کتاب «درآمدی بر قرآن‌پژوهی» رونمایی شد

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، نشست علمی «نگاهی متفاوت به قرآن کریم» با سخنرانی استاد سید مجتبی حسینی، محسن اسماعیلی و چینی فروشان، شامگاه سه‌شنبه برگزار و طی آن از کتاب درآمدی بر قرآن پژوهی، اثر تازه استاد سید مجتبی حسینی رونمایی شد.

محسن چینی‌فروشان مدیر دفتر نشر فرهنگ اسلامی در ابتدای این نشست که همزمان با ایام ولادت خاتم انبیا (ص) به همت انجمن اندیشه و قلم با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برپا شد، ابتدا با اشاره به ویژگی های فکری مجتبی حسینی که بر محوریت قرآن تمرکز دارد، این کتاب را نخستین گام در تدوین این رویکرد و ارائه آن به اندیشمندان و علاقمندان به قرآن دانست و افزود: اگر این نگاه جذابیت و روانی زیادی برای مخاطبان و علاقمندان دارد، حاصل سال های طولانی زحمات استاد در قرآن پژوهی و تامل در محضر قرآن کریم است.

محسن اسماعیلی هم ضمن گرامیداشت ایام ولادت رسول اکرم(ص)، گفت: یکی از نکات مهم در نگاه قرآن، پرهیز از تبدیل دلدادگی به وادادگی در برابر اشخاص و اولویت پیام بر پیامبر است؛ به نحوی که حتی در مورد شخص حضرت محمد(ص) هم که بالاترین شخصیت در جهان خلقت از نگاه قرآن است، قرآن به اصالت محتوا و اولویت پیام بر شخص پیامبر تاکید دارد.

وی افزود: مقصود قرآن این است که نباید آن گونه شیفته شخصیت پیامبر اکرم شد که با رفتن او، پیام و رسالتش نیز برود، بلکه اصالت مربوط به پیام و قرآن است و پیامبر نیز مانند سایر رسولان روزی می آید و روزی جهان را ترک می کند، اما قرآن و دین باقی می‌ماند.

اسماعیلی با اشاره به روایت قرآن کریم از رفتار بنی اسراییل در غیاب موسی(ع)، افزود: آن قوم به موسی ایمان آورده بودند، نه به دین و پیام موسی! به همین خاطر وقتی موسی تنها برای چهل روز به میعاد خداوند رفت، در غیاب او، گوساله‌پرست شدند چرا که در نبود موسی، رسالت و دین موسی در اختیارشان نبود.

استاد دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به نکات ارزنده ای که در اثر استاد سید مجتبی حسینی وجود دارد، افزود: یکی از این نکات نظم سیاقی است، یعنی توجه و محوریت متن در نگاه ما و این که قرآن را با قرآن بفهمیم. اگر با این نگاه به قرآن مراجعه کنیم، می بینیم وقتی سخن از ظلم و حسابرسی آن در آخرت می‌شود، مصداق ظلم رها کردن و مهجور گذاردن قرآن است، یعنی اگر قرآن را از متن و محوریت زندگی و ذهنیت خود خارج کنیم، از ظالمان هستیم. مصداق شیطان هم دراین آیات، هر موجودی است که ما را از قرآن دور کند، می خواهد دوست و رفیق باشد یا هر علم و فرضیه، حتی اگر فقه و دانش های اسلامی ما را از قرآن دور کند، مصداق شیطان است؛ حتی شیطان ممکن است در لباس طرح توحید بخواهد ما را از قرآن دور کند.

اسماعیلی با ذکر این نکته که همه قرآن کتاب زندگی است، ادامه داد: اگر ما قرآن را به ۵۰۰ آیه به عنوان آیات الاحکام که موضوع فقه است منحصر کنیم، ظلم به قرآن است. همه قرآن آیات الاحکام است و باید مورد عمل قرار گیرد، قرآن نیامده تا بهشت موعودی را برای ما فراهم کند؛ بلکه آمده همین دنیا را به بهشت تبدیل کند و اگر به آموزه های قرآن توجه نکنیم، همین جهان به جهنم ما تبدیل می شود.

وی با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) گفت: قرآن برای دوره خاصی از زمان ها یا قوم خاصی نیامده است، بلکه همواره تازه و جدید است و همواره برای امروز ما سخن دارد.

