کاهش مداوم سطح زیر کشت کلزا در مازندران با تغییرات اقلیمی

به گزارش ایرنا و به استناد آمار رسمی جهاد کشاورزی مازندران ، امسال تنها هشت هزار و ۲۶۲ هکتار از زمین های کشاورزی استان زیر کشت کلزا رفته است که حدود یکهزار هکتار کمتر از سال گذشته و یک سوم هدفگذاری دولت برای کشت این محصول در استان است.

کاهشی شدن سطح زیر کشت دانه روغنی کلزا در مازندران در حالی امسال نیز رخ داده است که اگر بارندگی های سیل آسا و بی سابقه هفته های پایانی آبان ماه در مهر ماه رخ  می داد، طبق اظهارات کارشناسان زراعت تعهد ۲۴ هزار هکتاری کلزاکاری در استان قابل تحقق بود.

جدول داده‌های آماری مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که در مهر ماه امسال ۵۳.۸ میلی متر باران در مازندران بارید که در مقایسه با دوره بلند مدت که ۷۱.۷ میلی متر بوده ۱۷.۹ و در مقایسه با مدت مشابه پارسال نیز که ۷۴ میلی متر بود ۲۰.۲ میلی متر کاهش داشته است. 

کاهش محسوس بارندگی در مهر ماه امسال در حالی است که طبق اعلام هواشناسی طی هفته گذشته یعنی در سومین دهه ماه آبان در برخی نقاط استان بیش از ۵۰۰ میلی متر بارندگی ثبت شد و میانگین بارندگی استان هم بیشتر از مجموع ۳۰ روزه مهر ماه بوده است.

به اعتقاد کارشناسان کشاورزی ، اگر چه بارندگی آبان ماه به خاطر دیرهنگام بودن تاثیری بر کشت کلزا نداشته است ، ولی برای کشت دیگر محصولات پاییزه مازندران بویژه گندم و جو علوفه ای بسیار مثمر ثمر است.   

کشت کلزا در مازندران به طور معمول از نیمه دوم شهریور در مناطق میان بند و ارتفاعات آغاز می شود و در مهر ماه پیک کشت این محصول در جلگه و دشت است. اگرچه کلزا کاری را می توان در زمین های شالیزاری تا پایان آبان ماه هم انجام داد ، اما استقبال کشاورزان برای کشت این محصول در شالیزارها به دلایل مختلف طی سال های اخیر کم شده است و این هم دلیل دیگری است که سبب شده است تا بارندگی آبان ماه کمکی برای کشت کلزا محسوب نشود.

بر اساس آمار رسمی مدیریت زراعت جهادکشاورزی پارسال ۹ هزار هکتار از اراضی مازندران به کشت پاییزه کلزا اختصاص داشت و از این سطح حدود هشت هزارو ۵۰۰ تن محصول برداشت و تحویل مراکز خرید شده است در حالی که تعهد استان برای کشت در سال گذشته ۲۷ هزار هکتار بود. 

بررسی ها از آمار های معاونت زراعت جهاد کشاورزی مازندران نشان می دهد تعهد امسال برای کشت کلزا در استان هم ۲۴ هزار هکتار بود که با توجه به پایان فصل کاشت این محصول تنها کمتر از یک سوم آن محقق شده است.

آمار کشت پاییزه کلزا مربو ط به دو پیش یعنی سال ۹۸ در مازندران نیز ۱۳ هزار و ۵۰۰ هکتار بود که نسبت به  تعهد همان سال که ۴۰ هزار هکتار بوده ، کاهش محسوسی را رقم زد.

از آن جایی که زمان کشت کلزا محدود و عمده آن به صورت دیمزاری است ،بارندگی های بهنگام می تواند به رونق کشت این محصول بینجامد. شاید به همین خاطر و همچنین تمایل بیشتر شالیکاران در اوایل دهه ۹۰ به کشت کلزا به عنوان کشت دوم شالیزارها بود که سبب شد تا کلزاکاری از سال ۹۳ در مازندران روند افزایشی به خود بگیرد به گونه ای که سطح زیر کشت از چهار هزار هکتار سال ۹۳ به ۲۵ هزار هکتار در سال زراعی ۹۷  افزایش یافت. البته حمایت ها و تشویق دولت وقت هم در گسترش کشت کلزا در مازندران را نباید نایده گرفت ، حمایتی که در دولت سیزدهم هم ادامه یافته است و پرداخت تسهیلات برای خرید دستگاه دنباله‌بند خطی‌کار هم به آن اضافه شده است.

تغییرات اقلیمی ، متهم اصلی

اگر چه کاهش تمایل شالیکاران به کشت کلزا به عنوان محصول دوم شالیزارها در کاهش سطح زیر کشت این محصول بویژه در مناطق جلگه ای بی تاثیر نبوده است ، ولی کارشناسان زراعت جهاد کشاورزی مازندران دلیل اصلی نرسیدن به آمار تعهدات کشت کلزا در استان تنها عدم بارندگی بموقع در ماه مهر و زمان پیک کشت این محصول در مناطق میان‌بند و جلگه می دانند.

