به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مراسم رونمایی از کتاب غزلیات بیدل، با تصحیح سیدمهدی طباطبایی و علیرضا قزوه) در فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور محدود اساتید و به صورت برخط برای علاقه‌مندان شد. غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، کاووس حسن‌لی، مدیر مرکز حافظ‌شناسی و استاد دانشگاه شیراز، محمدرضا ترکی، عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و محمدکاظم کاظمی، عضو گروه علمی برون‌مرزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره بیدل، شاعر سبک هندی، شعر و زبان این شاعرِ اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم و اهمیت و دشواری‌های خوانش شعر او صحبت کردند.
روح شعرِ بیدل عرفان اسلامی است
حداد عادل در ابتدای این جلسه سوالی در رابطه با بیدل دهلوی را مطرح کرد و گفت: یکی از نکاتی که در بررسی بیدل و شعر او باید به آن توجه بسیار داشته باشیم، طرح این سوال است که چرا بیدل در ایران قبل از انقلاب اسلامی رواج نداشت و معروف نبود اما در ۴ دهه اخیر در ایران شناخته، مطرح و از اشعار او استقبال شده و نسخه‌های متعددی از وی و شرح آثارش به چاپ رسیده است؟
وی افزود: تلاش کرده ام در مقاله ای مفصل با عنوان آشتی با بیدل در کتاب حدیث سرو و نیلوفر به این سوال پاسخ دهم. قبل از انقلاب صاحب نظران به نام بیدل به وجه صعوبت و پیچیدگی شعر او نظر داشتند؛ برای این افراد و در آن دوران، بیدل مانند قله ای بلند می‌نمود که فتح آن دشوار بود.
اما بیدلِ بعد از انقلاب در کنار صعوبت شعر با نوعی از عظمت و اهمیت جلوه گر شده است؛ شعر فارسی پس از انقلاب اسلامی به قالب و صورت شعر سنتی وفادار ماند؛ زیرا تمایل و گرایشی که از دهه های قبل از انقلاب به سمت شعر نو پدیده آمده بود بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رنگ باخت و شاعران پس از انقلاب عموما سعی کردند در قالب های سنتی شعر بگویند زیرا شعر را برای عموم جامعه و مردم شعر می‌سرودند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تاکید کرد: برخلاف شعر نو که بیشتر مناسب جمع روشنفکر بود، شعر سنتی برای عامه مردم بود و انقلاب اسلامی ایران به دلیل خصلت مردمی و توده ای بودن نیاز به این سبک (سنتی) داشت.
شاعران پس از انقلاب ضمن تقید به وزن و موسیقی شعر در معنایی از زبان شعر قاجاری و صفوی فاصله گرفتند؛ شعر پس از انقلاب تکرار بی روح مضامین گذشته نبود بلکه شاعران پس از انقلاب دنبال شعر جدیدی بودند که یکی از منابع ایشان شعر بیدل بود و یکی از کسانی که واسط شاعری و شعر بیدل و شاعران دهه ۶۰ شد، شادروان سهراب سپهری بود. او زبانی از بیدل را الهام گرفت که طرزی نو بود.
وی افزود: از جمله نکات دیگر درمورد شعر این شاعر این است که فهم بیدل دشوار است؛ براین اساس بیدل دست کم در ایران هرگز شاعر مردم کوچه و بازار نخواهد شد اما شعر او شعری مخصوص اهل ادب و تامل خواهد بود؛ کسانی که ژرف اندیشی در شعر دارند، عاشق او و در اقیانوس شعر او غرق می شوند.
برای فهم شعر بیدل ممارست لازم است و باید از شارحان کمک گرفت؛ کلیدهای فهم شعر بیدل باید کشف شود. بر این اساس عنصر پرتکرار شعر او را باید شناخت و کشف کرد.
حدادعادل اظهار داشت: روح شعرِ بیدل عرفان اسلامی است؛ در نتیجه هرکه با عرفان اسلامی آشناتر باشد، در فهم شعر بیدل موفق تر خواهد بود. بیدل را مفسر عالم درون انسان می دانم که گوهرشناس و معدن شناس عالم درون انسان است و کمتر شاعری به چنین جایگاه برجسته‌ای رسیده است.
هنر بزرگ بیدل قدرت تخیل اوست. قدرت زبان فارسی در شعر بیدل قابل مشاهده و تصدیق است و این قدرت در گسترش زبان فارسی بسیار موثر بوده است.
