خطبه زینب (س) یک جهاد تبیینی بود که فتنه بنی‌امیه را خاموش کرد

طهورا نوروزی به مناسبت سالروز میلاد حضرت زینب (س) در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا به بخش هایی از زیارتنامه آن حضرت اشاره کرد و گفت: در فرازی از این زیارتنامه خطاب به این بانوی بزرگوار می گوییم سلام بر تو ای مادر مصیبت ها. وقتی به این فراز توجه می کنیم، تصور این است که صبر حضرت زینب عامل مطرح شدن آن حضرت در تاریخ است و اینگونه برداشت می کنیم میزان صبر آن حضرت با توجه به تعداد عزیزانی است که در حادثه عاشورا به شهادت رسیدند، در حالی که نگاه کمی در این زیارت مطرح نیست و بیشتر، نگاه کیفی مطرح است.

وی افزود: امام حسین (ع) یک انسان کامل بودند و اهل بیت آن حضرت نیز افراد ویژه ای بودند لذا از دست دادن کسی مثل امام حسین (ع) در روز عاشورا به لحاظ کیفی مطرح است و به این دلیل می توان گفت بزرگترین مصیبت بود. یعنی از دست دادن انسان کامل بزرگترین مصیبتی بوده که حضرت زینب ادراک کرده است و این مصیبت به آگاهی و معرفتی برمی گردد که حضرت زینب نسبت به انسان کاملی چون سیدالشهدا(ع) داشته و فقدان انسان کامل برای کسی که آن آگاهی بالا را دارد، مصیبت بسیار بزرگی است.

نوروزی افزود: به همین دلیل واژه ام المصائب در زیارت حضرت زینب نگاه کیفی به صبر آن بانو است. مثلا ممکن است کسی در حادثه ای مانند زلزله دهها نفر از خانواده و بستگان خود را از دست بدهد که بسیار سخت است ولی چنین مصیبتی از نگاه کمی بزرگ است.  

نوروزی گفت: در این زیارتنامه می خوانیم سلام بر تو ای کسی که دختران رسول خدا را در عصر عاشورا سرپرستی کردی و سلام بر تو ای کسی که در میدان شهر و در حالی که جمعیت آرام شد، سخنرانی کردی و صداها از هر سویی به خاموشی گرایید. در آن زمان میدان های هر شهر محور جریان سازی های سیاسی بود و حاکمیت ها جایگاهی را در میدان های اصلی شهر درست می کردند تا افکار عمومی را مدیریت کنند که امروز رسانه ها این کار را انجام می دهند.

وی ادامه داد: در نقل های تاریخی آمده است که برای بیان هر واقعه مهمی در کوفه از میدان این شهر استفاده می کردند و لذا زینب کبری (س) در آن میدان شروع به صحبت کرد که در زیارتنامه آن حضرت از این سخنرانی به سخنرانی نافع یاد شده است.

این استاد دانشگاه افزود: واقعه عاشورا به دلیل بی بصیرتی مردم و بلند شدن غبار فتنه آغاز شد. به همین دلیل سخنرانی حضرت زینب به گونه ای نفع دهنده بود که آن فتنه را زیر سوال برد و صداها را ساکت کرد. چون در فتنه صدا مطرح است. یعنی عده ای موافق و عده ای مخالفند ولی به قدری صحبت این حضرت نافع بود که تمام آن صداها و گرایش ها به سکوت تبدیل شد.

وی درباره سخنرانی حضرت زینب در میدان کوفه گفت: یک انسان داغدیده و یک زن که از نظر عاطفی بسیار ظریف تر از مرد است و به طور طبیعی توان کمتری دارد، معمولا باید افسرده و بی حوصله باشد ولی دختر امیرمومنان (ع) با سخنرانی آتشین خود در آن مقطع تاریخی آن فتنه را خاموش می کند. البته فن بیان حضرت زینب با توجه به شخصیت تاریخی آن حضرت مسبوق به سابقه است. چون تحت یک تربیت خاص و متعالی قرار گرفته تا در آن نقطه حساس تاریخی و در مقابل ابن زیاد اینگونه سخن بگوید.

روش استدلالی زینب کبری در مقابل دشمنان

عضو شورای مرکزی جامعه زینب با اشاره به استدلالی بودن سخنان حضرت زینب در برابر دشمنان اهل بیت (ع) گفت: احتجاج در لغت عربی به معنای روش استدلالی مقابله است. یعنی شما در زمانی که مقابله می کنید، دلیل می آورید ولی با عاطفه سخن نمی گویید. نگاه حضرت زینب در احتجاج با ابن زیاد می توانست عاطفی باشد و دل ها را بسوزاند ولی آن حضرت از دلسوزی عاشورا استفاده نمی کند که بگوید چه اتفاق های فجیعی افتاد بلکه با استدلال سخن می گوید.