این کارشناسان می گویند حمایت و توسعه کشت دانه های روغنی بویژه کلزاکاری ، راهبرد اساسی کشور برای رسیدن به خودکفایی در تولید این محصول است و کشاورزان نیز کشت این محصول را در دیمزارها بر کشت گندم و جو ترجیح می دهند ، در نتیجه آنچه که در زمینه کشت کلزا در مازندران در حال وقوع است ، نتیجه تغییرات اقلیمی است.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ساری در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت : بارندگی بموقع مبنای کشت و کار محصولات پاییزه در زمین های دیمزاری استان است، ولی متاسفانه مهر ماه امسال همانند دو سال گذشته با کاهش بارندگی و یا در واقع با خشکسالی مواحه شدیم و کشاورزان نتوانستند کشت کلزا را در موعد مقرر انجام دهند.

رضا پور فلاح افزود:  تاکنون قرارداد کشت کلزا در حدود یکهزار هکتار از مزارع ساری با بهره برداران منعقد شد که ۱۰۰ هکتار آن تحت پوشش صندوق بیمه قرار گرفته است ، در حالی که ابلاغ سهمیه کشت برای شهرستان چهار هزار و ۵۰۰ هکتار بود.

وی توضیح داد : در حالی که طبق سهمیه باید امسال در سه هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی شالیزاری و یک هزار هکتار اراضی خشکه زاری شهرستان ساری کلزا کشت می شد ، تاکنون قرارداد کشت در حدود ۴۰۰ هکتار اراضی خشکه زاری و حدود ۶۰۰ هکتار از اراضی شالیزاری منعقد شده است.

فلاح با اظهار این که کلزاکاران به صورت جدی تحت حمایت قرار می گیرند ، گفت : علاوه بر این که محصول دانه های روغنی کلزا پس از برداشت به صورت تضمینی به شرط ثبت اسامی کلزاکاران در سامانه جامع پهنه بندی از آنان خریداری می شود ، امسال حدود چهار هزار کیلوگرم بذر یارانه ای نیز بین کشاورزان شهرستان ساری توزیع شده است.

وی یکی از سختی های کشت و کار محصولات کشاورزی در مازندران از جمله کشت کلزا را استفاده از روش‌های سنتی هزینه بر دانست و افزود : کشاورزان باید بپذیرند که صرفه اقتصادی و کاهش سختی کار کشاورزی به کشت مکانیزه بستگی دارد چرا که این روش کشت سبب قرار گرفتن بذر در عمق مناسب، یکنواختی توزیع بذر در مزرعه، کاهش مصرف بذر، جلوگیری از خسارات یخ کش شدن ریشه، یکنواختی سطح سبز مزرعه، پنجه زنی مناسب و همزمان رسی گیاه و افزایش تولید می شود.

سلام شرق مازندران به پایان کلزا

یکی از کانون های اصلی کشت کلزا در مازندران مناطق شرقی این استان بوده است ، مناطقی که طی سال های اخیر بیشتر از مرکز و غرب تحت تاثیر خشکسالی و تغییرات اقلیمی قرار گرفته است و سال به سال با کاهش سطح زیر کشت کلزا ، اکنون به پایان خط نزدیک می شود.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نکا در شرق مازندران از کاهش چشمگیر سطح زیر کشت این دانه روغنی در منطقه خبر داد و به خبرنگار ایرنا گفت : سهمیه یا تعهد ابلاغی کشت این محصول به شهرستان نکا ۹۰۰ هکتار بود که متاسفانه تا کنون تنها ۵۰ هکتار آن عملیاتی شده است.

سید شبر موسوی خشکی ماه مهر را مهم ترین عامل اثرگذار بر کاهش سطح زیر کشت کلزا برشمرد و افزود : البته وضعیت منطقه در کشت گندم و جو در دیمزارها به خاطر بارندگی مناسب آبان ماه بهتر است چون از سهمیه ابلاغی هفت هزار و ۵۰۰ هکتاری گندم تاکنون ۲ هزار و ۴۵۰ هکتار محقق شده است. همچنین از سهمیه ابلاغی ۸۷۵ هکتاری برای کشت جو ۳۲۰ هکتار زیر کشت رفته است.

وی جهش تولید محصولات کشاورزی در دیمزارها را از سیاست های دولت برای افزایش ضریب امنیت غذایی کشور برشمرد و گفت : امسال با همین نگاه ۳۳۴ تن بذر گواهی شده گندم و کلزا و یکهزار و ۲۰۰ لیتر کود تقویتی میان کشاورزان شهرستان توزیع شد ، اما واقعیت این است که عملیاتی شدن کشت در دیمزارهای منطقه فقط به بارندگی های بموقع بستگی دارد که تاکنون به دلیل خشکسالی مهر ماه ، دوره کشت کلزا را از دست داده ایم.

