معاون علوم پزشکی شیراز: قارچ سیاه واگیردار نیست

آیا خطر «قارچ سیاه» ما را تهدید می کند؟

همه گیری کرونا در کنار پیامدهای تلخ و دشواری که برای همه ساکنان کره زمین به دنبال داشت، هراسی جدید به نام «قارچ سیاه» را نیز با خود به همراه آورد؛ اما اینکه این بیماری تا چه میزان به کرونا مرتبط است، پرسشی است که در گفت و گو با عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به آن پاسخ می گوییم.

 معاون درمان و عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه «موکورمایکوزیس» یا قارچ سیاه یک عفونت قارچی است که در اثر گروهی از قارچ ها به نام «موکورمایست» ایجاد می شود، می گوید: این قارچ ها در سرتاسر محیط زندگی می کنند و اغلب پس از استنشاق این هاگ های قارچی از هوا، سینوس ها یا ریه ها تحت تأثیر قرار گرفته و این عفونت از طریق بینی، دهان و چشم وارد بدن می شود، در این صورت ممکن است پس از بریدگی، سوختگی یا سایر آسیب های پوستی، قارچ سیاه روی پوست ایجاد شود؛ همچنین خوردن غذای آلوده نیز در بروز قارچ سیاه نقش دارد.

دکتر اورنگ ایلامی در ادامه با یادآوری این موضوع که بروز نشانه های قارچ سیاه به بخشی از بدن بستگی دارد که قارچ در آن رشد می‌کند، در مورد این علایم توضیح داده و می افزاید: درد در اطراف چشم‌ها و بینی یا قرمزی در این نواحی، تنگی نفس، خونریزی گوارشی، خون در مدفوع و اسهال، سر درد، تب، سرفه، درد قفسه سینه و تغییر در وضعیت روحی از علایم اولیه عفونت قارچ سیاه محسوب می شود؛ اما در صورت به وجود آمدن عفونت، بیمار ممکن است سیاه شدن پل بینی، تورم سر و پیشانی، تورم گونه، چشم‌ها یا سایر اعضای صورت، نابینایی و کم‌بینی و عفونت ریوی را تجربه کند.

چه کسانی به موکورمایکوزیس مبتلا می شوند؟

فوق تخصص بیماری های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به نگرانی هایی که در حال حاضر راجع به این بیماری ایجاد شده معتقد است: قارچ سیاه اغلب افرادی را تحت تاثیر قرار می دهد که دارای مشکلات ضعف سیستم ایمنی بدن هستند یا از داروهایی استفاده می کنند که توانایی بدن را در مبارزه با میکروب ها و بیماری ها کاهش می دهد؛ همچنین افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی به‌صورت مادرزادی هستند و یا بر اثر مصرف داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی و آنتی‌بیوتیک بدنشان دچار نقص ایمنی شده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

افراد مبتلا به بیماری هایی نظیر دیابت، سرطان، پیوند عضو، پیوند سلول های بنیادی و نوتروپنی (کاهش تعداد گلبول های سفید خون)، دیگر مواردی بود که این عضو هیات علمی دانشگاه به عنوان گروه های در معرض خطر ابتلا به قارچ سیاه معرفی کرده و می افزاید: مواردی مانند استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها و داروهای تزریقی، تجمع آهن زیاد در بدن، آسیب پوستی در اثر جراحی، سوختگی یا زخم، نارس بودن و وزن کم هنگام تولد نیز افراد را بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می دهد.

چگونه از قارچ سیاه در امان بمانیم؟

دکتر ایلامی با اشاره به راهکارهایی که ما را در برابر این بیماری مصون می دارد، توصیه می کند: بهتر است سعی کنیم از مناطقی با گرد و غبار زیاد مانند محل ساخت و ساز و حفاری پرهیز کرده و اگر چنین امکانی وجود ندارد، توصیه می شود هنگام حضور در چنین مکان هایی، از دستکش و ماسک تنفسی استفاده کنیم؛ پس از طوفان و بلایای طبیعی از تماس مستقیم با ساختمان های آسیب دیده در اثر آب و سیل خودداری کنیم؛ همچنین برای کاهش احتمال ایجاد عفونت پوستی، صدمات پوستی را به خوبی با آب و صابون تمیز کنیم، به ویژه اگر در معرض خاک یا گرد و غبار قرار گرفته باشد.

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز می افزاید: با توجه به اینکه پیشگیری از این بیماری اهمیت بسزایی دارد، مواردی نظیر رعایت بهداشت فردی و محیطی، به ویژه شست و شو و ضدعفونی دست ها و پاها که بیشتر با خاک در ارتباط هستند؛ رعایت بهداشت دهان، کنترل مناسب قند خون به ویژه در افراد مبتلا به دیابت، پرهیز از مصرف خودسرانه دارو به ویژه کورتون خوراکی، پرهیز از مصرف غذاهای مانده، تمیز نگه داشتن محیط از گرد و غبار و خاک، ماندن در منزل، دوری از رفتن به نواحی جنگلی، باغ، مزارع، باغ گل و پرهیز از انجام کارهای باغبانی و باغداری و کشاورزی می تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.

افزایش ایمنی در برابر قارچ سیاه با انتخاب زندگی سالم 

دکتر ایلامی در ادامه ضمن توصیه به استفاده صحیح از ویتامین ها، استراحت کافی، دوری از هر نوع مواد مخدر و انجام فعالیت های ورزشی، به عنوان دیگر راهکارهای پیشگیرانه در برابر قارچ سیاه، به مبتلایان به دیابت توصیه جدی تری در این زمینه دارد.

