ایران و تحولات قفقاز؛ از هشدار درباره صهیونیست‌ها تا همکاری با روس‌ها

کارشناسان مسائل منطقه و بین‌الملل در نشست مجازی «قفقاز؛ چالش‌ها و چشم اندازها» که به همت موسسه راهبردپژوهان جهان معاصر برگزار شد، به بررسی رخدادهای پیش آمده در مرزهای شمالی ایران و منطقه قفقاز پرداختند که گزارش پیش رو مشروح دیدگاه های آنها است؛

سقائیان: رژیم صهیونیستی نگاه اشغالی به منطقه قفقاز دارد

حمایت ایران از جمهوری‌های تازه استقلال یافته

سیدعلی سقائیان سفیر پیشین ایران در ارمنستان در مورد مواضع جمهوری اسلامی ایران در مورد مناقشات قره باغ اظهار داشت: منطقه قفقاز جنوبی یکی از مناطق حساس در همسایگی ایران است. به خصوص بعد از فروپاشی شوروی سابق، ایران در ابتدای انقلاب اسلامی با جمهوری های جدید روبه رو شد. مواضع ایران در برابر تمامی جمهوری ها به خصوص جمهوری آذربایجان و ارمنستان موضع حمایت بود.

سفیر پیشین ایران در ارمنستان افزود: منطقه مورد مناقشه میان ارمنستان و آذربایجان یعنی قره باغ که منطقه ای کوهستانی بوده و دارای منابع کانی و آبی فراوان است، قبل از فروپاشی مورد بحث­ هایی بوده اما به صورت خودمختار در درون منطقه اداره می­ شده است. بعد از فروپاشی، این منطقه با توجه به اینکه اکثریت ارامنه و اقلیت آذری ها در آنجا ساکن بوده ­اند، جنگ ­هایی را به دنبال داشت.

ایران روابط متعادلی با جمهوری آذربایجان داشته است

سقائیان در مورد میانجیگری ایران میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان اظهار داشت: ۲ دور میانجیگری به دعوت آقای هاشمی رفسنجانی صورت گرفت و حتی به آذربایجان و ارمنستان کمک شد؛ کمک های پشتیبانی و لجستیکی را داشتیم برای اینکه ژئوپلتیک منطقه بهم نخورد. در ادامه­ دولت ­های بعدی جمهوری اسلامی و دولت ­هایی که در باکو و ایروان مستقر بوده‌اند. روابطی متعادل را پیش برده اند و در عین حال همیشه گفت و گو بین ایران و آذربایجان وجود داشته است.

رژیم صهیونیستی از یک دهه قبل به صورت خزنده در منطقه قفقاز حضور پیدا کرد

سقائیان در مورد حضور رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز توضیح داد:  یک دهه قبل بود که با توجه به مطالبی که در منطقه ما شاهد بودیم به خصوص بحث ­های پیشرفته برنامه هسته ­ای ایران ما کم کم قرائن و شواهدی را داشتیم که رژیم صهیونیستی به صورت خزنده در جمهوری آذربایجان حضور پیدا کرده و به دنبال مقاصد شوم خود است. از طریق مجاری رسمی ما هشدارهایی را به باکو می­ دادیم اما کمتر اثربخش بود و در عین حال مذاکرات و مباحث را از طریق روابط دوجانبه دنبال می ­کردیم. این رفت وآمدها میان سران ایران و آذربایجان همچنان ادامه داشت. چنانکه هم در دولت محمود احمدی نژاد و هم در دولت حسن روحانی کمیسیون ­های مشترک و کمک­ ها و  تقویت روابط اقتصادی، بحث شبکه ریلی، گفتگوهای سیاسی بین ­المللی و منطقه­ای و... برقرار بود.

