ماندگاری یا خانه نشینی مشاغل سنتی سمنان به فاصله یک موی باریک

به گزارش ایرنا، بازارها به واسطه قدمت و معماری منحصر به فرد خود قلب گردشگری هر شهر محسوب می شوند. محلی مملو از زیبایی و آرامش که حاصل دقت، ظرافت و اصالت معماران و پیشینیان خوش ذوق ایران است.

 رزق و روزی که روزگاری در میان هیاهوی فروشندگان و خریداران در بازار جریان داشت حالا به پاساژ و مراکز خرید مجلل منتقل شده است. تغییر در علایق و سبک زندگی مردم، تغییر محل های ارائه کالا، تحول شیوه های معامله، تنوع و گستردگی کالاهای مصرفی و کمک صنعت و ابزارهایش در تولید کالا موجب تغییر مشاغل و حذف برخی از حرفه ها در زندگی کنونی ما شده است.

معماری درخشان بازارهای سنتی ایران که در زیبایی، اصالت و تناسب با اقلیم و فرهنگ شهرها بخش مهم و جدانشدنی تاریخ ایران است اکنون در انزوا فرو رفته و مورد بی توجهی است.

ساخت هر بنایی در استان سمنان با توجه اقلیم گرم و خشک استان نیازمند استفاده از مصالح متناسب و معماری ویژه است. بازارهای سرشار از زیبایی استان سمنان مدت ها است که جای خود و  مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی اش را به دلیل از دست رفتن استادکار ها و نبود علاقه مندی در نسل های جوان تر به بوتیک های مدرن و معماری های نسل امروزی داده است.

جای خالی مشاغل سنتی استان سمنان در بازارها، جای جای شهر و در میان مردم حس می شود.

عبور سالانه حدود ۲۰ میلیون زائر مشهد مقدس از راه های استان سمنانی ظرفیتی است که با احیای حرفه های سنتی خود و آموزش نسل جدیدی از استادکارها در کنار تولید، فروش و سودآوری کالاهای حاصل از این مشاغل زمینه ساز رونق گردشگری در این استان خواهیم بود. رونقی که ایجادکننده اشتغال و زنده نگاه داشتن سنت ها است و جذابیت سفر را برای گردشگران داخلی و خارجی دو چندان می کند.

قصه تکراری نبود اعتبار این بار در مشاغل سنتی استان سمنان 

سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا در خصوص مشاغل سنتی استان سمنان بیان کرد: حرفه هایی هم چون خرسک بافی، چادرشب بافی، شیشه گری، قفل سازی، چلنگری(آهنگری سبک و خرد) و چاقوسازی از جمله شغل های فراموش شده در استان سمنان هستند.

جعفرصفاخواه ادامه داد: کلاه مالی، جاروبافی، آهنگری سنتی و خراطی چوب نیز از دیگر شغل های منسوخ شده استان سمنان محسوب می شوند.

وی درخصوص حمایت ها برای احیای این مشاغل افزود: اعطای تسهیلات کم بهره با پرداخت بلندمدت، آموزش های رایگان، اعطای مواد اولیه رایگان و مرغوب، ایجاد بازارچه های فروش در مراکز گردشگری پرتردد و دیگر حمایت های مادی و معنوی برای احیای مشاغل از یا درفته استان سمنان به متقاضیان صورت می گیرد. 

صفاخواه ابرازداشت: ۵۲ حرفه سنتی هنوز در استان سمنان رونق دارند و استادکاران مشغول به انجام آن هستند و سوزن دوزی، نساجی سنتی، چنگوم سازی(ملیله کاری نقره)، گلیج بافی و سفال سرامیک استان سمنان نیز قابلیت معرفی به کشور و نمادسازی را برای استان سمنان دارند.

سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان تصریح کرد: راه اندازی بازار های سنتی برای فروش محصولات صنایع دستی و تولید زنده جهت جذب مخاطب و معرفی رشته های از یاد رفته سنتی در کنار ایجاد اشتغال سبب رونق کسب و کارهای خرد و خانگی نیز انجام می شود.

صفاخواه معرفی منطقه تولید محصولات سنتی را در جذب گردشگر از دیگر دلایل ایجاد بازارهای سنتی برشمرد و خاطر نشان کرد: تسهیلات پرداختی به متقاضیان در سال های اخیر محدود به تسهیلات حمایتی مانند خرید محصولات و ترویج صنایع دستی است.

وی اضافه کرد: برای ایجاد نمایشگاه های فصلی اعتباری در نظر گرفته نشده و به فعالیت بخش خصوصی بسنده شده است همچنین اعتبارات عمرانی کنونی برای تکمیل بازارچه های دائمی و ساخت فروشگاه های صنایع دستی در شهرستان های استان سمنان کافی نیست.

