غبارهای فراموشی از رُخ کهگیلویه پاک خواهد شد؟

دهدشت، مرکز شهرستان کهگیلویه قدیمی ترین شهر کهگیلویه و بویراحمد نتیجه تلاش های بی وقفه مردمی بود که قرنها برای مدیریت تجارت و امنیت بازرگانی از جنوب به شمال ایران تلاش کردند. مروری بر تاریخچه تحولات مربوط به این شهر و دوره های رونق گذشته می تواند به درک اهمیت جغرافیایی و البته بن بست کنونی این شهر باستانی کمک کند.

بافت قدیم شهر دهدشت بلادشاپور یکی از بزرگترین آثار دوره صفوی به لحاظ اهمیت بافت تاریخی و وجود بناهای ارزشمند سال های متمادی است که از سوی مسئولان خبرهای زیادی از احیای این بافت منتشر شده است.

بافت قدیمی بلاد شاپور با ۴۵ هکتار وسعت یکی از بزرگترین بافت های تاریخی کشور به شمار می آمد اما این بافت به دلایل توسعه شهرنشینی تخریب شد و هم اینک ۳۷ هکتار از این شهر قدیمی باقی مانده است.

براساس شواهد تاریخی موقعیت جغرافیایی این شهر به عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی اقتصادی در عصر صفویان و تجارت با بنادر جنوبی ، نقش مهمی در اقتصاد و تجارت زمان خود داشته است.

وجود بیش از دو هزار خانه، مسجد، حمام، کاروانسرا و بازار بزرگ در این بافت قدیمی نشان از قدمت بالای آن است که روز به روز درحال نابودی و تخریب است.

در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به‌جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای ۳۷ حجره و ۳۰ ایوان در جلوی حجره‎ها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده‎اند.

چهار ایوان بزرگ در چهار گوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد و این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است.

بافت تاریخی بلاد شاپور ، میراثی تاریخی در  شهر دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه از ظرفیت های گردشگری مهم شهرستان است که تاکنون اقدام قابل توجهی برای معرفی و جذب گردشگر در این بافت صورت نگرفته است. 

در سال های اخیر توجه بیشتری به این شهر تاریخی و راهکارهای رونق دوباره آن شده است.

گام نخست: ثبت جهانی بافت تاریخی دهدشت در سازمان یونسکو

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه گفت: کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در صورت تایید کارشناسان یونسکو ثبت جهانی خواهد شد.

مجید صفایی اظهار داشت: برای ثبت جهانی کاروانسرا به زودی کارشناسان یونسکو برای مطالعه و ارزیابی ثبت این اثر بازدید خواهند داشت.

وی بیان کرد: با توجه به ثبت و مرمت این اثر پیش بینی می شود ثبت جهانی این اثر تاریخی مشکل خاصی نداشته باشد.

صفایی تصریح کرد: بافت تاریخی دهدشت دارای ظرفیت های زیادی است که با ثبت جهانی و رونق گردشگری روند توسعه شهرستان کهگیلویه شتاب بیشتری خواهد گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: علاوه بر مرمت و بازسازی کاروانسرای بافت تاریخی مسجد مورک نیز مرمت  و دو بنای تاریخی دیگر کاروانسرا برای توسعه به بخش خصوصی واگذار شد.

وی به پیامدها و قابلیت‌های بالقوه ثبت جهانی‌شدن این بنای تاریخی اشاره کرد و گفت: با ثبت جهانی‌ شدن کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت علاوه بر رونق صنعت گردشگری در شهرستان کهگیلویه، استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن ده‌ها جاذبه تاریخی، طبیعی، سیاحتی و زیارتی به‌عنوان قطب گردشگری به مردم دنیا معرفی می‌شود.

مدیر بافت تاریخی بلاد شاپور نیز گفت: شهر تاریخی دهدشت بالغ بر ۳۷ هکتار بوده که در دوره صفویه بنا شده است.

اباب افزود: این شهر در گذشته مسکونی تجاری بود و اقدامات خوبی در جهت احیاء بافت تاریخی صورت گرفت است‌.

وی ادامه داد: کاروانسرای بلادشاپور به عنوان کاروانسراهای ایران ثبت یونسکو می شود.

اباب بیان کرد: ۲۶ مهرماه ارزیاب سازمان یونسکو با همراهی حوزه معاونت میراث فرهنگی کشور از این بافت دیدن خواهند کرد.

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی این بافت و در کنار مجموعه حمام کاروانسرا، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع‌ شده است.

کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت از جمله آثار دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته‌ شده است.

