خروج از بن‌بست مذاکرات گازی با تغییر رویکرد دیپلماسی در دولت سیزدهم

با وجود اینکه فقط ۴ ماه از روی کار آمدن دولت آقای رئیسی نگذشته ولی به نظر می‌رسد تلاش برای بهبود روابط اقتصادی به ویژه با کشورهای همسایه موجب شده تا شاهد یک نوع تغییر نگرش در میان سیاستمداران اقتصادی کشور برای کاهش فشارهای اقتصادی تحریم‌ها باشیم.

یکی از این رخدادهای مهم خروج از بن‌بست تعاملات گازی میان ایران و ترکمنستان بوده که در حدود ۵ سال دستگاه دیپلماسی اقتصادی کشور را درگیر خود کرده بود. در همین راستا مصاحبه ای با حسن هانی زاده(کارشناس مسائل بین الملل) انجام داده ایم.

حسن هانی زاده روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه سیاسی ایرنا با اشاره به نقش راهبردی قرارداد سوآپ گازی سه جانبه میان ترکمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان اظهار کرد: توافق‌نامه گازی که بین ایران و جمهوری آذربایجان در حاشیه پانزدهمین نشست سران کشورهای عضو سازمان اکو در عشق آباد ترکمنستان به امضا رسیده یک گشایش اقتصادی در رابطه با کشورهای جنوب قفقاز بوده که ایران را به عنوان کریدور انتقال انرژی گاز به سایرکشورهای غرب آسیا و حتی جنوب خلیج فارس معرفی می‌کند.

وی ادامه داد: براساس این قراداد ترکمنستان روزانه ۵ الی ۶ میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد که این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت(سوآپ) خواهد شد و ایران هم گاز مصرفی مورد نیاز خود در ۵ استان کشور (خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان) را به عنوان حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد.

کارشناس مسائل بین الملل در ادامه تصریح کرد: قابلیت اجرای سریع این قراداد به نحوی است که از اول دی ماه و بدون سقف زمانی شاهد انتقال گاز به آذربایجان خواهیم بود؛ نشان دهنده عزم جدی سه کشور به ویژه طرف‌ ایرانی برای ترمیم و تقویت روابط اقتصادی میان کشورهای همسایه است.

باکو به دنبال ترمیم سیاست‌های گذشته خود است

این کارشناس  مسائل بین الملل همچنین به تغییر رویکرد جمهوری آذربایجان به منظور کاهش تنش‌های سیاسی در منطقه با امضای این قرارداد اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه کشور جمهوری آذربایجان در گذشته نقش مخربی را با حاشیه‌سازی منطقه ای در حوزه درگیری با ارمنستان و همچنین تقویت زنجیره‌های قومیتی و تحریک قومیت‌ها در ایران ایجاد کرده بود؛ این امر موجب فرسایش توان اقتصادی کشورهای منطقه شد.

وی ادامه داد: با امضای این قرارداد با ایران به نظر می رسد کشور جمهوری آذربایجان درصدد تغییر رویکرد سیاسی خود نسبت به ایران بوده و سعی کرده با امضای توافق نامه سوآپ گازی به نوعی سیاست‌های گذشته خود را ترمیم کند که این امر گام مثبتی برای تعامل دوسویه میان ایران، جمهوری آذربایجان و کشورهای جنوب قفقاز است.

لج‌بازی دیپلماسی اقتصادی زنگنه باعث بروز مشکلات در حوزه گاز بود/به احتمال زیاد تا پایان سال میلادی بخشی از تحریم‌ها لغو می‌شود

هانی زاده درباره چرایی عدم موفقیت دولت روحانی در ادامه همکاری گازی با ترکمنستان اظهار داشت: بی تدبیری وزیر نفت دولت گذشته یعنی بیژن زنگنه یکی از عوامل عدم همکاری گازی بوده است.

وی تصریح کرد: در دولت دوازدهم متاسفانه رویکرد همکاری با کشورهای همسایه به عنوان یکی از اولویت‌های پسینی سیاست گذاری دولتمردان مطرح بوده و به همین منظور رابطه با ذیل برجام و همچنین با کشورهای اروپایی تمام شاکله روابط بین الملل حتی در حوزه اقتصادی و نفتی را شامل می‌شد. اما در دولت سیزدهم رویکرد روابط بین الملل اقتصادی با تاکید بر همکاری با کشورهای همسایه حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده تا از این طریق فشارهای اقتصادی ایجاد شده در بستر تحریم‌ها کاهش یابد.

هانی‌زاده افزود: نکته بعدی این است که ما شاهد نوعی عدم درایت در وزارت نفت دولت روحانی بودیم به نحوی که از سال ۹۵ تقریبا همه تعاملات گازی ایران با ترکمنستان متوقف شد.

 وی خاطرنشان کرد: با سازوکار ایجاد شده تهاتر گاز با کالا، شیوه‌ای ایجاد شد تا حتی در شرایط تحریم‌ها نیز بتوان بدهی های ایران را تسویه کرد. ولی با حضور بیژن زنگنه در مسند وزارت نفت، به دلیل اعلام عدم نیاز ایران به گاز ترکمنستان توسط آقای زنگنه و یک نوع لج بازی دیپلماسی در حوزه اقتصادی، شرایط متفاوت شد و ما در شرایط زمستانی سال‌های گذشته با مشکلات متعددی در حوزه گازی مواجه بودیم واز طرف دیگر یکی از شرکای اقتصادی خود در همسایگی شمال کشور را از دست داده بودیم.

کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به نقش قراردادهای تجاری با کشورهای همسایه در توافق نامه های هسته ای و حتی ۱+۴اظهار داشت: به نظر می‌رسد تعدد قراردادهای تجاری و دیپلماتیک ایران با کشورهای آسیایی، روسیه و همچنین همسایگان جنوبی و شمالی موجب شده فهم جدیدی در نظام بین الملل شکل گیرد که دیگر تحریم‌ها به عنوان ابزار فشار بر ایران اثرگذار نخواهد بود.

هانی‌زاده ادامه داد: سفر اخیر آقای باقری کنی معاون سیاسی وزارت خارجه به بلژیک و نوع تعاملات صورت گرفته این مهم را به خوبی اثبات می کند. حتی در همین نشست امروز وین قطعا یک سری گشایش‌ها به وجود خواهد آمد که تحقق آن به اعتبار همان قراردادهای تجاری با همسایگان بوده است.

 این کارشناس سیاسی در پایان تاکید کرد: با توجه به تحولات شکل گرفته در نظام بین الملل به نظر می‌رسد تا پایان سال میلادی ما به نقطه قابل قبولی در فهم سیاسی مشترک میان ایران و کشورهای اروپایی در حوزه مذاکرات هسته ای برسیم و بخشی از تحریم‌ها نیز لغو بشود.