صفاخواه با اشاره به فعالیت استادکارهای استان سمنان گفت: اکنون ۱۲۵ استادکار  رشته ها و حرفه های مختلف سنتی در استان سمنان مشغول به فعالیت هستند. 

احیای بافت قدیمی سمنان و فرصت سازی احیای مشاغل سنتی

سرپرست مدیریت بافت تاریخی و مسئول ستاد بازآفرینی شهرداری سمنان نیز در گفت و گو با ایرنا عنوان کرد: یکی از مهم ترین فعالیت های کنونی که از سوی فعالان حوزه گردشگری و شهری در حال انجام است تهیه کتاب هوشمند مشاغل فراموش شده سمنان مانند چلنگری و نمدمالی است. 

سعید پرسا اظهار داشت: محله های مختلف شهری و محوطه بازار با احیا و بازآفرینی می تواند خاستگاه مشاغل سنتی متعدد شود، از  این رو محله هایی به نام یکی از مشاغل سنتی نامگذاری شده و با ایجاد بازارچه و مغازه حرفه های سنتی، آن مشاغل احیا و معرفی می شود.

وی افزود: در بودجه سالانه شهرداری اعتبارهایی برای محله سازی و ایجاد بازارچه در نظر گرفته شده است.

پرسا یادآور شد: مساجد و تکایا ظرفیتی است که با استقرار استادکار و مدرس امکان راه اندازی کارگاه ها و کلاس های مختلف دارد و می توان با معرفی مشاغل سنتی به جوانان و اقشار مختلف ایجاد علاقه مندی در آنان به احیای حرفه های سنتی فراموش شده را شاهد بود.

وی اضافه کرد: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر محله به یک قطب حرفه سنتی تبدیل شود تا در ابعاد فرهنگی و گردشگری موثر باشد.

احیای صنایع دستی و سنتی با آموزش مهارت آموزان

مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان در ادامه پیگیری های خبرنگار ایرنا در مورد مشاغل خانگی پاسخ گوی خبرنگار ایرنا بود و گفت: شمار رشته های صنایع دستی و سنتی در حال آموزش به حرفه آموزان استان سمنان به ۸۳ حرفه می رسد.

سیدحسین شاهچراغ ادامه داد: از این تعداد ۳۱ حرفه در زمینه دوخت های سنتی، ۲۸ حرفه در حوزه بافت و ۲۴ حرفه در حوزه های چوب، فلز، سفال، چاپ، سنگ، شیشه و چرم است و از ابتدای سالجاری تاکنون ۵۶۶ نفر در استان سمنان حرفه های مختلف سنتی را آموخته اند.

وی با اشاره به هدف ارائه آموزش حرفه های سنتی به مهارت آموزان یادآور شد: برگزاری دوره های آموزش صنایع دستی و سنتی، اعتبار بخشی به آموزش های اصیل و بومی سنت مدار، ترویج خود اشتغالی ، رشد واحدهای تولیدی صنایع دستی ،گسترش گردشگری و  تقویت اقتصاد شهری و روستایی اهداف مهم آموزش حرفه های سنتی است.

مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان خاطر نشان کرد: حرفه های در حال فراموشی که با آموزش به دنبال احیای آن هستیم عبارت از سوزن دوزی سنتی سنگسر، سوزن دوزی سنتی خاص مناطق استان سمنان، شمدبافی، گلیچ بافی، حوله بافی و نمد مالی است.

شاهچراغ با اشاره به برنامه های احیای مشاغل سنتی اضافه کرد: اداره کل فنی و حرفه ای استان سمنان با تاکید بر رویکرد آموزشی خود در حوزه مشاغل نوین آمادگی احیای مشاغل سنتی و بومی ضمن معرفی و ارائه پیشنهاد از سوی سمن‌ها و یا نهادهای مرتبط درخصوص تدوین استاندارد آموزشی با کد بین‌المللی و نیز برنامه‌ریزی آموزشی را دارد.

لباس ها به جای مشاغل سنتی سکاندار بازارها شده اند

کارشناس هنرهای سنتی در گفت و گو با ایرنا از تغییر شمایل بازارها می گوید: متولدین دهه ۷۰ به قبل هر کدام با شکلی از بازار و مشاغل روبه رو شده اند و در عین اشتراک محلی به نام بازار مشاغل مختلفی را به یاد می آورند.

مریم نبوی ادامه داد: بازارها در زمره بناهای تاریخی مهم و پر ارزش کشور هستند و اگرچه بسیاری از بناهای تاریخی از بین رفته یا به مکانی برای بازدید تبدیل شده اند اما هنوز بازارهای کشور محل کسب و کار و گشت و گذار مردم است.

