کشتی لوچو مازندران در ورطه فراموشی

به گزارش ایرنا، شاید کمتر کسی در ایران باشد که مازندران و کشتی گیران این دیار را که هرساله در رویدادهای مهم جهانی افتخار آفرینی می‌کنند ، نشناسد؛ پهلوانانی که کشتی را از نیاکان خود نسل به نسل به ارث برده اند و در آوردگاه‌های مهم بین المللی افتخارآفرینی می‌کنند.

باوجود رونق کشتی سالنی در مازندران، اما کشتی لوچو که کشتی‌های فرنگی و آزاد برگرفته از آن هستند ، آن‌طور که کارشناسان می‌گویند تحت تاثیر تغییر سبک زندگی رنگ باخته و پهلوانان لوچوکار این دیار که روزگاری آوازه‌اشان به واسطه میدان‌داری و پهلوانی‌شان در تمام استان می‌پیچید، این روزها فراموش شده‌ است. مثلا بر اساس آمار انجمن کشتی لوچوی مازندران تا ۳۰ سال پیش افزون بر چهار هزار لوچوکار در استان فعالیت داشتند ، ولی اکنون تعدادشان به ۳۰۰ نفر هم نمی‌رسد.

قدرت‌نمایی مازندران در کشتی و وجود قهرمانان جهان و المپیک از این استان موجب شده تا برخی از کارشناسان از لوچو به‌عنوان همان کشتی سالنی یاد کنند ، اما واقعیتی که وجود دارد این است که لوچو متفاوت از کشتی آزاد و فرنگی است . به عبارتی لوچو یکی از محرک‌هایی به شمار می‌رود که موجب شده تا کشتی آزاد و فرنگی و توان بدنی ورزشکاران این رشته ها در استان مازندران بیش از دیگر استان‌ها باشد.

لوچو ، کشتی ای است که با حریف طلبی شروع می شود و با مرام پهلوانی به پایان می‌رسد. این کشتی در سال‌های نه چندان دور در جشن پایان شالی‌کاری و جشن ها عروسی برگزار می‌شد. کشتی لوچو به خاطر مرام پهلوانی نهفته در آداب و رسوم آن و قدمتش ، از قداست ویژه‌ای در میان مردم مازندران برخوردار است و قهرمانان و پیشکسوتان این رشته ورزشی همواره احترام خاصی در بین آحاد جامعه دارند. در کشتی لوچو احترام به ریش‌سفیدان حرف نخست را می‌زند . به ‌طور معمول این ریش سفیدان هستند که مقدمات این مسابقه را در مناطق مختلف فراهم می‌کنند. همچنین داور مسابقه یکی از پیشکسوتان این رشته است. هزینه برگزاری مراسم و نیز جوایز کشتی‌گیران، توسط اهالی یک یا چند روستا تامین و پرداخت می‌شود.

تصاحب خلعت یا جایزه

واژه لوچو ترکیبی از « لو » به معنای کنار یا لبه و « چو » به معنای چوب است. وجه تسمیه اش این است که چوبی به ارتفاع سه متر در میدان مسابقه کاشته و خلعت قهرمانی بر آن آویخته می شود. کشتی‌گیری که بتواند در پایان عنوان قهرمانی این مسابقه را کسب کند ، چوب را به همراه خلعت تصاحب خواهد کرد و به همراه هوادارانش با نوای ساز و دهل به روستا بر می‌گردد. در مسابقات بزرگ و رسمی که جوایز و هدایا گوسفند و گاو است ، این احشام به‌ جای خلعت به چوب داخل زمین مسابقه بسته و توسط برنده مسابقه تصاحب می‌شود.

