بریم به شهداد/ کدامین آیین گردشگری را می‌شناسیم؟

اصل مشکل البته به برنامه‌ریزی این دست تورهای خبری یا غیرخبری برمی‌گردد که اگر کمی با نگاه بلندتر، عمیق‌تر و گردشگرمحور همراه باشد می‌تواند به آشنایی بیشتر با مناطق و صید اطلاعات مفیدتر هم بینجامد اما مشکل اینکه تقریبا هیچ برنامه‌ای را گردشگرمحور نمی بندیم یا اگر می بندیم همه جانبه و کامل که به اشتغال و درآمدزایی همه مرتبطان هم منجر شود نیست.

آن زمان که ما از کرمان به سوی مقصد شهداد حدود ساعت ۱۵ حرکت کردیم معلوم بود تا برسیم به شب می خوریم و تنها به برنامه های افتتاح که بهانه سفر شده بود می رسیم، اما چاره چه بود؟ حتی ستاره های شب کویر هم نتوانستیم صید کنیم چون باز شتاب داشتیم بازگردیم و هنگامی هم که با تاکید مدیر برنامه در میانه راه توقف کردیم تا مهتاب و آسمان کویر را ببینیم، گفت که هنوز زود است، ساعت حدود ۹ است و ساعت های ۱۰ ، ۱۱ شب باید اینجا بود و مهتاب را در کنار کویر دید.

واقعیت اینکه در مسیر رسیدن به بخش شهداد در حدود یکصدکیلومتری شمال مرکز شهرستان کرمان که در حاشیه کویر ثبت جهانی لوت قرار دارد نتوانستیم حتی یک لحظه توقف کنیم تا هم با سبک و آداب زندگی اهالی منطقه، دست‌آفریده‌ها، محصولات کشاورزی یا دامی، صنایع دستی، موسیقی و دیگر مظاهر احتمالی زندگی این مردم آشنا شویم؛ از داخل خودرو ون فولوکس واگن استانداری هم که با سرعت رد می شدیم غیر از مغازه های معمولی مانند سایر جاها با تابلو شناخته شده سوپرمارکت چیزی ندیدیم و تنها بویی هم که استشمام کردیم بوی لنت ترمزهای مکرر ون در سراشیبی بود که به علت سرعت بالا و ترمز های بسیار، بلند شده بود.

داخل شهر شهداد هم که شدیم وضع همین بود؛ البته ما برای افتتاح چند طرح در چند نقطه شهداد بیشتر توقف نکردیم اما آنطور که پرسیدم اگر به جاهای دیگر هم سر می زدیم چیز بیشتری دستگیرمان نمی شد؛ مگر اینکه با سماجت می توانستیم در بعضی خانه های بومگردی یا کمپ و اقامتگاه منطقه، نان سنتی یا دیگر محصولات و صنایع دستی مختص این منطقه را اندکی گیر بیاوریم.

یا اینکه روال را اینطور تغییر می دادند که مثلا حتی اگر زمان برنامه افتتاح، شب است تور خبرنگاران را از صبح به منطقه ببرند تا بیشتر با جای جای منطقه آشنا شوند و جای جای منطقه را ببینند و بتوانند از مشکلات و ظرفیت ها مطالب متعدد و متنوع اثرگذاری هم تولید کنند و مدیران متولی باور داشته باشند که اگر هم این نوع کار و برنامه ریزی، کمی هزینه ها را بیشتر می کند اما بواقع ارزشش را دارد. گرچه در همین حد و بضاعت که به دیدن شهداد منجر شود، منطقه ای که نامش کافیست برای برانگیخته شدن عزم و اشتیاق دیدنش نیز خود جای سپاس از مجموعه استانداری کرمان و دیگر متولیان دارد و این نوشتار نیز از سر ناسپاسی، ایراد بیخودگرفتن یا هر علت دیگری نیست که هدف دلسوزی و ارائه طریق برای بهره گیری بیشتر از این دست برنامه ها در آینده است.

