اجلاس گلاسکو و چشم‌انداز مبهم آینده زمین

از روز دهم آبان ماه، کشور اسکاتلند میزبان بیست‌وششمین اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل متحد (COP۲۶) است؛ نشستی که که قرار است تا ۲۱ آبان ماه ادامه پیدا کند.

این نشست یک روز پس از آن افتتاح شد که کشورهای «گروه ۲۰» یعنی بزرگترین اقتصادهای جهان، نتوانستند به هدف توقف کامل انتشار گاز کربن به جو زمین تا سال ۲۰۵۰ متعهد شوند. این در حالی است که به صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای تا حدود سال یادشده برای جلوگیری از گرم شدن شدید کره زمین ضروری است.

بنابراین سران گروه ۲۰ که خود عامل تولید ۸۰ درصد آلاینده‌های جهان هستند، در بیانیه پایانی خود بدون ارائه تعهدات مشخص فقط اعلام کردند که تلاش می‌کنند تا حوالی نیمه قرن میلادی جاری میزان انتشار گازهای آلاینده را به حد صفر برسانند. اگر چه موفقیتی در آن نشست به دست نیامد اما برخی امیدوارند که توافقات جدیدی در کنفرانس گلاسکو که هزاران نفر از رهبران و نمایندگان ۲۰۰ کشور حضور دارند، به دست آید؛ توافقاتی که دستکم از فجایعی که در دهه‌های آینده گریبان زمین را خواهد گرفت، بکاهد.

در روز نخست برگزاری کنفرانس گلاسکو، «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل به رهبران جهان هشدار داد: «رفتار بی‌رحمانه با تنوع زیستی جهان دیگر بس است. کُشتن خود به‌دست کربن دیگر بس است. رفتار شبیه به توالت با طبیعت دیگر بس است. سوزاندن‌ها؛ حفاری‌ها؛ و استخراج هرچه عمیق‌تر دیگر کافی است. ما در حال کندن گور خود هستیم.»

به‌رغم نگرانی نسبت به آینده زمین اما در این چند روز خبرهای امیدوارکننده‌ای از اجلاس به گوش می‌رسد که تعهد بیش از ۱۰۰ تن از رهبران جهان برای «پایان دادن به جنگل‌زدایی تا سال ۲۰۳۰» از آن جمله است. آنها متعهد شدند تا پایان دهه جاری میلادی به روند جنگل‌زدایی و تخریب زمین پایان دهند و و برای محافظت و احیای جنگل‌ها ۱۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنند.

جنگل‌ها به عنوان سپر طبیعی آب و هوا به سرعت در حال نابودی‌اند و جهان تنها در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۵۸ هزار کیلومتر مربع از جنگل‌های خود را از دست داده‌است. به گفته هیات فرادولتی سازمان ملل در حوزه تغییرات آب و هوایی، تخریب جنگل‌ها یکی از عوامل اصلی افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان محسوب می‌شود و ۲۳ درصد از کل گازهای گلخانه‌ای از محل کشاورزی، جنگل‌داری و دیگر کاربری‌های زمین منتشر می‌شود.

با اینکه فعالان محیط زیست و بسیاری از سیاستمداران سال‌هاست تلاش می‌کنند جنگل‌های باقی‌مانده در جهان را دست‌نخورده نگه دارند اما عده‌ای بر این باورند که این توافق جدید می‌تواند نقطه عطفی در حفظ جنگل‌ها باشد.

گزارش سال ۲۰۲۰ سازمان ملل متحد نشان داد که با تعهد فعلی دولت‌ها در زمینه انتشار گازهای گلخانه‌ای، میانگین دمای زمین تا پایان این قرن نزدیک به ۳ درجه افزایش می‌یابد. این میزان گرمایش زمین منجر به فجایعی جبران‌ناپذیر می‌شود. کارشناسان سازمان ملل متحد پیشتر در گزارشی پیرامون پیامدهای مخرب تغییرات اقلیمی، هشدار داده‌بودند که گرم شدن کره زمین بیشتر از ۱.۵ درجه سانتیگراد، تاثیرات جبران‌ناپذیری بر سیستم‌های انسانی و زیست محیطی خواهدداشت و خشکسالی، قحطی و انقراض گونه‌ها تنها برخی از این عواقب خواهدبود.