کشتی لوچو با مراسم اولیه و مبارزه‌طلبی و حریف خواهی یکی از پهلوانان آغاز می‌شود. همچنین در این کشتی هر یک از طرفین می‌کوشند تا یک یا چند نقطه از بدن حریف را به خاک برسانند. کشتی‌گیری که درخطر می‌افتد ، می‌تواند با زدن کف دو دست به هم از ادامه مسابقه انصراف دهد ، اما حق خارج شدن از زمین را ندارد.

دست کاپ، غاز بال، برات، پس‌کاپ، تاش کاپ از جمله فنون رایج در کشتی لوچو است . همچنین اساس کشتی لوچو بر جنبه‌های پهلوانی، احترام به حریف، پرهیز از تکبر و خودخواهی، رعایت ارزش‌های اسلامی و اخلاقی استوار است و هر گونه ضربه زدن به کتف، گرفتن گوش یا انگشت دست ، سرچنگ و ضربه زدن با کف به بدن یا سر حریف، گرفتن گوشت بدن و یا آسیب رساندن عمدی، خطا محسوب می‌شود.

این ورزش پهلوانی در بسیاری از مناطق مختلف مازندران از جمله در جویبار، بابلسر، بابل، فریدون‌کنار، آمل، نور و تنکابن برگزار می‌شود. پهلوانان بنامی مانند برادران واگذاری، عیسی رمضانی، مصطفی رمضانی، رضا شاه‌منصوری، حسین نوروزیان و تقی یوسفی از مشهورترین لوچوکارهای مازندران بودند. همچنین نامدارانی مانند عبدالله موحد، مرحوم رمضان خدر و امامعلی موحد که مقام قهرمانی کشتی آزاد جهان و المپیک را در کارنامه ورزشی خود دارند، در آغاز فعالیت حرفه ای کشتی خود ، لوچوکار بودند.

صفای تقسیم جایزه میان مردم

یکی از سنت های مسابقات کشتی لوچو ، تقسیم جایزه میان مردم و چشاندن شیرینی پیروزی به همگان است ؛ سنتی که زمانه آن را تغییر داده و یا از بین برده است.

مصطفی رمضانی، یکی از پهلوانان و لوچوکاران پرآوازه بابلی در گفت و گو با ایرنا از دوران رونق برگزاری کشتی لوچو تا ۴۰ سال پیش در استان می گوید و معتقد است تغییر سبک زندگی و شهر نشینی باعث نابودی بسیاری از آداب و رسوم از جمله این رشته ورزشی در مازندران شده است.

وی گفت : هرساله پس از برداشت برنج، ریش سفیدان روستاهای مختلف شهرستان بابل خود را برای برگزاری کشتی لوچو و دعوت از پهلوانان شهرهای مختلف آماده می کردند و در تمامی ماه های سال به غیر از فصل زمستان ، کشتی لوچو در مرتع و یا زمین های کشاورزی برگزار می شد.

رمضانی اضافه کرد: تمام دلخوشی مردم تماشای کشتی پهلوانان لوچوکار بود و حتی یکی از انگیزه‌های برگزاری مراسم عروسی، اجرای رسم کشتی لوچو بود و داماد به عنوان تماشاچی ویژه دوست داشت در کنار زمین شالیزاری بنشیند و پنجه در پنجه شدن پهلوانان در کشتی لوچو را ببیند.

این پهلوان بابلی خاطرنشان کرد: متاسفانه در عروسی‌هایی که در این دوره زمانه حتی در روستاها برگزار می شود دیگر خبری از کشتی لوچو نیست و دامادها جشن عروسی خود را در تالارهای پذیرایی و با سبک جدید برگزار و بعد از آن زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند.

وی تصریح کرد: پهلوانی در کشتی لوچو در گذشته نشانه‌ای از قدرت و برتری در بین شهرها و روستاهای استان بود و پهلوان در بین مردم نمونه‌ای از صفا و مردانگی محسوب می شد ، اما در زمان حاضر، پهلوانی به قهرمانی تبدیل شده و خصلت های پهلوانی که در بین مردم به عنوان اسوه و الگو مطرح بود ، از بین رفته است.

