مشارکت جوامع محلی نیازی ضروری برای توسعه جنگل‌کاری در گلستان

به گزارش ایرنا، گلستان  بیشترین و وسیع ترین رویشگاه سرخدار ایران و بهترین و غنی ترین رویشگاه های بلوط "بلندمازو" جهان را داراست، این رویشگاه ها و چندین رویشگاه منحصر بفرد دیگر در دل صدها  هزار هکتار از جنگل های هیرکانی، گلستان را یک استان شاخص در حوزه جنگل تبدیل کرده است.

وسعت جنگل های این استان نسبت به مساحت کل استان رقم مطلوبی است اما این گستره سبز نسبت به نیم قرن پیش سیر نزولی داشته است، همین امر سبب شده تا متولیان مدیریت این گنجینه های سر به فلک کشیده  تلاشی جدی برای احیای جنگل های مخروبه و یا ایجاد جنگل های جدید انجام دهند.

در این مسیر هزاران نفر روز فعالیت صورت گرفته و میلیاردها تومان اعتبار و صدها دستگاه خودرو و تجهیزات دولتی برای آن منظور شد تا شاید چتر سبز گلستان توسعه یابد، با وجود همه اهتمام صورت گرفته در برخی از موارد متاسفانه شاهد آن هستیم که بخشی از پروژه های جنگل کاری یا نهالکاری در گلستان به شکست انجامد.

در این رویکرد بیشترین ناکامی ها به حوزه کاشت نهال در محورهای مواصلاتی و حاشیه جاده های استان تعلق دارد اما در بخش کاشت نهال و بذر در اراضی ملی توفیقات خوبی به دست آمده است و سطح جنگل ها از حدود ۳۶۰ هزار هکتار به ۴۵۰ هزار هکتار رسیده است.

با این وجود، کارشناسان بر این امر اتفاق نظر دارند که بخشی از این نهالکاری ها به دلایل مختلفی به شکست انجامید و ثمره ۱۰۰ درصدی حاصل نشده است، هر چند بخشی از این ناکامی ها به رخدادهای طبیعی مانند خشکسالی، حریق ، آفت و بیماری و حتی متناسب نبودن نوع گونه انتخابی به محل کاشت مربوط است اما با این وجود همراه کردن مردم در پاسداشت و صیانت از عرصه های جنگل کاری شده نقش بسزایی در توفیقات این بخش دارد.

در همین پیوند روز گذشته  پویش نهالکاری با شعار "هر ایرانی یک درخت" با هدف تقویت پوشش گیاهی در هزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی گلستان آغاز شده است.

اجرای این پویش تا پایان فصل نهالکاری ادامه خواهد داشت تا بیش از هزار هکتار از مناطق دچار حریق شده استان احیا شود.

وظیفه همگانی 

روح اله رستمی از پژوهشگران علوم جنگل در استان گلستان به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: تلاش برای  موفقیت و ثمربخشی حداکثری طرح های احیایی در عرصه های طبیعی تنها وظیفه ماموران و مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری نیست بلکه همه مردم و دستگاه های اجرایی در این خصوص مسئولیت دارند.

رستمی  گفت : توانمندسازی جوامع محلی نخستین گام برای احیای جنگل های ارزشمند شمال کشور است چون  مراکز جمعیتی پیرامونی بخاطر نزدیکی به کانون های جنگلی ، دسترسی بسیار آسانتری برای حفاظت و احیانا تخریب این عرصه ها دارند.

وی افزود: برای جبران کمبود نیرو در بخش اجرایی و حفاظت به ویژه در طرح های جنگل کاری و نهال کاری نیازمند بهره گیری و مشارکت جوامع محلی ساکن مناطق پیرامونی رویشگاه های استان هستیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: انتخاب نوع نهال برای اجرای پروژه جنگل کاری نقش مهمی در موفقیت یا عدم موفقیت این برنامه های احیایی داردِ.

وی ادامه داد: اگر در این جنگل ها درخت متناسب با اقلیم آن کاشته شود، نیازی به آبیاری و تیمار ندارد و هزینه هایی که باید در مناطق خشک و نیمه خشک برای جنگل کاری معطوف کنیم در آنجا وجود ندارد، به شرطی که گونه‌ها بومی باشند و در همان رویشگاه های جنگلی کاشته شوند.

رستمی تغییرکاربری اراضی، جاده کشی‌های غیر اصولی، تبدیل چوب به ذغال و برداشت های غیرقانونی برای تامین نیازهای چوبی کشور، فقر معیشتی جوامع محلی اطراف رویشگاه‌های جنگلی، فشار بیش از حد دام، هجوم آفات، آتش سوزی و تغییرات اقلیمی اصلی‌ترین دلایل کاهش وسعت رویشگاه‌های جنگلی شمال کشور است.

ضرورت افزایش همراهی مردم در جنگل کاری 

مدیرکل منابع طبیعی گلستان به خبرنگار ایرنا گفت که برای حفظ و نگهداری مناطق  نهالکاری شده چاره ای جز  همراهی مردم، تشکل های مردم نهاد و نهادهای دخیل نداریم.

عبدالرحیم لطفی یادآور شد: برای آنکه سرسبزی بیشتری برای طبیعت استان ایجاد کنیم باید علاوه بر نیرو های قرقبان و جنگل بان منابع طبیعی ، نقش آفرینی و  همراهی عمومی را افزایش دهیم.

 وی تصریح کرد: تلاش داریم با مشارکت علاقه مندان به طبیعت التیام بخش آسیب های وارده به طبیعت گلستان باشیم.