تاکید ایران در منطقه قفقاز همیشه بر صلح و آرامش بوده است

وی در مورد سیاست ایران در منطقه قفقاز خاطرنشان ساخت: تاکید ایران در منطقه قفقاز همیشه بر صلح و آرامش بود برای اینکه از پتانسیل انرژی و راه­ های مواصلاتی، همه­ کشورهای همسایه بتوانند به نحو احسن استفاده کنند قطعا ما اعتقاد داریم که مناقشه در منطقه به نفع هیچ کسی نیست. جنگ دوم قره باغ با توجه به بازی رژیم صهیونیستی و  سلاح های پیشرفت ه­ای که برای باکو ارسال کرد و درآمد بسیاری هم که سهم رژیم صهیونیست شد توازن قوا را در منطقه به هم زد به طوری که ما شاهد بودیم با توجه به سلاح هایی که به دست الهام علی اف رسید پیروز ظاهری در این جنگ بعد از ۴۴ روز ایروان نبود بلکه باکو بود که با میانجیگری مسکو تفاهم نامه ­ای را به انجام رساند که باز هم بحث قره باغ در این میان لاینحل ماند. اما با توجه به بیانات مقام معظم رهبری قره باغ باید به خاک اصلی یعنی خاک آذربایجان برگردد و در مقابل هم باکو از این بیانات مقام معظم رهبری و حمایت ایران قدردانی کرد. با این حال موضع ایران در آذربایجان در مقابل رژیم صهیونیستی یک موضع کاملا محکمی است زیرا رژیم صهیونیستی نگاهی اشغالی به این منطقه دارد. لذا گفتگوهای میان ایران و آذربایجان همچنان برقرار است.

بهشتی‌پور: باید تحلیلی صحیح از مسائل پیش آمده در قفقاز داشته باشیم

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین ‌الملل در ابتدای این سوال را مطرح کرد که با توجه به شرایط ایجاد شده در منطقه قفقاز، ما می توانیم چه کاری کنیم؟ و گفت: این سوالی بسیار مهم و اساسی است زیرا اگر ما تحلیلی صحیح از وضعیت موجود داشته باشیم می توانیم تصمیمی صحیح بگیریم و یک راهبرد صحیح اتخاذ کنیم. این موضوع برای ایران هم جنبه امنیتی–سیاسی دارد و هم جنبه دیپلماتیک دارد و موضوعاتی که مربوط به روابط ما با آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و روسیه می شود و یک جنبه نظامی دارد که به همین رزمایش ها مربوط می شود و یک جنبه رسانه ای است.

این کارشناس مسایل بین ‌الملل افزود: به نظر من این چهار جنبه بسیار مهم هستند تا مکمل هم باشند و یک برنامه مشخص برای رسیدن به یک هدف مشخص ترسیم کنند. به همین دلیل هم ما باید به این جنبه ها بپردازیم و پیشنهاد بدهیم که در حوزه هر کدام از این جنبه ها چه کاری می توانیم انجام بدهیم.

ما با آذربایجان میراث و تاریخ مشترک داریم

بهشتی پور توضیح داد: در شرایط فعلی بحث اصلی در مورد آذربایجان است. ما در کشورهای همسایه اگر نگاه کنیم نزدیک ترین مناسبات از نظر تاریخی، فرهنگی، مذهبی و ... با آذربایجان داشته ایم و این خیلی مهم است که ما بداینم که این کشور برای ایران یک جنبه همسایگی دارد و یک نوع میراث و تاریخ مشترک هم داریم. پس باید کاملاً حساب شده بدانیم که وقتی دولت الهام علی اف حرکتی انجام می دهد مثلاً مانوری انجام می دهد و ... هر کدام از این ادعاها و رفتارها در چارچوب یک روابط همسایگی و در چارچوب اینکه ما دوستانه و برادرانه مشکل را می توانیم حل کنیم، باید وارد شویم؛ یعنی اصل را باید بر حل مساله گذاشت. به شرط اینکه دقیقاً تبیین کنیم که آذربایجان الان چرا دست به چنین اقدامی زده است.

تحریکات در مناطق مرزی ایران طراحی رژیم صهیونیستی است

این کارشناس مسایل بین ‌الملل با اشاره به تحریکات در منطقه مرزی ایران اظهار داشت: عمده این تحرکات طراحی رژیم صهیونیستی است و از سال ها قبل دنبال این ماجرا بوده اند؛ یعنی اینگونه توجیه می کردند که ایران در شمال فلسطین اشغالی یعنی جنوب لبنان حضور دارد ما هم باید در شمال ایران حضور پیدا کنیم و با همه توان تلاش کنیم که نفوذ خود را گسترش دهیم. پس رژیم صهیونیستی به بهانه های مختلف حضور نامشروع خودش را در آذربایجان یعنی شمال مرزهای ایران توجیه می کند. برای اینکه ایستگاهی برای ضربه زدن به ایران درست کند.

