فعالیت عشایر در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارای سابقه تاریخی است و این قشر سختکوش این روزها به رغم کاهش جمعیتشان و درگیری شدید با بحران خشکسالی در عرصه تولید و اقتصاد مقاومتی حضور پررنگی دارند.
عشایر به واسطه نوع و شیوه زندگی‌شان در سرزمینی چون خراسان رضوی، با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، بیش از سایر دامداران و کشاورزان زخم و آثار سخت خشکسالی را تجربه می‌کنند.
شیوه زندگی عشایر بر سه مولفه، کوچ، دام و مرتع استوار است. خشکسالی‌ها عموما اثرات قابل توجه و گاه جبران ناپذیری بر کاهش تولید علوفه و خوراک دام عشایر و به تبع آن اقتصاد و معیشت این قشر زحمتکش می‌گذارد. در این شیوه زندگی به دلیل وابستگی شدید به مراتع برای تعلیف دام، خسارات سنگینی متوجه جامعه عشایری می شود، خسارتی که جبران آن نیازمند حمایت و پشتیبانی است.
هم اکنون ۱.۵ درصد از کل جمعیت ایران را عشایر تشکیل می‌دهند اما آنان تولید ۲۵ درصد مواد پروتئینی به ویژه گوشت قرمز و محصولات لبنی، حدود ۴۰ درصد صنایع دستی و ۲۸ درصد دام سبک کشور را در اختیار دارند.
ساختار جامعه عشایری مبتنی بر ایل و عشیره است و بر خلاف پیدایش تمام پدیده‌های نوظهور در دنیای مدرن، همچنان این ساختار بکر در جامعه آنان پا برجا مانده و مهمتر از آن فرهنگ اصیل کار و کوشش در این ساختار پایدار است.
در این میان عشایر خراسان رضوی به عنوان یکی از استان‌های دارای مرز مشترک با ۲ کشور، از اهمیت و نقش فراوانی برخوردارند.
عشایر این استان در قالب ۳۵ طایفه با دارا بودن ۹۹۰ هزار راس دام و تولید سالانه ۱۷ هزار تن فراورده‌های دامی شامل شیر، روغن، پشم، کرک و کود حیوانی و ۴۱ هزار و ۸۰۰ مترمربع صنایع دستی شامل گلیم، قالیچه، فرش و تابلوفرش، نقش بسزایی در اقتصاد خراسان رضوی دارند.
شمار دانش‌آموزان عشایر خراسان رضوی نیز بیش از پنج هزار و ۹۶۸ نفر است که در ۱۹۴ مدرسه ویژه عشایری تحصیل می‌کنند.
۲۳ شهرستان و منطقه خراسان رضوی دارای مدارس عشایری هستند و ۲ مدرسه شبانه روزی عشایری نیز در این استان فعالیت دارند.
خطه خراسان رضوی با برخورداری از اقلیم خشک و نیمه خشک اگرچه حدود ۲ سال بارندگی خوب را پس از ۱۷ سال تجربه خشکسالی در کارنامه خود ثبت کرد، اما امسال در شرایطی که حتی در پاییز گذشته پیش بینی درستی در این زمینه انجام و اعلام نشده بود یک بار دیگر وارد بحران خشکسالی شده است که عواقب آن به شدت این خطه را مورد تهدید قرار داده است.
ثبت بیشترین خرید حمایتی دام عشایر کشور درخراسان رضوی
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی با اشاره به عملکرد مطلوب این استان در مقایسه با دیگر استان‌ها در زمینه خرید حمایتی دام عشایر، به علت شرایط ناشی از خشکسالی امسال، اظهار کرد: خرید حمایتی دام عشایر در این استان و کشور ۲۵ تیرماه آغاز شده و تا کنون ۸۰ هزار راس دام عشایر در کشور خریداری شده است.
محمد نبوی‌فرد افزود: به این ترتیب هشت درصد از اجرای طرح هدفگذاری شده در کشور محقق شده است که حدود نیمی از آن مربوط به خراسان رضوی بوده است.
وی با بیان اینکه سهمیه خراسان رضوی خرید ۱۰۰ هزار راس بوده است، ادامه داد: از مجموع ۸۰ هزار راس دام خریداری شده تعداد ۳۵ هزار راس در این استان انجام شده است.
مدیرکل عشایر خراسان رضوی گفت: با توجه به خشکسالی بی سابقه امسال و کاهش شدید علوفه مرتعی برای تعلیف دامهای سبک، به منظور حمایت از جامعه عشایری، که ۲۵ درصد گوشت قرمز کشور، معادل سالانه ۲۰۰ هزار تن را تولید می‌کنند، مقرر شد یک میلیون راس از دام مازاد عشایر توسط شرکت پشتیبانی امور دام ایران با نرخ متوسط هر کیلوگرم ۴۵ هزار تومان خریداری و به ازای هرکیلوگرم دام زنده سه کیلوگرم جو دولتی تحویل آنان شود.
