«چالش رواقی»؛ نگاه به دردسرهای روزمره همچون آزمون سنجش انعطاف‌پذیری

... اگر فهرستی از افرادی فراهم کردید که باعث مشکلاتی برای شما شده اند، اسم خودتان را هـم، احتمالاً در صـدر هـمه، درج کنید. بسیاری از مشکلاتی که دچارشان می‌شوید نتیجه ضعف برنامه‌ریزی از سوی خودتان است. وسط راه بنزین تمام می‌کنید، به این دلیل که پیش از حرکت نشانگر سوخت خودرو را نگاه نکرده اید. یا شاید به دلیل تنظیم نکردن ساعت در شب آخر تعطیلات، صبح روز بعد خـواب بمانید و پرواز را از دست بدهید. در موارد دیگر، مـمکن است بـه سـبب انتخاب‌های ضعیف دچار مشکل شده باشید... (ص.۲۳)

ویلیام اروین (William Braxton Irvine) فیلسوف آمریکایی متولد ۱۹۵۲، استاد فلسفه در دانشگاه ایالتی رایت است. از این فیلسوف آثار فلسفی کاربردی متعددی منتشر شده که از آن میان فلسفه‌ای برای زندگی (۱۳۹۹/گمان و ۱۴۰۰/ ققنوس)، اقتصاد شادکامی (۱۴۰۰/ نویسه پارسی) به فارسی نیز منتشر شده اند. تازه‌ترین این آثار کتابی است با عنوان چالش رواقی با زیرعنوان «راهنمای فلسفی برای دستیابی به استقامت، آرامش و انعطاف‌پذیری بیشتر» که با ترجمه محمد یوسفی به بازار نشر رسیده است.

اروین فیلسوف که خود را «طرفدار مدرن فلسفه‌ای باستانی» (ص. ۱۰) می‌خواند، در این کتاب کاربردی نشان می‌دهد خردورزی‌های فیلسوفان رواقی سده‌ها پیش می‌تواند ما را در مواجهه با فشارهای گوناگون زندگی روزمره امروزی یاری کند. «می‌خواهم زندگی قرن بیست‌ویکی‌ام را مطابق راهبردهایی سامان دهم که دوهزار سال پیش فیلسوفان رواقی چون مارکوس اورلیوس، سنکا و اپیکتتوس طراحی کرده‌اند» (همان). به این ترتیب او این راهکارها را با تکنیک‌های روان شناختی معاصر تلفیق می‌کند. «راهبرد آزمون رواقی» ساده و نوین نویسنده به ما می آموزد چگونه واکنش‌های عاطفی خود را نسبت به موانع زندگی، به شکلی عمیق، تغییر دهیم. بدین سان، نه تنها بر این موانع چیره می شویم بلکه از آنها بهره هم می‌بریم.

اروین در مقدمه چالش رواقی، مثال‌هایی از دردسرهای روزمره را ارائه می‌دهد که می‌تواند به سادگی هر یک از ما را خشمگین کند، اما معتقد است پاسخی آسان و به مراتب موثرتر نیز می‌تواند به این دست سرخوردگی‌ها داد که او آن را «راهبرد آزمون رواقی» می‌نامند. این امر مبتنی بر توجه فیلسوفان رواقی به پدیده‌ای است که امروزه شاهد بازکشف آن نزد روانشناسان مدرن هستیم: قالب‌بندی.

رواقیان دریافته بودند که بسته به نوع قالب بندی موقعیتی که تجربه می‌کنیم، میزان انعطاف پذیری‌مان به شدت تغییر می‌کند. دقیق تر آنکه، آنان دریافتند که اگر به مشکلات به مثابه آزمون‌های شخصیتمان بنگریم، می توانیم پاسخ احساسی‌مان را به آنها به طور چشمگیری تغییر دهیم. به خصوص می توانیم توانایی خود در حفظ آرامش را، حتی در مواجهه با مشکلات بسیار بزرگ، بهبود بخشیم؛ امری که به نوبه خود تاثیری ژرف بر کیفیت زندگی‌مان دارد. (صص. ۱۴-۱۵)

این فیلسوف همچنین تاکید می‌کند برخلاف باور عموم، هدف رواقیون نه طرد هیجان که به حداقل رساندن هیجانات منفی از قبیل احساس ناکامی، خشم، غصه و حسد بوده است (همان). به همین دلیل در مواجهه با زندگی انسان معاصر که هیچ زمانی خالی از این هیجانات و احساس‌های منفی نیست، نویسنده اثری را به رشته تحریر درآورده است تا با به‌روزرسانی عقاید فیلسوفان رواقی، تمرینی باشد برای رواقی‌گری قرن بیست‌ویکم.

فرض کنید از زمان و نحوه مرگ خود آگاه شوید؛ چه می‌کنید؟ فرد رواقی با این سؤال مشکلی نخواهد داشت. چون هدف اصلی او در زندگی حصول و حفظ آرامش است، زمان باقیمانده را طوری سپری می‌کند که دچار کمترین هیجانات منفی شود: کمترین اضطراب، ترس، خشـم و حسرت ممکن. او نهایت سعی اش را می‌کند تا از منابع لذت کـه هـنوز زندگی به او ارزانی می‌دارد بهره ببرد . به بیان کلی‌تر ، روزهای آخر عمر خود را فرصتی برای اتمام هرچه زیباتر زندگی اش می سازد. همزمان، فرد رواقی می داند که ممکن است مشکلاتی بروز کنند و مانع از آن شوند که مرگ خوبی داشته باشد... (ص.۱۶۴)

مواجهه با چالش‌های زندگی، روان‌شناسی مشکلات، آزمون‌های رواقی، زیستن به شیوه رواقی چهار بخش اصلی کتاب چالش رواقی را تشکیل می‌دهند. این اثر علاوه بر مقدمه، بخشی با عنوان پیشنهادهایی برای مطالعه بیشتر و یک نمایه هم دارد. 

انتشارات ققنوس کتاب چالش رواقی را در ۱۸۴ صفحه و شمارگان یک‌هزار و ۱۰۰ نسخه منتشر و روانه بازار کتاب کرده است.