وی اضافه کرد: این درحالی است که زنان معمولا در چنین حوادثی نگاه عاطفی بیشتری نسبت به مردان دارند. از طرف دیگر حضرت زینب با استدلال، دشمن را رسوا کرد. چون در آن زمان فتنه ای که بنی امیه در طی چند دهه ایجاد کرده بود، باعث شد تا مردم به نقطه ای برسند که نوه پیامبر را به شهادت برسانند و ایجاد یک فضای استدلالی برای مقابله با فضای تبلیغاتی بنی امیه صورت گرفت.

خطبه هوشمندانه حضرت زینب در مقابله با جنگ روانی بنی امیه 

نوروزی گفت: ریشه کار بنی امیه بر اساس کارهای تبلیغاتی بوده و ادبیات استدلالی حضرت زینب در مجلس ابن زیاد نشان از فهم بالای سیاسی آن حضرت داشت. بنی امیه با تبلیغات خود تلاش می کرد تا مردم را با اهل بیت دشمن کند. مثلا معاویه در شام بره هایی را به کودکان هدیه می داد و پس از مدتی که علاقه کودکان به بره زیاد می شد، شبانگاه افرادی را می فرستاد تا بره ها را دزدیده و بعد به کودکان پیغام می داد که علی (ع) گوسفندان شما را دزدیده است. این مثال یک نمونه از کارهای تبلیغاتی دشمنان ائمه بود تا کینه و نفرت اهل بیت را در دل های مردم ایجاد کند.  

وی افزود: بنابر این شیوه حکومت داری بنی امیه بر اساس جنگ روانی و تبلیغات بود و حضرت زینب بسیار هوشمندانه با وجود آن همه مصیبت و مشکلات، نگاهی آگاهانه داشت و با استدلال وارد جنگ روانی بنی امیه شد و همین شیوه باعث شد که خطبه نافع زینب، مردم را به سکوت وادارد و آن فتنه را بی اثر کند.

این کارشناس فقه و حقوق با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب مبنی بر جهاد تبیینی در مقابله با جنگ نرم گفت: جبهه دشمن همواره تلاش می‌کند تا غبارآلودگی و فتنه را با برانگیختن احساسات ایجاد کند و لذا در جبهه مقابل، کمتر از تعقل استفاده می شود. غربی ها و غربزده ها که به تفکر و ایدئولوژی ما نقد دارند، بیشتر بر اساس احساس وارد می شوند. مثلا در فضای مجازی یک حقیقتی را با برخی دروغ ها بیان می کنند تا احساسات مردم را جریحه دار کرده و از آن احساس سوءاستفاده می کنند.

وی اساس کار تبلیغی دین را تبیین دانست و گفت: ما با قلب کار داریم ولی قلب تا بخشی می تواند با احساس جلو بیاید و بعد از آن دلیل می خواهد. اگر بخواهیم یک قلب را به حقیقت کاری متقاعد کنیم، نیاز به استدلال دارد. معاویه که بسیار مکار و فاسد بود تلاش می کرد تا با جنگ نرم، مردم را با خود همراه کند و بنی امیه در جنگ نرم و تبلیغات به جایی رسید که توانست مردمی را که عاشق پیامبر و مکتب بودند به جنگ با اهل بیت بفرستد و در اینجا نگاه حضرت زینب بسیار هوشمندانه و مستدل بود تا بتواند اثر این تبلیغات را خنثی کند.

نوروزی ادامه داد: فضای جنگ نرم یک فضای هوچیگری (شانتاژ) است که می خواهد احساسات را درگیر کند در حالی که فضای تعقل یک فضای فکری است. مثلا در بحث حجاب برخی کلیدواژه ها را با هوچیگری استخراج کرده و به مردم القاء می کنند. مثلا از آزاد نبودن زنان یا نابرابری زن و مرد دم می زنند ولی اگر ما با بیان فطرت و تعقل وارد شویم، می توانیم با این جنگ نرم مقابله کنیم.

وی اضافه کرد: حضرت زینب، شناختی جامع و بسیار آگاهانه از آن زمانه خود داشت و یک تاکتیک موثر برای تنویر افکار عمومی به کار برد. مثلا از عبارت ابن طلقاء یعنی ای فرزند آزادشدگان استفاده کرد. یعنی  ابن زیاد جزو کسانی بود که به زور شمشیر در زمان رسول خدا (ص) مسلمان شدند و اکنون نمی توانند نماد اسلام باشند.

این کارشناس حوزه زنان افزود: فرایند جنگ نرم یک شبه نیست و نمی توان اعتقادات مردم را در مدتی کوتاه تغییر داد. در دوره بنی امیه نیز پنج دهه طول کشید تا تبلیغات بر روی مردم اثر بگذارد و زمانی که خطبه زینب (س) را در مجلس ابن زیاد بررسی می کنیم، متوجه می شویم که آن حضرت جریان شناسی بوده که جامعه آن دوره را می شناخته است و بر همین اساس در پاسخ ابن زیاد که گفته بود دیدی خدا با برادرت چه کرد، پاسخی دندان شکن داد و فرمود ما رایت الا جمیلا. یعنی من هر چه دیدم زیبایی بود.