وی افزود: بازار های مسقف و سنتی شهر ها برای گردشگران داخلی یادآور اصالت و برای گردشگران خارجی بناهایی جدید و منحصربه فرد محسوب می شود که با تمرکز بیشتر بر این گنجینه های تاریخی و جذب گردشگر رونق اقتصادی و اجتماعی ایجاد خواهد شد.

نبوی ابرازداشت: اگر گردشگر قدم به بازار بگذارد و با مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی روبه رو نشده و تفاوتی در مشاغل فعال در بازار با دیگر مراکز خرید نباشد قطعا جذابیت گردشگری کمتری وجود دارد.

وی اضافه کرد: تغییر ظاهر مغازه ها و ساخت آن ها به شیوه مدرن با استفاده از مصالح مغایر با بافت اصلی بازار، ورود مشاغل سطحی و صرفا سودآور به بازار، بی توجهی به حفظ مغازه ها به شکل اصلی خود، استفاده از تابلوهای نامتعارف برای معرفی شغل تنها بخشی از آسیب برخی مشاغل به بافت تاریخی بازار است.

این کارشناس هنرهای سنتی ادامه داد: یکی از جذابیت های بازارها فعالیت مشاغل و حرفه های سنتی است که به دلایل مختلفی همچون درگذشت استادکاران، کم درآمد بودن مشاغل، نبود استقبال افراد و جامعه و نبود حمایت های مالی و معنوی این مشاغل سنتی به فراموش سپرده شده اند.

نبوی عنوان کرد: نسل جدید و کودکان حق آشنایی و بهره مندی از مشاغل سنتی را دارند و با حضور در بازار از زیبایی و اصالت محصولات سنتی تولید شده بهره مند شوند اما اکنون تنها چیزی که به وفور در بازارهای استان سمنان خودنمایی می کند مغازه های فروش جوراب و لباس و لوازم آرایشی است.

وی افزود: احیای مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی با ساخت مجسمه ها و سازه های نمادین نیز امکان پذیر است و تا زمان بیشتری از دست نرفته از تجربه و مهارت های استادکارهای حال حاضر مشاغل سنتی استان سمنان باید استفاده کرد.

نبوی گفت: یکی از ملموس ترین مصادیق جدایی بازار و مشاغل سنتی، نبود حتی یک مغازه سفالگری و عرضه سفال در بازار سمنان است در صورتیکه تلاقی نام کویر و هنر همواره یادآور سفال است و هنرمندان اصیل و خلاق استان سمنان نیز با خلاقیت و علاقه خود اقدام به ساخت سازه های سفالی با طرح های منحصر به فرد کرده اند و نام سمنان با شهرسفال خلاق گره خورده است.

وی افزود: سفال شهر خلاق سمنان جایگاهی در بازاربزرگ سمنان ندارد و این موضوع در تمام شهرهای استان از شرق تا غرب استان سمنان به وضوح دیده می شود.

کارشناس هنرهای سنتی یادآور شد: حفظ مشاغل سنتی حال حاضر و توسعه آموزش به افراد علاقه مند، حمایت مالی از علاقه مندان و استادکاران، اطلاع رسانی به عموم جامعه، حفظ معماری و اصالت بازارها و بافت قدیمی استان سمنان و تعیین قوانین بازدارنده برای تغییر مغازه ها، استفاده از ظرفیت های مردمی در معرفی و احیا مشاغل با برپایی نمایشگاه و کارگاه، کاهش هزینه تولید محصولات سنتی، برنامه ریزی جامع و اثربخش و توجه بیشتر به اصالت از جمله فعالیت های مهمی است که برای احیای مشاغل سنتی باید صورت گیرد. 

سخن آخر

شهر زیبا و آرام زمینه ساز کشوری زیبا و آرام است. سرعت بالای زندگی و تغییر علایق شهروندان و فراگیری تکنولوژی و هزاران دلیل تکراری دیگر سبک زندگی شهروندان را تغییر داده است.

احیای سنت ها همیشه لازمه و ارتباطی به شرایط اجتماعی و اقتصادی ندارد زیرا فرهنگ زیربنای همه امور است و احیای آن به خودی خود بسیاری از مشکلات را رفع می سازد و بخشی از فرهنگ نیز مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی است.

علاقه و گرایش به استفاده از محصولات سنتی و اصیل و حضور در اماکن تاریخی و بافت قدیمی ممکن است کمرنگ شود اما از بین نمی رود و باید هر چه سریعتر با استفاده از امکانات و توجه بیشتر به داشته های استان سمنان، مشاغل سنتی را احیا و پایدار کرد./