کتاب؛ فیگور تا فرهنگ

گیلان به پیشینه پر وسعت فرهنگ و هنر و ویژگی هنرمند و نخبه پرورش شناخته می‌شود و  فعالیت‌های فرهنگی و هنری از دیرباز در این استان مورد توجه بوده و کارنامه درخشان این استان در پرورش و معرفی هنرمندان نام‌آور نشان از ذوق، ذائقه و استعداد گیلانیان در حوزه فرهنگ و هنر دارد. هنوز آمارها چنین می گویند؛ بطوریکه اگر چه هنوز پائیزه کتاب شروع نشده اما بنا به اعلام کشوری، گیلانیان با هزینه ۱۰ میلیارد و ۸۱۳ میلیون و ۶۷۴ هزار ریال برای خرید کتاب در طرح تابستانه ۱۴۰۰ ، همچنان در زمره پرفروش ترین‌های کتاب کشور باقی ماندند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان پیشتر گفته بود: گیلانیان در طرح یادشده با خرید ۲۳ هزار و ۷۱۳ جلد کتاب از ۳۰ کتاب فروشی، رتبه ششم را به لحاظ پرفروش ترین استانهای کشور بر اساس تعداد کتاب خریداری شده کسب کردند.

فیروز فاضلی با بیان اینکه کتاب خواندن نه تنها یک امر آموزشی، بلکه یک فرهنگ است و نیاز به فرهنگ سازی دارد، افزود: کتاب فروشی فرازمند رشت نیز رتبه دوم پرفروش ترین کتاب فروشی های کشور را از آن خود کرد.

با این حال عرصه فرهنگ و هنر گیلان متاسفانه سالها از هجوم مشکلات، همواره در امان نبوده و با معضلاتی که بارزترینش کمبود اعتبارات فرهنگی و هنری است دست و پنجه می ساید؛ چنان که امروز عواملی پیوسته و دامنه دار، موجب افول صنعت نشر در استان شده است.

روزگار سخت ناشران

مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان نیز درباره شرایط کنونی ناشران اظهار داشت: ناشران استان به سبب هجوم مشکلاتی چون گرانی کاغذ، برپا نشدن نمایشگاه های استانی کتاب به دلیل کرونا، ضعیف شدن خریدهای حمایتی و بسیار مشکلات دیگر نای ایستادن ندارند و یک به یک چراغ فعالیت فعالان این عرصه کم سوتر و حتی خاموش می شود.

حمید بلوری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: نمایشگاه های استانی کتاب از بهمن ماه ۹۸ تعطیل شد، نمایشگاه تهران پا نگرفت و نمایشگاه مجازی دردی را دوا نکرد؛ تولیدات حوزه نشر زمانی به مرحله پخش می رسند که محل عرضه داشته باشند و تا وقتی نمایشگاه های استانی جان نگیرند مشکلات پابرجاست.

مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان بهای کاغذ را غیرقابل باور توصیف کرد و افزود: عرصه ممیزی کتاب نیز تنگ تر می شود و معضلاتی چون عدم تزریق نقدینگی در این حوزه دست و بالمان را از نظر سرمایه ای بسته است؛ سرمایه و توان اقتصادی ناشران محدود است و این باعث می شود که بسیاری از فعالیت ها بخوابد و فضای نامیدی در این عرصه رخنه کند.

وی ادامه داد: آینده روشنی نمی بینیم و رغبتی برای فعالان عرصه نشر نمانده و برخی ناشران به طور کامل این فعالیت را کنار گذاشته اند و آن اندکی که مانده اند از سر ناچاریست چرا که نشر، واقعا منبع ارتزاقشان است و تمام زندگیشان بند به آن است.

به گفته مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان، متاسفانه ناچار به سرمایه گذاری در بخش هایی شده ایم که مردم ناچار به خرید هستند؛ دیگر بحث فرهنگی مطرح نیست و فقط جنبه اقتصادی دارد. 

بلوری گفت بیش از ۱۸۰ ناشر پروانه نشر گرفته اند اما حدود ۱۰ نفر فعال مانده اند و هر چقدر تولید داشته باشند اما اگر فروش نداشته باشند در واقع فعالیتشان آب در هاون کوفتن است.
به گفته مدیرعامل تعاونی ناشران گیلان، اگر بپذیریم که بن مایه این فعالیت اشتیاق فرهنگی است، اما برای سرپا ماندن باید جنبه اقتصادی آن را نیز در نظر بگیریم؛ بنگاه فرهنگی است که به مسائل اقتصادی نظر دارد و نمی تواند بدون اقتصاد کار کند.

کتاب و کرونا

دنیایمان با کرونا دیگر شد اما امروز از پس خشونتِ چنگ اندازی این ویروس بر حباب خاکی و همه ترس ها و ناخوش احوالی هایش، برآیند کلام برخی از کتابخوانان، شاید یک چهره خوش اشتیاق به کتاب خوانی باشد.

مریم دهدار اگر چه پیراپزشک است اما از اعضای جمع کتابخوانان آنلاین می‌باشد که پیش تر به صورت حضوری گرد هم می آمدند و کتاب می خواندند ، اما این جمع مدتهاست بدلیل کرونا آنلاین برگزار می شود. وی در مصاحبه با ایرنا گفت: با توجه به مشاهدات خود از جامعه معتقد هستم کرونا و قرنطینه همراه با آن منجر به افزایش کتابخوانی شده است اگر چه امروز تکنولوژی راه میانبر برای آگاهی آنی فراهم آورده و هر فردی به کمک فضای آنلاین وب و دریای مواج اطلاعات که در آن است، بالقوه همه چیزدان محسوب می شود اما اگر از این موضوع بگذریم معتقدم در یک بررسی میدانی مردم در زمان کرونا کتابخوان تر شده اند.