نسخه‌ای که بهترین چاپ از اشعار بیدل است
کاووس حسن‌لی شاعر و پژوهشگر نیز بیان کرد: سالهاست که محققان و ادبیان منتظر چنین کتابی بوده اند و خوشحالیم که امروز مجامع ادبی ما می تواند برخوردار از چنین منبعی باشد که این کتاب و این تصحیح بر اساس ۴ نسخه تدوین شده است.
مدیر مرکز حافظ‌شناسی و استاد دانشگاه شیراز با اشاره به برجستگی‌های این کتاب در مقایسه با چاپ‌ها و نسخ قبلی بیدل، این کتاب را منبعی قابل وثوق برای ادیبان، پژوهشگران و علاقمندان به شعر بیدل دهلوی دانست و گفت: در برخی موارد به نظر می رسد مشکل از شعر بیدل است (به دلیل سختی‌هایی که خوانش این شعر دارد) اما وقتی به نسخه حاضر نگاه می کنیم، می‌بینیم تصحیح درست و به سامان شدن اشعار چگونه باعث خوانش صحیح شده و مشکلات پیشین را رفع کرده است.
این چاپ در مقایسه با کتاب های پیشین بهترین و صحیح ترین چاپ از ادبیات و اشعار بیدل است.
بیدل، جایگاه برجسته‌ای در دانشگاه‌های ما ندارد
محمدرضا ترکی عضو وابستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و استاد دانشگاه به عنوان سخنور بعدی تصریح کرد: کسانی که کار تخصصی در زمینه بیدل داشته اند مانند تشنه‌کامانی هستند که این کتاب را چون چشمه ای می بینند؛ زیرا این کتاب می تواند خوانش بیدل را روان تر و صحیح تر کند.
بیدل متاسفانه هنوز جایگاه درخوری در دانشگاه های ما ندارد؛ ما کلا از ۱۳۶ واحد درسی دو واحد سبک هندی با اشاره‌ای بسیار کوچک به بیدل برای دانشجویان زبان فارسی داریم که خود این دو واحد برای این درنظر گرفته شده است که به دانشجوی ادبیات اثبات کند این سبک (هندی) در مقایسه با سبک‌های دیگر سخت‌تر فهمیده می‌شود. این تلقی رسمی دانشکده های ادبیات ماست که قبل از انقلاب قطعا این بوده و امروز اگرچه این رویکرد و نگاه تا حدود زیادی تلطیف شده، همچنان وجود دارد.
این پژوهشگر و شاعر خاطرنشان کرد: متولی شدن فرهنگستان زبان برای این موضوع و توجه به بیدل و به صورت کلی دوره هندی هم به لحاظ محتوایی و هم از نظر نمادین بسیار مهم است چرا که توجه به سبک و شاعران منزوی شده را نشان می‌دهد.
خوانش درست شعر بیدل ما را از قرائت‌های نادرست بازمی‌دارد
محمدکاظم کاظمی شاعر و نویسنده نیز در انتها به موضوع قرائت درست شعر بیدل (به عنوان شعری با دشواری‌های خاص همراه با ترکیب‌سازی‌های خاص) به کمک نقطه و اعراب گذاری در کتاب حاضر پرداخت.
بسیار اهمیت دارد که با این شیوه مناسب (نقطه و اعراب گذاری) قدرت تاویل شعر را بالا ببریم و خوانش آن را برای مخاطبان صحیح و درست کنیم.
عضو گروه علمی برون‌مرزی فرهنگستان زبان و ادب تاکید کرد: پیشتر متنی که مرحوم حسن حسینی به صورت دکلمه از این متن خوانده است را شنیده ام، به علاوه این که تمام متن کتاب حاضر را خوانده ام و بر این اساس امروز می توانم بگویم گام موثری در راستای درست خوانی و شناخت شعر بیدل انجام شده است.
مصححان در این کتاب کاری ارزشمند و خطیر با نقطه و اعراب گذاری شعر بیدل برای زبان فارسی انجام داده اند که بسیار راهگشاست و ما را از قرائت های نادرست بازمی دارد.
سیدمهدی طباطبایی و علیرضا قزوه دو سخنور پایانی این مراسم بودند که به اهمیت جایگاه بیدل در ادبیات فارسی، ماهیت کتابِ غزلیات بیدل و ضرورت چنین تصحیحی در راستای شناخت بیدل و اصلاح بدخوانی و بدفهمی اشعار وی پرداختند.
نظر شما