رمضانی با اظهار این که مسابقات کشتی لوچو پرتماشاچی بود ، گفت: شاید یکهزار تا پنج هزار نفر دور زمین شالیزاری برای تماشای کشتی لوچو می نشستند و کشتی گیران هر محله با پوشیدن شلوار مخصوص، دورمیدان می چرخیدند و برای خود حریف می‌طلبیدند.

وی فنون اصلی در کشتی لوچو را « لِنگ » یعنی از درون، پا را به پای حریف پیچ دادن و حریف را در جهت موافق چرخاندن، « مچ پا » به معنای زدن ضربه دست به مچ پای حریف ، « پشت کاپ » یعنی از پشت ضربه ای به پاشنه پای حریف زدن و « فن کمر» برشمرد و ادامه داد : هر کس در این کشتی بطور همزمان دو زانو و یک آرنجش با زمین تماس بگیرد بازنده محسوب می شود.

این لوچوکار با سابقه گفت : پهلوانان در پایان مسابقه، گوسفند، گاو یا گاومیشی را که به عنوان جایزه تعیین و به چوب داخل زمین بسته می شد ، تصاحب می کردند و به بقعه امامزاده‌ منطقه برده و پس از ذبح کردن، گوشت آن را بین مردم تقسیم می کردند.

شمعی رو به باد

احیای رسم و رسوم پهلوانی کشتی لوچو گویی دیگر غیرممکن شده است ؛ چون روشن کردن شمعی رو به باد. تلاش هایی هم آن گونه که حشمت امید، عضو انجمن کشتی لوچو مازندران به خبرنگار ایرنا گفت در سال های اخیر در این زمینه صورت گرفته ولی نتیجه ای در پی نداشته است.

این لوچوکار مازندرانی گفت : طی چهار سال اخیر با استفاده از ظرفیت خیران ورزشی تلاش شد برای احیای این رسم کهن اقدام شود ، اما نتایج مطلوبی کسب نشد چون سبک و سیاق زندگی مردم تغییر کرده و کسی هم به فکر نبوده تا سنت های لوچو را هم با تغییرات زندگی هماهنگ کند.

وی افزود: در قدیم صاحب عروسی، زیرساخت و امکانات لازم را برای برگزاری کشتی فراهم می کرد،  اما دیگر کشتی در جشن های عروسی برگزار نمی شود و برگزاری یک مراسم کشتی لوچو با اهدای ۱۰ راس گوسفند به برندگان کشتی و فراهم شدن دیگر زیرساخت ها نیازمند اعتبار است که انجمن کشتی لوچو چنین اعتباراتی را در اختیار ندارد.

امید گفت : حتی ریش سفیدان شهرها و روستاهای مازندران هم به دلیل مشکلات اقتصادی دیگر انگیزه ای برای برگزاری این آیین ندارند و انجمن کشتی لوچوی مازندران باوجود رنگ باختن این آیین در دل جامعه باید با رایزنی های اداری برای تامین اعتبار برگزاری کشتی لوچو  در استان اقدام کند.

عضو انجمن کشتی لوچوی مازندران افزود : اداره کل ورزش و جوانان هم اعتباری به انجمن کشتی لوچو نمی دهد و در سال گذشته ، پنج میلیون ریال به حساب این انجمن واریز کرد و با چنین رقم هایی نمی توان مسابقات کشتی لوچو  را به همراه سنت هایش احیا کرد.

وی ادامه داد : کشتی گیران استان هم دیگر یا آزاد کار شدند و  فرنگی کار ، در نتیجه کشتی سالنی را به کشتی لوچو ترجیح می دهند. به عبارتی از زوایای مختلف که به این موضوع نگاه می کنیم می بینیم که این رشته ورزشی در مازندران در حال فراموشی کامل است.

