها در عرصه رسانه و شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌شود. متاسفانه در عرصه رسانه در سطح منطقه ما حضور فعالی نداریم و وقتی حضور نداریم افکار عمومی را بر علیه ما هدایت خواهند کرد.
خاشع گفت: در بعد اقتصادی هم علاوه بر تقویت روابط اقتصادی دو جانبه با این کشورها باید برنامه‌ریزی و سرمایه گذاری بر هر دو بال کریدور شمال و جنوب از قفقاز داشته باشیم. وابستگی به هر یک از این دو مسیر نمی‌تواند تامین کننده منافع ما در بلند مدت باشد.
رویکرد ایران در قبال مسائل قفقاز منطبق بر موازین حقوق بین الملل است
کارشناس مطالعات قفقاز درپاسخ به سوالی درباره لزوم رعایت مسائل حقوقی در حوادث اخیر اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران همواره مواضع اصولی منطبق بر موازین بین المللی داشته است و موضع گیری‌های ایران در تنش‌های چند دهه اخیر قفقاز جنوبی این را اثبات می کند. ما همواره منطبق بر حقوق بین الملل از تمامیت ارضی همه کشورهای دوست و غیردوست حمایت کردیم و اصول خود را وجه المصالحه اهداف و منافع خود نکردیم.
وی با یادآوری رویکرد اصولی و ثابت ایران در قبال بحران اوستیای جنوبی، آبخازیا، قره باغ و کریمه خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در کل دوران مناقشه از بدو شروع بحران تا به امروز حمایت کرده است. مواضع ایران در خصوص تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حتی پیشروانه‌تر از مواضع دولت جمهوری آذربایجان بوده است.
خاشع همچنین گفت: در جنگ دوم قره باغ در پاییز سال گذشته مقام معظم رهبری شفاف و روشن فرمودند همه خاک جمهوری آذربایجان باید آزاد و به جمهوری آذربایجان برگردانده شود. در صورتی که ما الان شاهد هستیم بخشی از خاک جمهوری آذربایجان در اشغال است ولی رئیس جمهور آذربایجان اعلام می‌کند جنگ دیگر تمام شده است. یعنی ادعایی بر مناطق باقی مانده قره‌باغ ندارد.
این کارشناس مسائل راهبردی افزود: در همین چارچوب قانونی و حقوقی جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی ارمنستان نیز حمایت می‌کند. به همین دلیل بارها مقامات ما به ویژه مقام معظم رهبری اعلام کردند ما تغییر مرزهای بین المللی را نخواهیم پذیرفت. بنابراین رویکرد ایران در قبال مسائل قفقاز جنوبی کاملا حقوقی و منطبق بر موازین حقوق بین الملل و منشور سازمان ملل است.
کارشناس مسائل قفقاز همچنین درباره محتوای تولید شده در فضای رسانه ای و مجازی اظهار کرد: طبیعی است که در وضعیت متشنج کنشگران زیادی سعی در بهره برداری حداکثری از تنش می‌کنند ولی کشور ما به پشتوانه سابقه غنی حکومت داری و به پشتوانه عقلانیت حاکم بر نهادهای تصمیم گیری و تصمیم سازی بر رویکرد و رفتار همه طرفین وقوف کامل دارند و هیچ وقت در دام دیگران نیفتاده و نخواهند افتاد. جمهوری اسلامی هر موقع لازم بداند بر اساس منافع و اهداف خود ابزار متناسب و مورد نیاز را انتخاب خواهد کرد.
نظر شما