مجتبی حسینی  نیز با اشاره به نام نشست گفت: نگاهی متفاوت به قرآن، هم می‌تواند مثبت تلقی شود و هم منفی. اگر ما تفاوت را به معنای واژگانی آن، یعنی فوت شدن و جایگزینی یک نگاه و از رده خارج شدن نگاه قبلی بگیریم، این تفاوت منفی و مصداق انحراف از توجه به قرآن است، این که ما بخواهیم با نگاه های روزمره و روزنامه‌ای به سراغ قرآن برویم و ریشه ها را رها کنیم. اما اگر تفاوت را به معنای مصطلح و امروزی آن در نظر بگیریم نگاهی مثبت است، یعنی ما به عنوان یک سوال کننده، با نیاز امروز خود به محضر قرآن برویم، قطعا نیازهای امروز ما با گذشته یعنی صد سال قبل و هزار سال قبل تفاوت دارد و طبیعتا پاسخهای قرآن نیز به سوالات ما متفاوت است.

وی ادامه داد: برای نمونه، شیخ طوسی از بزرگترین علما و فقها، در طول عمر کوتاه نگارش فقهی خود که شاید سی سال باشد، چندین کتاب فقهی ارزشمند تالیف کرده و در همین آثار ما تحول و تفاوت نگاه ایشان را می بینیم، حالا طبیعتا پس از هزار سال اگرچه آثار ایشان قابل استفاده است، اما نمی تواند پاسخگوی همه سوالات ما باشد.

به گفته حسینی، تعبیر قرآن از درختی که اصلش ثابت و فرعش در آسمان است هم به این نکته اشاره می‌کند که باید اصول و ریشه ها را حفظ کرد و پا را در جای محکم و بر بنیادها گذاشت؛ اما با توجه به زمان رشد کرد و تغییر کرد. ما میوه این درخت را می‌خوریم و از حاصل آن در آسمان استفاده می‌کنیم اما تکیه گاهمان ریشه‌هاست.

وی افزود: اگر ما با این نگاه به محضر قرآن برویم، می‌توانیم تضاد و پارادوکس حاصل در تعبیر ثبات قدم که مورد تاکید قرآن است را بفهمیم و حل کنیم، ثبات قدم هم بر ثابت بودن تکیه دارد و هم بر حرکت. چگونه می‌شود هم ثابت بود و هم حرکت کرد و قدم زد؟ این همان تکیه بر ریشه ها و حرکت به سوی بالا در زمان است که ما نیاز امروز خود را با استفاده از اصول و مبانی ریشه ای و ثابت از قرآن استخراج کنیم.

حسینی با اشاره به روایتی که قرآن را کتاب جدید می‌داند، گفت: این یعنی قرآن برای هر زمانه و عصری پاسخ دارد و به همین دلیل است که وقتی اعراب از پیامبر درباره معنای آیات پایانی سوره حشر سوال می کردند، رسول اکرم فرمودند «این آیات مخصوص آخرالزمان است و شما معنای آن را نمی‌فهمید». اما جدید در برابر مندرس است، مندرس یعنی تاریخ مصرف گذشته، شما روزنامه ای را که متعلق به دیروز بوده، کنار می‌اندازید و مندرس می‌دانید، یعنی دیگر برای امروز خبرتازه ای ندارد، اما قرآن که متعلق به ۱۴۰۰ سال قبل است، برای امروز ما سخن جدید دارد و ممکن است هزار سال بعد هم از آن استفاده شود و حرف جدید داشته باشد. یعنی قرآن تاریخ مصرف ندارد، معانی دارد که متناسب با زندگی انسان در هر عصری قابل استفاده است.

به گفته حسینی، ظلم به قرآن یعنی ما از هر دانش و اطلاعاتی، از هر روزنامه و رسانه ای در ذهنیت و زندگی خود استفاده کاربردی کنیم، اما نسبت به قرآن بی توجه باشیم، در حالی که قرآن می‌تواند برای ما کتاب زندگی و روزانه باشد، یعنی مساله و مشکل امروز خود را با اتکا به آموزه های قرآنی تحلیل کنیم، بفهمیم و علاج کنیم.
وی گفت: کتاب درآمدی بر قرآن‌پژوهی و نگاهی که در آن است، گام نخستی در این مسیر است که انشاءالله گام‌های بعدی آن هم ارائه خواهد شد.