عضو انجمن کشتی لوچوی مازندران با اظهار این که آخرین آثار مرام پهلوانی نهفته در کشتی لوچو را هم ممکن است در سال های آینده شاهد نباشیم ، توضیح داد : بسیاری از مرام های پهلوانی که در بین کشتی گیران مازندرانی از جمله حسن یزدانی شاهد هستیم ریشه در کشتی لوچو دارد و برای حفظ ارزش‌های انسانی و پهلوانی در مازندران، باید برای حفظ این کشتی کار شود.

خشکیدن ریشه کشتی در مازندران 

بسیاری از کارشناسان کشتی ، قهرمانان پیشکسوت کشتی و لوچوکاران پیشکسوت و خاک خورده مازندران بر این اعتقادند که لوچو ، بذر اولیه و اصلی موفقیت های کشتی مازندران اعم از آزاد و فرنگی است و لوچوکاران بدون هرگونه امکانات از سالن گرفته تا تشک و غیره به عنوان کشتی گیر بالیدند و بدون چشم داشت مادی مسابقه دادند تا هم خودشان به لحاظ روحی و روانی ارضاء شوند و هم بقیه مردم را سرگرم و خوشحال کنند.

به اعتقاد آنان ، زمانی که کشتی لوچو در مازندران فراگیر بود و  مسابقاتش با بهانه و بی بهانه در نقاط مختلف استان برگزار می شد ، صحبت کردن در باره کشتی ، فنون آن ، تحلیل مسابقات و توانمندی هر کشتی گیر نقل محافل دوستانه و خانوادگی بود و از این طریق خرد و کلان در باره کشتی اطلاعات داشتند و نوجوانان و جوانان جویای نام هم انگیزه کشتی گرفتن پیدا می کردند و از میان آنها پهلوانان و قهرمانان سر بر می آورد.

محمد نوروزیان ، از پیشکسوتان لوچوکار مازندران از جمله افرادی است که چنین نظری دارد. او در گفت و گو با خبرنگار ایرنا خواستار توجه جدی به این ورزش اصیل و پهلوانی مازندران شد و با ابراز تاسف از این که کشتی لوچو با آن همه قدمت و سنت ها جایگاه خود را در محافل و مجالس از دست داده است، خواستار برگزاری منظم کشتی لوچو در شهرهای مختلف استان شد.

وی گفت : شغل بیشتر لوچوکاران و پهلوانان کشتی لوچو کشاورزی و دامداری است و توقعی مالی از مسئولان امر ندارند ، اما با برگزاری مستمر کشتی لوچو باید این سبک از کشتی نسل به نسل به آیندگان به ارث برسد.

او ادامه داد: طی پنج سال گذشته تنها سه مسابقه کشتی لوچو در بابل، جویبار و آمل برگزار شد و استقبال مردم از این رویداد ورزشی بی نظیر بود، اما باید این مسابقات همانند سال های گذشته هرساله و به صورت شهرستانی و تیم به تیم در استان برگزار شود.

نوروزیان گفت: اگر کشتی لوچو از سنت و آداب مازندرانی ها حذف شود ، به طور قطع کشتی آزاد و فرنگی حداکثر تا ۲۰ سال آینده در استان نابود خواهد شد چرا که ریشه این رشته های ورزشی، لوچوکاری است و نمی توان بی تفاوت از کنار آن گذشت.

این پهلوان لوچو کار اضافه کرد: در سال‌های گذشته مسئولان در جلسات وعده می دادند که کشتی لوچو به عنوان اثر ناملموس قرار است ثبت ملی شود ، اما این اتفاق در حد یک قول خام باقی ماند و آنچه که در زمان حاضر مهم است باید به شکل سازمان یافته برای ارتقاء این رشته ورزشی در مازندران اقدام کرد.