وی با اشاره به اینکه تعامل بالای جهاد کشاورزی و شرکت پشتیبانی امور دام عامل اصلی آمار بالای خرید دام عشایر در این استان نسبت به سایر استانهاست، اظهار کرد: خرید دام عشایری در این قالب تا ۲۵ مهرماه ادامه یافته و سپس متوقف خواهد شد.
نبوی‌فرد اظهار کرد: ارزش ۳۵ هزار راس دام خریداری شده در استان معادل ۴۵۰ میلیارد ریال می‌شود که تا کنون حدود ۹۰ درصد از این رقم به عشایر پرداخت شده و بقیه نیز در آینده نزدیک پرداخت می‌شود.
وی افزود: علاوه بر این به ازای هر کیلوگرم دام زنده، معادل سه کیلوگرم جو به دامداران تعلق می گرفت که معادل حدود سه هزار و ۲۰۰ تن می‌شود که تاکنون ۲ هزار و ۸۰۰ تن آن تحویل شد ه و به زودی سهمیه هر دامدار عشایری اعطا می گردد.
مدیرکل عشایر خراسان رضوی گفت: ۵۰۰ تن سهمیه باقیمانده عشایر نیز در آینده نزدیک تحویل خواهد شد.
۶۵۰۰ میلیارد ریال خسارت خشکسالی
نبوی فرد با اشاره به اینکه بارندگی امسال ۸۰ میلیمتر کمتر از بارش پارسال استان بوده است، ادامه داد: این میزان کاهش بارندگی خسارات فراوانی به مراتع، باغ ها و زمین‌های زراعی متعلق به عشایر استان وارد کرده است.
مدیرکل عشایر خراسان رضوی گفت: طبق برآوردهای انجام شده تا کنون حداقل۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به مراتع، دام سبک و منابع آبی عشایر استان از محل خشکسالی خسارت وارد شده است.
وی گفت: مجموعا عشایر استان امسال ۱۲۸ هزار تن کسری برداشت علوفه از مراتع را تجربه کرده‌اند که همین میزان کاهش چهار هزار میلیارد ریال است.
وی اظهار کرد: امیدواریم این وضعیت به زودی با بارش های بهتر در پاییز و زمستان و نیز سال آینده بهبود یابد.
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی گفت: طبق نظر کارشناسان منابع طبیعی، کاهش هر میلیمتر بارندگی موجب کاهش یک کیلوگرم علوفه خشک از هر هکتار مرتع می شود، لذا با توجه به کاهش ۸۰ میلیمتری باران در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته، برآورد می شود میزان تولید علوفه در هر هکتار از مراتع ۸۰ کیلوگرم کاهش یابد.
وی افزود: با توجه به گستره حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتاری مراتع عشایر استان، میزان کاهش علوفه در سال گذشته حدود ۱۲۸ هزار تن برآورد می‌شود و با توجه به گرانی علوفه در سال جاری این کاهش، فشار مضاعفی بر عشایر استان وارد می‌کند.
توزیع ۱۳۰۰ صفحه خورشیدی تولید برق بین عشایر استان
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی با اشاره به برنامه کشوری ترغیب و تجهیز جامعه عشایری به تولید برق از انرژی پاک، گفت: تاکنون در این چهارچوب هزار و ۳۰۰ دستگاه صفحه برای تولید برق از انرژی خورشید در اختیار عشایر قرار گرفته و در سطح استان توزیع شده است.
نبوی‌فرد افزود: این اقدام با هدف تامین برق برای آن دسته از عشایری که به دلیل فاصله زیاد از شبکه‌های برق و مقرون به صرفه نبودن احداث شبکه از این امکان بی‌بهره بوده‌اند، صورت گرفته است.
وی ادامه داد: ۲۰ هزار صفحه خورشیدی در کل کشور برای تولید برق توسط آن دسته از عشایری که شرایط این کار را دارند در نظر گرفته شد و از این میان هزار و ۳۰۰ دستگاه آن به خراسان رضوی اختصاص یافت.
مدیرکل عشایر خراسان رضوی این صفحات خورشیدی تولید برق را قابل جابه‌جایی ذکر و بیان کرد: هزینه تامین این صفحات خورشیدی شامل ۱۰ درصد آورده عشایر و ۹۰ درصد یارانه بلاعوض دولتی بوده است.
نبوی فرد افزود: ارزش هر یک از این دستگاههای تولید برق از انرژی پاک نور خورشید ۹۸ میلیون ریال است که برای تامین انرژی برق مورد نیاز و مصرفی عشایر در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
توزیع ۵۵ هزار تن علوفه بین عشایر
مدیرکل امور عشایری خراسان رضوی با بیان اینکه ۵۵ هزار تن علوفه و خوراک ویژه به عنوان نهاده دامی از اول امسال تاکنون بین عشایر دامدار استان توزیع شده است، افزود: این میزان نهاده دامی تحویل داده شده به عشایر خراسان رضوی شامل ۲۵ هزار تن جو و ۱۵ هزار تن کنسانتره ویژه و ۱۵ هزار تن سایر نهاده‌ها و علوفه مانند ذرت، کاه و غیره بوده است.