گام دوم: اتمام راه پاتاوه به دهدشت

بلاد شاپور از نظر تاریخی چند بار ویران و دوباره ساخته شد اما این منطقه که از نام آن مشخص است از دوران باستان ایجاد شده بود در عصر صفوی رونق بسزایی یافت ولی در دوره قاجاریه و پهلوی به دلایل متعددی تخریب شد.

با وجود اینکه تنها نام و تعدادی بناهای تاریخی از دهدشت عصر صفویه باقی مانده است اما در دهه های اخیر تلاش های تازه ای برای احیای آن صورت گرفت که یکی از مهمترین اقدامات ساخت جاده ای است که بنادر جنوبی را به اصفهان و از مسیر آن به پایتخت ایران متصل می کند.

در حقیقت این پروژه در راستای بازگرداندن نقش تاریخی این شهر، یعنی محور اتصال دهنده جنوب به شمال ایران ایجاد شده است. 

دهدشت با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی این شهر و اینکه کوتاه‌ترین راه میان بنادر جنوبی و اصفهان مرکز حکومت صفویان بود از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌است. وجود راه‌های سنگ فرش شده و پل‌های متعدد و مرکزیت تجاری آن حکایت از این دارد که شاخه‌های فرعی جاده ابریشم از این شهر عبور می‌کرد.

اینک پس از قرنها تلاش های تازه ای برای احیای راه سنتی جنوب به شمال که از دهدشت می گذشت صورت گرفته که بیشتر این تلاش ها در ساخت جاده ای است که در کهگیلویه و بویراحمد به پاتاوه- دهدشت معروف است.

مدیرکل راه و شهرسازی کهگیلویه و بویراحمد در این رابطه گفت: پروژه ملی جاده پاتاوه – دهدشت به عنوان یکی از ۹ پروژه راهسازی کشور بوده که نقش راهبردی در توسعه استان دارد.

پژمان نیک اقبالی ابراز داشت: این پروژه  ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و هم اینک برای تکمیل آن تمامی متولیان به طور جهادی پای کار هستند.

وی تصریح کرد: روند اجرای این پروژه به طور مستمر مورد نظارت و بررسی قرار می گیرد.

نیک اقبالی عنوان کرد: با تلاش‌های صورت گرفته امروز شاهد مراحل پایانی کار هستیم و پیش بینی می شود کمتر از ۲ ماه آینده زیر بار ترافیک برود.

وی بیان کرد:  اجرای چنین پروژه هایی از سوی مهندسان خوشفکر کشورمان علاوه بر کاهش مصرف سوخت، کم کردن تصادفات و صرفه جویی در زمان برای هموطنان عزیز می‌توانند به محرومیت‌زدایی، توسعه اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و سرعت بخشیدن به تولید و بالا رفتن بازدهی صنایع کشور کمک شایانی کند.

نیک اقبالی اضافه کرد: همچنین با اجرا و تکمیل این پروژه ۶ شهرستان، یکهزار و ۵۰۰ روستا از بن بست محرومیت بیرون آمده و کشاورزی و دامداری منطقه نیز رونق خوبی گرفته است.

عملیات اجرایی این جاده ملی در سال ۱۳۷۴ شروع شد و برای سهولت کار به چهار قطعه تقسیم شد که طول قطعه های اول و سوم آن به ترتیب ۲۶ و ۲۰ کیلومتر و قطعه های دوم و چهارم نیز به ترتیب ۲۸ و ۶۳ کیلومتر است.

۱۳ تونل به طول هشت هزار و ۲۰۰ متر و تعداد ۱۸ دستگاه پل بزرگ بالای دهانه ۱۶ متری در این جاده طراحی شده است.

قطعه نخست این جاده از روستای گندی خوری تا منطقه سرچنار در سال ۸۷ نیز به بهره برداری اولیه رسید.

 قطعه دوم جاده از سرچنار تا لوداب، قطعه سوم از لوداب تا دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه و قطعه چهارم نیز از کمربندی شهر دهدشت تا دهدشت غربی است.

قطعه سوم جاده ملی پاتاوه - دهدشت ۶۳ کیلومتر طول دارد و دارای ۱۱ دهنه پل به طول سه هزار و ۱۶۰ متر است.

قطعه دوم این جاده به طول ۲۸ کیلومتر اردیبهشت سال ۹۷ به بهره برداری رسید.

هم اکنون این جاده به صورت عملی زیر بار ترافیک رفته است اما پیش بینی می شود به طور کامل و رسمی تا چند ماه آینده این طرح افتتاح شود.

با افتتاح این جاده می توان امیدوار بود کهگیلویه بخشی از وظیفه تاریخی خود که تسهیل ارتباط شمال و جنوب ایران بود را انجام دهد که رونق دوباره این شهرستان و حومه را در پی خواهد داشت.