توافق روز دوشنبه سران حاضر در کنفرانس گلاسکو پیرامون پایان دادن به جنگل‌زدایی، مکمل توافقی است که سال ۲۰۱۴ در نیویورک میان ۴۰ کشور در ارتباط با حفاظت از جنگل‌ها حاصل آمد. طبق این توافق، ۱۲ کشور متعهد شده‌اند که طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ مبلغ ۸.۷۵ میلیارد پوند (۱۲ میلیارد دلار) به کشورهای در حال توسعه برای حفاظت از جنگل‌ها کمک کنند. بیش از ۳۰ سرمایه‌گذار خصوصی نیز در این پیوند ۵.۳ میلیار پوند تعهد داده‌اند. همچنین پنج کشور از جمله انگلیس و امریکا و گروهی از سازمان‌های جهانی خیریه اعلام کردند که بودجه‌ای معادل ۱.۷ میلیار دلار برای حفاظت از جنگل‌ها به دست مردمان بومی مناطق اختصاص خواهند داد.

 الهام عزیزی رییس گروه‌ تغییر اقلیم مرکز ملی هوای‌ سازمان حفاظت محیط زیست  درباره موانع داخلی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای گفت: ایران بر اساس برنامه اقتصاد کم‌کربن، برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برنامه دارد و در صورت رفع تحریم‌ها و تامین اعتبار مالی مانعی در جهت تحقق این برنامه‌ها وجود نخواهد داشت.

توافق ۴۵ کشور جهان برای به صفر رساندن انتشار گاز دی اکسید کربن 

یکی دیگر از نتایج به‌دست آمده در سومین روز برگزاری این اجلاس، توافق ۴۵ کشور جهان بود که توافق کردند با کنار گذاشتن مصرف زغال سنگ، انتشار گاز دی‌اکسیدکربن را تا سال ۲۰۵۰ به صفر برسانند. این کشورها همچنین متعهد شده‌اند که اهداف و تعهدات خود را برای مقابله با اثرات تغییرات آب و هوایی و نحوه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، هر پنج سال یک بار بازبینی و بررسی کنند. همچنین قرار است که این کشورها سالانه گزارشی را در مورد روند پیشرفت خود و برنامه‌هایی که برای دستیابی به این اهداف در آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ارائه کنند.

در پیوند با نقش و جایگاه آمریکا در این کنفرانس اقلیمی، «جو بایدن» رییس جمهوری این کشور با قبول یک سری تعهداتی، گفت که « آمریکا تا سال ۲۰۳۰ یک گیگاتن تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد». او با برشمردن پیامدهای فاجعه‌بار تغییرات اقلیمی مثل افزایش سیل، خشکسالی و آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع تاکید کرد: کاهش انتشار گازهای آلاینده و روی آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند یک فرصت استثنایی برای احیای اقتصاد جهان باشد.

آمریکا در حالی تلاش برای سردمداری نجات زمین را از سرگرفته و رییس جمهوری این کشور در پایتخت اسکاتلند بر اهمیت تغییرات اقلیمی تاکید می‌کند که در سال‌های اخیر شاهد خروج آمریکا از ده‌ها پیمان و سازمان اثرگذار بین‌المللی از جمله «پیمان پاریس» بودیم؛ توافقی که نزدیک به ۲۰۰ کشور جهان به عضویت آن درآمده‌اند اما «دونالد ترامپ» ضمن به سخره گرفتن تغییرات آب و هوایی، دستور خروج آمریکا را از این پیمان مهم بین‌المللی صادر کرد.

ایران و مقابله موثربا انتشارگازهای گلخانه‌ای

اگر چه بایدن در کنفرانس گلاسکو بابت سیاست‌های زیست‌محیطی ترامپ از جهان پوزش خواست اما از نگاه ناظران در صورت ورود مجدد ترامپ به انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا و پیروزی وی در این رقابت‌ها، امکان تکرار رفتار قبلی با پیمان پاریس و پشت پا زدن به تعهدات کنونی این کشور در گلاسکو دور از انتظار نیست؛ همان کاری که آمریکا با توافق هسته ای ایران کرد.

به رغم اجرای تعهدات از سوی تهران و ۱۷ مُهر تایید «یوکیا آمانو» مدیرکل فقید آژانس بین المللی انرژی اتمی بر فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران، آمریکا اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ از برجام خارج شد و کارزار «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی ایران به راه انداخت؛ روندی که در دولت بایدن نیز تداوم یافت.
اینک نیز با هدف مقابله موثر با انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوی تهران، لغو موانعی همچون تحریم‌ها ضروری به نظر می‌رسد. در همین ارتباط « الهام عزیزی» رییس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان حفاظت محیط زیست بتازگی درباره موانع داخلی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تاکید کرد: ایران بر اساس برنامه اقتصاد کم کربن، برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برنامه دارد و در صورت رفع تحریم‌ها و تامین اعتبار مالی مانعی در جهت تحقق این برنامه‌ها وجود نخواهد داشت.