وی افزود: مصرف کنسانتره ویژه توسط دامهای عشایر و اجرای طرح پرواربندی برای دامداران عشایری موجب تداوم سوددهی دامپروری در این بخش از اقتصاد خراسان رضوی شده است.
مدیرکل امور عشایری خراسان رضوی گفت: در مقایسه با مدت مشابه پارسال میزان توزیع نهاده در بین عشایر استان ۲۵ درصد افزایش یافته که در شرایط کنونی با هدف حمایت انجام شده است.
وی تاکید کرد: طبق برنامه تدوین شده در استان، توزیع ۵۵ هزار تن علوفه و نهاده دیگر تا پایان سال در برنامه است.
نبوی‌فرد ادامه داد: تنها کارگاه تولید کنسانتره ویژه با فرمول اختصاصی برای تولید محصول خود با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی و به کارگیری نیروهای خبره و متخصص این حوزه هم‌اینک در خراسان رضوی فعالیت دارد.
وی گفت: پدیده خشکسالی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر دامپروری اثر می‌گذارد و عمده اثرات مستقیم خشکسالی و تضعیف شدید پوشش گیاهی مراتع با کمبود و افزایش قیمت علوفه و تاثیر آن بر سلامت دام سبک بروز می کند که این امر آثاری منفی بر تولید مثل دام مولد و ارزش اقتصادی کل دامپروری دارد.
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی، فقر شدید مراتع و الزام به تغذیه دستی دامها، نیاز شدید به انواع علوفه و نهاده، زیان اقتصادی شدید خانواده‌های عشایر این استان به دلیل افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها همزمان با کاهش ارزش دام در بازار مصرف، عرضه و تقاضای نامتوازن، افت کیفیت علوفه مرتعی، گرانی انواع نهاده‌های دامی و بدهی سنگین عشایر ناشی از اجبار آنها به تهیه مقدار غیرمتعارف انواع نهاده‌های دامی با نرخ سنگین را بخشی از پیامدهای خسارتبار خشکسالی بر کار و زندگی عشایر خراسانی برشمرد.
رشد تخصیص اعتبارات ارزش افزوده
نبوی فرد با بیان اینکه از محل دریافت مالیات بر ارزش افزوده پارسال ۳۰ میلیارد ریال اعتبار به شهرستان های خراسان رضوی اختصاص یافت، افزود: این میزان در زمینه مرمت راه عشایری و تامین آب مورد نیاز این قشر هزینه شده است.
وی ادامه داد: امسال این رقم به ۶۵۰ میلیارد ریال افزایش یافته که با توجه به نیاز سه هزار و ۶۰۰ کیلومتر راه عشایری به مرمت، می تواند اعتبار خوبی محسوب شود.
وی اظهار کرد: خوشبختانه همکاری استانداری و فرمانداری شهرستانها در زمینه تخصیص و جذب این اعتبارات بسیار مطلوب است.
مدیرکل عشایر خراسان رضوی با بیان اینکه تا کنون ۶۵ درصد جمعیت عشایر استان دٌز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، ادامه داد : تا قبل از کوچ عشایر به مناطق قشلاقی در نیمه آذرماه، کلیه عشایر استان دٌز دوم واکسن خود را نیز دریافت خواهند کرد.
وی افزود: علاوه بر این توانستیم ۲۴۰ میلیارد ریال از اعتبارات ملی در حوزه انتقال آب و اجرای شبکه انتقال آب پایدار برای عشایر را دریافت کنیم.
وی ادامه داد: این میزان در مقایسه با اعتبارات پارسال بیش از ۱۰۰ درصد افزایش دارد.
اعطای ۱۴۰ میلیارد ریال تسهیلات
مدیرکل عشایر خراسان رضوی با اشاره به واگذاری تسهیلات به عشایر با هدف حمایت از آنان و کمک به تامین نیاز علوفه دامی اظهار کرد: از ابتدای امسال ۱۴۰ میلیارد ریال تسهیلات خشکسالی و ماده ۵۲ (جهت خرید علوفه) به عشایر دامدار متقاضی واگذار شده است.
نبوی‌فرد ادامه داد: علاوه بر آن کمیته امداد امام خمینی(ره) استان نیز امسال ۲۰۰ میلیارد ریال برای عشایر استان تسهیلات در نظر گرفته است.
این مسوول گفت: علاوه بر این از محل تسهیلات اشتغالزایی استان نیز ۴۰۰ میلیارد ریال امکان اخذ تسهیلات توسط عشایر استان وجود دارد که خود نقطه امیدی برای حمایت های بیشتر از این قشر در شرایط سخت کنونی است.
نظر شما