اما درواقع آداب و سنت های گردشگری را اگر می شناختیم وضع این نبود؛ آن هم وقتی رضا اعتماد بخشدار شهداد آمار می دهد در همین روزهای کرونایی که محدودیت های تردد هم برقرار بوده حداقل روزی چهار هزار خودرو و با احتساب هر خودرو ۲ سرنشین، دستکم هشت هزار نفر در منطقه شهداد عبور می کنند و گردشگر محلی یا غیرمحلی وارد و خارج می شود؛ عدد و آماری که خیلی قابل توجه است اما چه محصول و خدمات آنچنانی از اهالی این مناطق برای آنان عرضه می شود؟

افرادی که به این منطقه می آیند کدام آیین های سنتی و محلی از عزاداری یا شادی مثل عروسی این محل را می بینند؟ کدامیک از موسیقی محلی اینجا را می شنوند؟ لباس های بومی، صنایع دستی، تولیدات غذایی و کشاورزی و ..... را کجای این مناطق دایر کرده اند که داشته های این منطقه را در معرض دید افراد بگذارد تا در رهگذر آن هم با آداب و سبک زندگی این دیار آشنا شوند و هم اقتصاد مردم اینجا رونق بگیرد؟

شاید هم امام جمعه شهداد در مراسم افتتاح هتل بخش خصوصی پایاب شهداد که توسط یک سرمایه گذار بومی در این شهر شامگاه شنبه همزمان با ولادت نبی مکرم اسلام(ص) افتتاح شد، درست می گوید که تاکید داشت آیین نامه های گردشگری را باید پاس بداریم.

علی زینی وند استاندار کرمان هم البته این صحبت امام جمعه شهداد را کامل تر و تاکید کرد که منظور امام جمعه این است که در کنار گردشگری به فرهنگ و سنت مردم هم احترام گذاشته شود که خواسته درستی است.

حجت الاسلام احمد الله وردی امام جمعه شهداد در سخنان خود با اشاره به تعداد بالای خانه های بومگردی در این منطقه از یک سو و ورود گردشگران و سرمایه گذاری افراد در این عرصه که اشتغالزایی را نیز به همراه دارد از سوی دیگر تاکید کرد که آیین نامه های گردشگری را نیز باید حفظ کنند تا چیزی به خطر نیفتند، سرمایه گذاران هم به سرمایه هایشان برسند و بتوانند بدهی هایشان را به دولت و بانک ها بپردازند.

عبدالحمید فهیمی مالک هتل تازه افتتاح شده در شهداد می گوید حدود ۴۲ میلیارد ریال برای ساخت این هتل صرف کرده است و  یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان توانسته تسهیلات بگیرد و وقتی پرسیدم چطور شما به عنوان یک بازنشسته توانستید ساخت هتل را به این مرحله برسانید پاسخ داد: هرچه از زمین و دیگر چیزها که داشتم را فروختم تا توانستم کار هتل را به اینجا برسانم که هنوز هم کامل نیست؛ مثلا در بعضی اتاق ها هنوز تلویزیون و سایر تجهیزات نصب نشده است.

امام جمعه و استاندار هم درباره توجه به آداب، سنت ها، رعایت حریم ها، حرمت ها و شئونات اسلامی و عرفی هر جامعه درست می گویند اما این آیین نامه ها خیلی جنبه های دیگر هم دارد مثل ایجاد زمینه هایی دائمی برای عرضه و معرفی همه سنن و مظاهر آن که اگر رعایت نشود، انگار کاری نکرده ایم.

در شهر شهداد، آنطور که عباس تقی زاده مدیرکل روابط عمومی استانداری که این برنامه خبری را مدیریت می کرد و خودش هم اهل شهداد است می گوید، دارای دهها یا بیشتر اثر تاریخی و باستانی و جاذبه های گردشگری است.