وی تصریح کرد: حتی قهرمانان کشتی سایر کشور ها که تاریخچه کشتی مازندران و کشتی لوچو در این دیار را شنیده بودند خواستار برگزاری بین المللی این سبک کشتی شدند اما به دلیل پیگیر نبودن فدراسیون کشتی این خواسته مسکوت مانده است.

این پهلوان ۵۰ ساله جویباری گفت: اندک پهلوانان و پیشکسوتانی که در کشتی لوچو مازندران حضور دارند گردهم بیایند و با هم فکری برای گره گشایی از مشکلات این رشته رزشی اقدامات لازم صورت گیرد. یکی از کارهایی که می توان انجام داد این است که در قالب کلاس های آموزشی کشتی لوچو و آداب و رسوم پهلوانی در سالن های ورزشی به کشتی گیران آزاد کار و فرنگی کار تدریس شود.

لوچوکاران باانگیزه سرشاخ شوند

اگر چه بسیاری از لوچوکاران مازندرانی بویژه پیشکسوتان این رشته ورزشی دیگر از آنچه که وعده و وعید مسئولان می نامند ، ناامید شده اند و معتقدند که چاره ای نیست مگر نظاره کردن دوران احتضار این سنت دیرینه ورزشی مازندران ، ولی در میانشان هستند کسانی که معتقدند لوچوکاران نباید منتظر اقدام مسئولان بمانند. آنان معتقدند که کشتی لوچو هیچگاه با برنامه ریزی مسئولان و دستگاه های اجرایی رشد نکرد و بالنده نشد ، بلکه یکی از مهم ترین ویژگی هایش ، مردمی بودنش بود که اکنون نیز باید حفظ شود.

به اعتقاد این گروه که رییس انجمن کشتی لوچو شهرستان نور که خیر ورزشی نیز محسوب می شود از جمله آن است ، بذر لوچو در زمین کشاورزی و یا مراتع دامداران کاشته شد و رشد کرد و تبدیل به یک رشته ورزشی با ریشه و میوه شد که نتیجه آن موفقیت جهانگیر کشتی گیران آزادکار و فرنگی کار مازندران است ، و اکنون نیز اگر قرار است احیا شود ، باید به گذشته نگاه کند و به گذشته برگردد .

جاسم دیوپور گفت : لوچوکاران باانگیزه و افرادی که استعداد این رشته ورزشی را دارند باید با سرشاخ شدن با مشکلات برای حضور منسجم در رقابت های کشتی لوچو آمادگی داشته باشند و نباید منتظر بمانند تا دیگران برایشان برنامه ریزی کنند.

وی اضافه کرد: کشتی لوچو در استان مازندران قدمت چند صد ساله دارد و نمی توان منتظر مسئولان باشیم تا کاری برای حفظ آداب و رسوم ما انجام دهند  و خیران ورزشی باید خودشان دست به کار شوند.

دیوپور گفت : امکانات و خیران خوبی در مازندران برای حمایت از ورزشکاران لوچوکار وجود دارد و در وهله اول باید یک مکان اختصاصی برگزاری کشتی لوچو در استان دایر شود.

وی توضیح داد : تاکنون با حمایت و کمک‌های مردمی توانستیم لوچو را در شهرهایی مانند نور، آمل و بابل و جویبار سرپا نگه داریم چراکه هیچ ردیف بودجه مشخصی برای این کشتی کهن در هیچ کجا لحاظ نشده و باید با برگزاری لیگ های منظم این میراث گران بها را حفظ کنیم.

این خیّر ورزشی در عین حال حفظ و احیای کشتی لوچو و سنت های آن را مسئولیت مازندرانی بودن تمامی مدیران ، خیران و دوستداران سنت و فرهنگ مازندران دانست و گفت : لازم است بخشی از اعتبارات کشور باید به حفظ آداب و رسوم از جمله رشته‌های ورزشی و سنتی اختصاص یابد و خیران هم برای حفظ میراث کهنی که از نیاکان‌مان به یادگار گذاشته شده، بکوشند.