وی ادامه داد: چندی پیش در مقاله‌ای خواندم که نویسنده‌اش ادعا می‌کرد، آنچه "مطالعه عمیق" نامیده می‌شود به ‌زودی از بین خواهد رفت؛ چرا که میزان مطالعه عمیق میان آدم‌ها کمتر شده است و این روزها دیگر آدم‌ها سرسری کتاب می‌خوانند و با وجود مطالب خلاصه شده اینترنتی، تعداد خواننده‌های کتاب‌ها روز به روز کم می شود؛ اما برداشت من این است که افزایش مطالعه روی خوش کروناست و رسانه ها می توانند برای توسعه فرهنگ کتابخوانی در جامعه روی این موضوع کار کنند.  

دهدار، کتاب‌خوان‌ها را آدم‌های بهتری می داند چرا که کتاب خواندن تجربه کردن زندگی دیگران با چشم غیرواقعی است؛ یاد گرفتن این نکته که چه طور بدون این که خودت در ماجرایی دخیل باشی، بتوانی دنیا را در چارچوب دیگری ببینی و انتشار این تجارب که بر اساس تحقیقات کتاب‌خوان‌ها به دلیل دایره وسیع واژگان‌شان و مهارت‌های حافظه، آدم‌های باهوش‌تری هستند می تواند نقش مثمری در افزایش مطالعه داشته باشد.

کتابخوانی فیگور شده است

با آغاز هفته کتابخوانی در گیلان نخستین برنامه اداره کل کتابخانه های مراسم رونمایی و نقد و بررسی مجموعه شعر طُرّه اثر پونه نیکوی است که ایرنا گیلان به پاس این اتفاق خورسند، نظر ایشان را در ارتباط با کتابخوانی و ارتباط این نسل با کتاب جویا شد و وی معتقد به افول زیبایی در آثار بیشتر شعرا و نویسندگان،نگاه فست فودی به کتاب و ارائه سالاد و کنسرو کلمه در فضای مجازی است.

این شاعر جوان در مقدمه کتاب چنین شرح می دهد: ما هر چقدر از شعر و معارف عشق دور شویم و پیوندمان با ادبیات کمتر شود از زیبایی و دانایی و خردمندی دور می شویم و برای همین است که اگر به گذشته کشورها و ملت های موفق نظر بیندازیم می بینیم ارباب خرد و اصحاب بصیرت به علوم انسانی اهمیت بیشتری داده اند؛ چرا که هستی از قول و سخن و کلمه پدید آمده و جهان از جنس کلمه است و خداوند گفت «باش» و پدید آمد.

وی که یکی از مدیران آموزشی جهاد دانشگاهی گیلان می باشد و به صورت تخصصی پیگیر حوزه نشر است و از سوی دیگر نیز در حوزه محیط زیست فعالیت می کند،با بیان اینکه متاسفانه کتاب خواندن به فیگور تبدیل شده و گاه هم در چیدمان نقش می گیرد، معتقد است: خلاقیت و نگاه نو در آثار کمتر شده بطوریکه مخاطب در بیشتر آثار با مجموعه ای خاکستری و حتی سیاه رو به رو می شود و این موضوع موجب نگاه نسل نو به فضای مجازی می شود که در آن کتاب فست فودی و در حد کنسرو کلمه ارائه می شود؛ حال آن که وظیفه شاعر،نویسنده و هنرمند خلق و پرده برداری از زیبایی است.
پونه نکویی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: جهان بینی ها و جان بینی ها آلوده شده است، ما وقتی جهان را آباد می کنیم که جان آباد شود؛ اما متاسفانه معنا و مفهوم در خلا است و نسل نو نیز بواسطه فضای مجازی درگیر این نگاه شده اند چرا که بستر فرهنگی که ریشه اش از مدرسه سرچشمه می گیرد پر قوت نیست و  بیشتر معلمان کمتر با ادبیات غنی سرزمینمان آشنا هستند و این متاسفانه به نسل نو انتقال می یابد و این نسل خود پدران و مادران این سرزمین می شوند و جامعه به علوم انسانی و زیبایی قوت نمی گیرد.

وی ادامه داد: هنر سرگرم کننده داریم، هنر جادویی داریم؛ مادامیکه برخی افراد مشهور همچون بازیگران سینما شهرتشان دستگیره چاپ کتاب می شود و جُک تحویل می دهد یا دیگرانی کلمات را می بافند و کنسرت به خورد مردم می دهند، ذائقه جامعه دستخوش هنر سرگرم کننده می شود و نسل نو از بازشناسی یا رویارویی با فرهنگ غنی خویش که آثار مولانا،سعدی ، حافظ ، خواجه عبدالله انصاری و چه بسیار دیگر باز می مانند.

وی تاکید کرد: باید بستر زیبایی شناسی آماده شود و چاره ای در دنیا جز پرداختن به علوم انسانی و ادبیات برای والا منزلت شدن انسان ها نداریم.

به هر روی فرهنگ و هنر به عنوان ارکان هویت ساز هر جامعه مطرح است و کتاب و کتاب خوانی مولفه بارز فرهنگ ؛ بخوان ˈ در جامعه ما امر نیست بلکه فرهنگ است و امید اینکه نه تنها به قوت برنامه ریزی ها بلکه به پشتوانه فرهنگمان کتاب خواندن نه در میان جوانان بلکه بدون در نظر گرفتن شرط سنی مدام باشد.