او معتقد است: مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد این است که افراد مبتلا به دیابت، قند خون خود را به صورت منظم کنترل و رژیم غذایی را رعایت کنند. همچنین با توجه به نقش داروهای مصرفی در این بیماری، پزشکان نیز لازم است به ویژه در بیماران مبتلا به دیابت و یا افراد دارای نقص ایمنی، داروهای ضدالتهاب استروئیدی را با دقت بیشتری تجویز کنند.

آیا موکورمایکوزیس واگیردار است؟

این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه به یکی دیگر از نگرانی های موجود در خصوص این بیماری پاسخ داده و می گوید: قارچ سیاه از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود؛ بلکه بر اساس کاهش قدرت سلول های ایمنی بدن در پی مصرف برخی داروها یا بیمای های مزمن، وارد بدن می‌شود و به خاطر ضعف سیستم ایمنی ایجاد بیماری می کند، بنابراین در مورد واگیردار بودن آن نیاز به نگرانی نیست.

آیا بیماری موکورمایکوزیس قابل درمان است؟

اینکه آیا قارچ سیاه درمان می شود یا خیر، دیگر پرسشی بود که دکتر ایلامی به آن اینگونه پاسخ می دهد: موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه در واقع یک عفونت قارچی است که در بین بیماران با ضعف سیستم ایمنی بدن شناسایی شده و به ویژه با شیوع بیماری کووید۱۹ و استفاده بیش از حد داروهای کورتیکواستروئید به سرعت در حال گسترش است، اما قارچ سیاه قابل درمان بوده و با تشخیص و اقدامات درمانی زودهنگام، می توان از رشد آن در اعضای بدن جلوگیری کرد.

کدام بیمارستان ها به بیماران مبتلا به موکورمایکوزیس خدمات درمانی ارایه می دهند؟

معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز همچنین با معرفی بیمارستان هایی که به مبتلایان به قارچ سیاه در شیراز ارائه خدمت می کنند، می افزاید: در حال حال حاضر بیمارستان «نمازی» به عنوان مرکز معین و بیمارستان های شهید دکتر «فقیهی»، بیمارستان تخصصی، فوق تخصصی و پیوند اعضای «بوعلی سینا» و بیمارستان شهید «بهشتی» به عنوان بیمارستان های پشتیبان در شیراز به بیماران مبتلا به موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه ارایه خدمت می کنند و بیماران در شهرستان های استان فارس نیز با هماهنگی مرکز پایش مراقبت های درمانی MCMC به این مراکز ارجاع داده می شوند.

سخن پایانی

به گفته این فوق تخصص بیماری های عفونی، بیماری موکورمایکوزیس یک بیماری جدید نیست و سال‌ها از کشف آن می‌گذرد؛ هاگ قارچ سیاه از راه سیستم تنفسی می‌تواند وارد بدن انسان شده و اعضای مختلف آن را دچار آسیب کند. همچنین درمان این بیماری در مراحل اولیه به کمک دارو درمانی امکان پذیر بوده و در مراحل پیشرفته‌تر نیازمند جراحی است، افراد دچار ضعف سیستم ایمنی بیشتر در مقابل این بیماری آسیب پذیر بوده و تقویت سیستم ایمنی، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به قارچ سیاه است.

توصیه پایانی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز به مبتلایان دیابت و سایر گروه‌های در معرض خطر قارچ سیاه این است که در محل‌های پر گرد و غبار نظیر اماکنی که در حال تخریب ساختمانی و ساخت و ساز است تردد نکنند تا مبادا هاگ‌های قارچ از طریق تنفس وارد بدنشان شود و اگر مجبور به حضور در چنین مکان‌هایی هستند، از ماسک استفاده کنند. در مواردی که احتمال ابتلای پوستی وجود دارد نیز به افراد در معرض خطر توصیه می شود از کارهای ساختمانی، باغبانی، خاکبرداری، نظافت و جارو کردن خودداری کنند و اگر ناگزیر به انجام این فعالیت‌ها هستند، استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب را فراموش نکنند. 

اخیرا با توجه به افزایش موارد ابتلا به بیماری موکورمایکوزیس در موج پنجم کرونا، پنل مجازی مدیریت موکورمایکوزیس همراه با انجام عمل جراحی سینوس در بیمار مبتلا به موکورمایکوزیس، با همکاری گروه های آموزشی گوش، حلق و بینی، داخلی، بیهوشی و عفونی در شیراز برگزار شد.

ایلامی  درباره این گفت: این پنل مجازی به همت مجموعه معاونت درمان و با حضور دکتر «بیژن خادمی»، متخصص گوش، حلق و بینی و فلوشیپ جراحی سر و گردن، دکتر «مسعود جانی پور»، متخصص گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن و دکتر «مهرداد سالاری»، فلوشیپ بیهوشی کودکان برگزار و ابعاد مختلف بیماری موکورمایکوزیس برگزار شد.

او ادامه داد: انجام عمل جراحی سینوس در بیمار مبتلا به موکورمایکوزیس به همت این اساتید عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، از دیگر برنامه های این پنل مجازی بود که با موفقیت انجام شد.

 این بیماری به دلیل تغییراتی که در سیستم تنفسی، بینی و چشم افراد به حالت لکه‌های سیاه رنگ ایجاد می کند، به صورت عامیانه «قارچ سیاه» نامیده می ‌شود.