به طور مثال وقتی از هتل پایاب داشتیم خارج می شدیم، در کنار آن آسیابی تاریخی را دیدیم که ثبت ملی است اما در کنار خیابان همینطور رهاست و می شد، ردپای تخریب را در گوشه گوشه آن دید.

داشتن نگاه ترکیبی و همه جانبه، گردشگر و توسعه محور لازم و خیلی مهم است که متاسفانه در بسیاری از مناطق وجود ندارد که اگر داشت درآمدزایی مناطق این نبود و به دنبال آن، راه های ارتباطی، زیرساخت های فناوری اطلاعات و دیگر زمینه های مهم این مناطق این نبود که اینک هست.

گردشگری موسیقی

سید فواد توحیدی نوازنده، موسیقیدان و پژوهشگر حوزه موسیقی نواحی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا فقط به بخش موسیقی نواحی کرمان اشاره می کند و می گوید اگر برنامه ریزی ها به گونه ای باشد که گردشگران داخلی یا خارجی به مناطق مختلف بروند، آیین ها و موسیقی اصیل این مناطق را از نزدیک ببینند و برای آن هزینه کنند، هم با بخش مهمی از فرهنگ غنی ایران زمین در سطح کشوری و جهانی آشنا می شوند و هم اهالی بومی منطقه از درآمد ناشی از این رویکرد انگیزه می گیرند و این مسیر در بخش هنر موسیقی و دیگر بخش های گردشگری را ادامه می دهند.

این هنرمند که ماحصل دستکم ۲ دهه پژوهش و تحقیقاتش درباره موسیقی نواحی کرمان را در کتابی با همین نام از طریق انتشاراتی سازمان حوزه هنری سال ۹۷ منتشر کرده می گوید افزون بر ۳۰ نوع ساز و انواع موسیقی در هر منطقه از این استان داریم، از تنها ساز چهارگوش دو سر که در جهان نخستین و تنها نوع است تا سایر و انواع دیگرسازهای محلی و غیرمحلی.

ارتقای تقسیمات کشوری اما با نگاه گردشگرمحور

نخستین ایستگاه سفر استاندار کرمان به شهداد حضور در جمع اعضای شورای اسلامی شهر در سالن جلسات این شورا، چسبیده به ساختمان آتش نشانی این شهر بود؛ جایی که دکتر محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور در مجلس و دیگر نماینده این دو شهرستان دکتر محمدمهدی زاهدی نیز استاندار را همراهی می کردند و بیشترین وقت جلسه به ارائه راهکار و ضرورت پیگیری برای شهرستان شدن این منطقه و بخش گذشت.

استاندار کرمان که تاکید داشت در این زمینه صاحب شناخت و اطلاعات است می گفت که این منطقه باتوجه به شاخص های جمعیت، قرارداشتن در کنار کویر جهانی لوت، در مسیر سایر استان ها بودن، قدمت شهرداری آن در دهه ۳۰ و دیگر موارد، ظرفیت تبدیل به شهرستان را دارد اما بهتر است سه شهر شهداد، اندوهجرد و گلباف باهمدیگر هماهنگ کنند تا آغاز فرآیند تلاش برای ارتقای این مناطق به شهرستان به صورت هماهنگی بین این سه شهر باشد و مسائل اجتماعی آن نیز لحاظ شود تا مشکلی رخ ندهد.

زینی وند تاکید داشت که با ارتقای این مناطق به شهرستان خدمات رسانی در آن نیز ارتقا می یابد؛ سخن استاندار البته درست است زیرا تبدیل یک منطقه به شهرستان در ساختار کنونی کشور برابر است با ردیف های بودجه مستقل تر، بهتر و خدمات رسانی مناسب تر اما حتی باوجود شهرستان شدن، اگر نوع نگاه گردشگرمحور نداشته باشیم آیا باز افق های مدنظر آنچنان که باید محقق خواهد شد؟ چقدر شهرستان داریم که با دهها جاذبه تاریخی همچنان سهم درآمدهای گردشگری آنها کمترین و ناچیز است؟