لطفی از کاشت ۲ هزار اصله نهال بلوط و کاشت ۱۲ هزار قطعه بذر این درخت در مناطق کوهستانی درازنوی شهرستان کردکوی خبر داد و گفت :‌ این منطقه در شهریور ماه گذشته دچار حریق شده و حدود ۳۵۰ هکتار از اراضی منطقه به خاکستر تبدیل شد.

سالانه هزار هکتار جنگل کاری داریم    

وی گفت : بر اساس برنامه سالانه هزار هکتار  جنگل کاری در برنامه  استان گلستان داریم  که برای این عملیات نیاز به ۱۰۰ میلیارد ریال  اعتبار نیاز است.

 لطفی گفت :  با توجه به کاهش اعتبارات بخش دولتی  امید داریم با کمک خیرین، جوامع محلی و دوستداران پروسه  نهالکاری  اجرایی شود.

 وی اظهارداشت :‌نیازمند تولید یک میلیون اصله نهال در استان هستیم که به سبب برخی از مشکلات حقوقی با مجموعه نهالستان قرق در تولید نهال دغدغه هایی داریم که تلاش کردیم با توان بخش خصوصی این مشکل برطرف شود.

این مسوول منابع طبیعی گلستان بیان کرد: از ابتدای انقلاب تاکنون ۹۰ هزار هکتار از عرصه های ملی گلستان نهالکاری و یا بذرپاشی شده است که حدود بیش از  ۸۰ درصد موفقیت آمیز بوده است.

لطفی توضیح داد: حین اجرای عملیات احیایی و نهالکاری شاید بخشی از عرصه به دلایل مختلف به سرانجام  نرسد، عوامل محیطی مانند چرای غیرمجاز، آفات و بیماریها و  آتش سوزی از جمله دلایل خشک شدن عرصه هایی است که در آن نهالکاری شده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان گلستان اضافه کرد: در عملیات های احیایی مناطقی که زیر کشت نهال یا بذر قرار گرفته اند، به عنوان یک لایه و سپر حفاظتی عمل کرده و سبب می شوند تا بخش هایی از جنگل های مخروبه داخل جنگل احیا شود به زبان ساده تر شاید ما ۱۰۰ هکتار نهال کاری کنیم و ۱۰ هکتار به سبب خشکالی و آفت به ثمر ننشیند اما در اثر همین نهالکاری ۲۰ هکتار جنگل مخروبه ما احیا می شود که این بازدهی سبب می شود تا  جنگل زایی  و افزایش پهنه های سبز حاصل شود.

لطفی افزود : در برخی از مناطق گلستان عرصه های وسیع  و یکپارچه از اراضی ملی را  به زیر کشت انواع درختان برده ایم که دستاورد حاصله بسیار مطلوب بود.

به گفته وی در منطقه عرب گلو در شرق گلستان ۶۰۰ هکتار نهال کاری شده که پس از سال ها شاهد آن هستیم که بخش غالب این  گسترده به یک جنگل انبوه و پر تراکم تبدیل شده است.

لزوم همگرایی نهادهای مربوط  

رییس اداره آموزش، ترویج و مشارکت های مردمی اداره کل منابع طبیعی گلستان به خبرنگار ایرنا اظهارداشت :  حدود ۷۰ درصد مساحت استان شامل جنگل و مرتع می شود که برای صیانت و حفاظت از آن نیازمند یک همگرایی جامع بین دستگاه های متولی و  دخیل هستیم .

یاز مراد کوسه غراوی گفت: یکی از راهکارهایی که در زمان حاضر برای حفظ عرصه های جنگلی و مرتعی در دستور کار قرار دارد تشکیل کانون های همیاران  طبیعت است  تا شاهد حضور فعال تر همه اقشار در برنامه های مشارکتی و ترویجی باشیم.

نیازمند بسیج همگانی هستیم

 وی ادامه داد:  فارغ از اینکه برای موفقیت در اجرای طرح های حوزه منابع طبیعی نیازمند بسیج همگانی هستیم به طور غیر مستقیم هم می توانیم  موفقیت پروژه های منابع طبیعی را افزایش دهیم.

وی گفت: برخی  فعالیت های همسو مانند طرح ترسیب کربن که در سال های گذشته  در شرق گلستان اجرا شد موفقیت اجرای طرح های نهالکاری را به طور غیر مستقیم افزایش داده است.

به گفته وی هر چقدر مشاغل همسو با طبیعت رونق بگیرد اثر بخشی طرح ها افزایش می یابد.

کوسه غراوی با اشاره به برخی از پروژه های نهالکاری و جنگل کاری در استان گفت : شاید برخی پروژه ها به سبب خشکسالی و حریق به اثر بخشی حداکثری نرسد اما مهم این است که با حداکثر توان این پروژه ها را با حضور و همراهی مردم ادامه دهیم.

به گزارش ایرنا، ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی هر چند فرصت مناسب معرفی این ذخیره‌گاه ارزشمند را فراهم کرد اما شناسایی تهدیداتی مانند آتش‌سوزی و ترسیم راهکارهایی اثر بخش مانند بهره گیری از توانمندی جوامع حاشیه نشین  جنگل ها و ارتقای سطح توانمندی  دستگاه های متولی در این عرصه و تلاش برای کاهش اثرات آن ، روزهای بهتری را برای این فسیل زنده ۴۰ میلیون ساله ترسیم خواهد کرد.