کلزا ، فرصتی برای شالیکاران

اگر چه فرصت کشت کلزا در دیمزارهای مازندران به خاطر تغییرات اقلیمی از بین رفته است و احتمالا سطح زیر کشت کمتر از ۹ هزار هکتاری را باید نهایی قلمداد کرد ، ولی کارشناسان کشاورزی معتقدند که سمت و سوی کشت کلزا در مازندران باید به سمت شالیزارها به عنوان کشت دوم تغییر یابد و شالیکاران هم با توجه به حمایت های دولت و به منظور حفظ خاک زمین های کشاورزیشان بهتر است کشت کلزا را جدی بگیرند و به عنوان یک فرصت به این موضوع نگاه کنند.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : امسال به دلیل بارندگی بسیار کم مهر ماه به رغم آمادگی کشاورزان شرایط برای کشت کلزا فراهم نشد و طبق آخرین آمار ۹هزارو ۷۰۵هکتار قرارداد کشت کلزا با چهار هزار و ۹۹۰ نفر منعقد شد ، اما در عمل کشت محصول در هشت هزارو ۲۶۱ هکتار منجر به بذرپاشی شده است.

رضا حقیقی افزود : امسال نیز حدود یکهزا هکتار نسبت به سال قبل کاهش سطح زیر کشت داریم ، ضمن این که در سه سال اخیر همواره نسبت به آمار تعهدی کشت کلزا تا ۴۰ درصد عقب بودیم و تنها دلیل نرسیدن به تعهد نیز خشکسالی و نباریدن بموقع باران پاییزی بوده است.

وی با این وصف بر ضرورت توجه شالیکاران به کشت کلزا به عنوان محصول دوم شالیزاری تاکید کرد و گفت : شالیکاران فرصت کشت دانه روغنی کلزا را باید جدی بگیرند چون هم تا پایان آبان ماه فرصت کشت در اختیارشان است و هم از حمایت های دولت در تامین بذر یارانه ای ، علف کش ها ، کشت مکانیزه و قیمت مناسب خرید تضمینی برخوردار هستند.

حقیقی با اعلام این که حدود هشت هزار هکتار از سطح کلزا کاری شده سال جاری مربوط به مناطق جلگه ای است ، اظهار داشت : تنها دلیل افزایش کشت کلزا در زمین های شالیزاری وجود آب است و  از آن جایی که اراضی خشکه زاری شرق استان امسال نیز با مشکل کمبود بارندگی مواجه بودند ، شاهد این مقدار کشت در زمین های مناطق جلگه ای هستیم.

وی افزود : طبق آمار امسال فقط ۲۷۳ هکتار از زمین های میانبند و ۲۴هکتار نیز در بالادست کلزا کاری شده است که این آمار در مقایسه با وسعت زمین های دیمزاری این مناطق بسیار ناچیز است.

مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران یکی از مزیت های کلزاکاری در مازندران طی سال جاری را کشت حدود سه هزارو ۴۰۰ هکتار به روش مکانیزه خطی کاری عنوان کرد و گفت : با این روش کاشت به طور یقین سطح سبز بسیار خوبی را همراه با عملکرد مناسب شاهد خواهیم بود چرا که این روش کاشت اصولی ترین روش برای تعیین عمق کاشت بذر برای رویش است.

این کارشناس زراعت با بیان این که خاک بیشتر زمین های دیمزاری استان در مناطق میانبد و بالا دست « رسی » است ، افزود : این زمین ها برای کشت مکانیزه خطی کاری نیاز به زهکشی دارند و از سوی دیگر با توجه به شرایط فنی دنباله بند اگر زمین شرایط خوبی به لحاظ غلظت خاک نداشته باشد، نمی توان از این دستگاه بهره برد.

حقیقی در عین حال گفت که بارندگی های آبان ماه بویژه هفته اخیر شرایط را برای کشت دیگر محصولات پاییزه از جمله گندم و جوی علوفه ای یا خصیل و شبدر در مازندران فراهم کرده است.

وی با توضیح این که جا به جایی کشت کلزا ، گندم ، سویا و علوفه دامی بویژه شبدر در اراضی شرق مازندران که عمده کشت پائیزه استان در این مناطق انجام می شود ، یک امری طبیعی است ، افزود: هر ساله حدود ۱۸۰ هزار هکتار از زمین های خشکه زاری و شالیزارهای استان زیر کشت انواع محصولات پاییزه از جمله گندم، جو، گیاهان علوفه ای، صیفی و سبزیجات می رود که در این میان جا به جایی بین کشت دانه روغنی کلزا ، گندم و شبدر در سطح  ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار هکتار که محور توسعه کشت پاییزه استان محسوب می شوند ، انجام می گیرد.