سفر همزمان به کویر و کوهستان

در سفر استاندار سامانه پایش تصویری شهرداری شهداد با ۱۵ میلیارد ریال اعتبار و ۵۳ دوربین، ساختمان مرمت و تجهیزشده مجتمع خدماتی، رفاهی و آموزشی آموزش و پرورش شهداد با ۱۶ میلیارد ریال اعتبار و هتل بخش خصوصی پایاب افتتاح شد و شهداد را شبانگاه پس از صرف شام به میزبانی هتل تازه افتتاح شده شهداد و دست و دل بازی صاحب آن در پذیرایی که آنطور که پرسیدیم، بسته به فرهنگ و رسم اهالی این منطقه امری طبیعی است، به سمت کرمان ترک کردیم که برای مطالعه جزییات بیشتر افتتاح طرح ها اینجا و سخنان استاندار اینجا را کلیک کنید.

نرسیده به دوراهی نهبندان که آن منطقه را به خراسان جنوبی متصل می کند در حاشیه جاده ایستادیم تا آسمان و ستارگان را در شبی مهتابی ببینیم؛ تقی زاده مدیرکل روابط عمومی استانداری کرمان از وصف شب های کویری این منطقه برایمان گفت و ما روبه رویمان ماه را با آن عظمت و روشنی اش داشتیم، در کنار صدها ستاره روشن و چشمک زنی که نگاهمان می کردند.

همزمان داشتیم توضیحات مدیر برنامه های این تور خبری را نیز گوش می دادیم و در سه کیلومتری آنجا که ایستاده بودیم روستایی را نشان داد که همه درختان مناطق سردسیری و گرمسیری را یکجا دارد؛ ازخرما، زردآلو و گردو گرفته تا دیگر محصولات. کمی آنسوتر درختانی را در حاشیه جاده به نظاره ایستادیم که بعدازظهر با شتاب از کنارشان رد شده بودیم؛ درختانی که یک سمت آنها برگ ها کاملا زرد و قرمز و سمت دیگر سبز سبز و از جلوه های خاص این منطقه بود.

زادگاه هوشنگ مرادی کرمانی

و چند کیلومتر جلوتر به سیرچ رسیدیم؛ زادگاه هوشنگ مرادی کرمان نویسنده شهیر این سرزمین؛ منطقه ای سردسیر و کوهستانی که رودخانه پرآب و وسیع آن که از میان دهستان و باغات گردو و انگور و دیگر درختانش می گذرد، انسان را به یاد مناطق شمال کشور می اندازد و وجودشان به فاصله چند کیلومتر در نزدیکی کویر، خود اعجاب انگیز و منحصربه فرد است.

کرمان با ۸ اثر جهانی

برای آنکه در جریان سایر مظاهر طبیعی و تاریخی استان کرمان قرار گیریم حتما باید این نکته را نیز ذکر کنیم که این استان بیشترین آثار ثبت جهانی کشور را از آن خود کرده و بتازگی ۲ کاروانسرای گنجعلی خان شهر کرمان و چاه توران (شهرستان راور) را در مسیر ثبت جهانی ذیل ثبت جهانی کاروانسراهای ایران دارد که اگر به مرحله ثبت برسد شمار آثار جهانی این استان به ۱۰ مورد می رسد.

ارگ بم (بزرگترین سازه خشتی جهان)، روستای دست‌کند میمند با چندهزارسال قدمت، باغ زیبای شازده یا شاهزاده با ویژگی های منحصر به فرد باغ و معماری عمارت آن، دشت کویر لوت در منطقه شهداد کرمان که قدیمی ترین درفش جهان از آنجا به دست آمده و سه قنات «گوهرریز» جوپار در شهرستان کرمان، «اکبرآباد» و «قاسم آباد» در شهرستان بم به ثبت جهانی رسیده است. همچنین روستای دارستان سیرجان و این شهرستان به عنوان خاستگاه بافت گلیم شیرکی پیچ و دهکده جهانی گلیم به ثبت جهانی رسیده است.