بهشتی پور در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: آذربایجان منکر این قضیه می شود و می گوید که هیچ تهدیدی علیه همسایه خود ندارد اما به نظر می رسد که برای افکار عمومی مشخص شود که اگر اینها می گویند که هیچ خبری نبوده، نشان داده شود که بوده و طی چند سال گذشته هم بوده است. بنابراین در موضوع اینکه رژیم صهیونیستی دارد آذربایجان را تحریک می کند تا ایران را وارد یک جنگ ناخواسته کند من هیچ شکی ندارم. بنابراین اگر این تحلیل درست باشد ما باید خلاف این قضیه عمل کنیم؛ یعنی اجازه ندهیم رژیم صهیونیستی در طراحی خود موفق شود و ما را با همسایگانمان درگیر کند.

مدبر: خط قرمز ایران ژئوپلتیک منطقه و عدم حضور نیروهای تروریستی در نزیکی مرزها است

روح ‌الله مدبر کارشناس مسایل روسیه از موضع روسی موضوع مهم ابر پروژه قفقاز را مورد بررسی قرار داد و گفت: آنچه که ما امروز در منطقه قفقاز می بینیم و حایل مرزی خودمان و نوع گفتمان و ادبیات الهام علی اف شده، حاصل این است که متاسفانه دوستان ما طی هشت سال گذشته در دستگاه دیپلماسی به علت تمرکز ویژه ای که بر روی غرب داشته اند توجه ویژه ای به ظرفیت های همسایگان و منطقه ویژه و راهبردی قفقاز نداشته اند و گاه اتفاقاتی افتاد که ما در عمل انجام شده قرار گرفتیم. ما شاهد هستیم که اگر تدبیر هوشمندانه مقام معظم رهبری در سال گذشته نبود که به دستور ایشان برای حرکت نیروهای زمینی ما به سمت مرزها نبود، موشک پراکنی ها به روستاهای ما ادامه پیدا می کرد. ایشان خط قرمزی مشخص کردند یکی اینکه خط قرمز جمهوری اسلامی ایران ژئوپلتیک منطقه است و دوم عدم حضور نیروهای تروریستی در نزیکی مرزهای ایران.

باید همگرایی و هماهنگی خود را با طرف روسی افزایش دهیم

این کارشناس مسایل روسیه اظهار داشت: موضوع قفقاز چند بُعد دارد؛ بُعد سیاسی، امنیتی، فرهنگی، رسانه ای و یک بُعد دیپلماسی فعال، که این دیپلماسی فعال باید بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت و بر مبنای منافع ملی باشد. یک طرف اصلی قضیه قره باغ و منطقه ما طرف روسی است. ما باید همگرایی، نزدیکی و هماهنگی خود را با طرف روسی افزایش دهیم.

مدبر افزود: دیپلماسی همزمان با گرفتن امتیاز، همزمان با اقتدار، عزت و کار فرهنگی باید صورت بگیرد. الان نکته مهمی که در سفر امیرعبداللهیان مطرح شد این بود که ما باید خط تماس خود را در منطقه قفقاز با طرف روسی افزایش دهیم. این باید رخ دهد و ما همگرایی، نزدیکی و هماهنگی با طرف روسی داشته باشیم. ما در منطقه قفقاز ۲ قطب داریم یکی روسیه و دیگری ایران. بقیه که بخواهند در منطقه حضور داشته باشند خارجی هستند. ما با آذربایجان یک فرهنگ، یک تمدن و یک ریشه داریم و منطقه قفقاز ریشه عمیق فرهنگی و تمدنی دارد اما ما از این ظرفیت چه بهره برداری فرهنگی کرده ایم؟ ما باید همگرایی های بین منطقه ای میان خودمان را قوی کنیم.