پالایشگاه نفت بندرعباس؛ نماد دانش با تکیه بر پژوهش های علمی

به گزارش ایرنا، مقام معظم رهبری امسال را سال "تولید ،پشتیبانی ها ومانع زدایی ها " نامگذاری کردند، از این رو همه نهادها تمام توان خود را برای حرکت به‌سوی بهبود وضع تولید به‌کار خواهند گرفت که در این میان صنعت نفت نیز نقش بزرگی در رونق و جهش تولید دارد و در شرایطی که هم با تحریم و هم با ویروس کرونا در نبرد هستیم، اما این موضوع سبب نشده است که صنایع کشور از جمله صنعت نفت، گاز و پتروشیمی فعالیت‌های توسعه‌ای خود را متوقف کنند.

می دانید که ایران با دارا بودن حدود ۹.۶ درصد ذخایر نفت (رتبه چهارم) و ۱۷.۵ درصد ذخایر گاز (رتبه دوم) در جهان، نقش تعیین‌کننده‌ای در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی دارد و یکی از محوری‌ترین اهداف برنامه ششم توسعه نیز تحقق نرخ رشد ۸ درصدی اقتصاد است که نمی‌توان از نقش شرکت پالایش نفت بندرعباس در جهش تولید و نرخ رشد غافل بود.

پالایشگاه نفت بندرعباس یکی از ۱۰ شرکت پالایشی کشور است که در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی کار مطالعه و طراحی ساخت این پالایشگاه با کوشش متخصصان داخلی در سال ۱۳۷۱ ساخته و شروع کار نصب تجهیزات نیز در سال ۷۳ اجرایی شد و در نهایت با تلاش متخصصان ایرانی مرداد سال ۷۶ با ظرفیت پالایش ۲۳۲ هزار بشکه در روز مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

این شرکت که فعالیت خود را در زمینه تهیه، تولید و تامین نفت خام و میعانات گازی و انجام عملیات پالایش و تولید فرآورده‌های نفتی آغاز کرد در دهه ۸۰ سهم قابل توجهی در تصفیه گاز مایع و تولید بنزین موتور و سوخت سنگین جت و همچنین تولید قیر و نفت کوره و صادرات نفت سفید داشته است.

با آغاز دهه ۹۰ به طور روزانه ۳۲۳ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی پالایش شد و هم‌چنین روزانه ۵۱ میلیون لیتر فرآورده نفتی شامل گاز مایع، بنزین موتور، سوخت هواپیما، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره و فرآورده‌های ویژه تولید می‌شده است.

در ادامه روند رو به رشد پالایشگاه، با مطالعه دقیق ظرفیت‌های واحدهای عملیاتی، در گام دوم در سال ۹۱، با اجرای طرحی مبتکرانه، بدون انجام هزینه و سرمایه‌گذاری با ۳۰ هزار بشکه افزایش در میعانات گازی تزریقی به واحدهای تقطیر و غلظت شکن، ظرفیت اسمی خود را به ۳۵۰ هزار بشکه در روز رساند.

با توجه به افزایش ظرفیت خوراک پالایشگاه تا ۳۵۰ هزار بشکه در روز و لزوم ذخیره‌سازی نفت خام و میعانات‌گازی برای استمرار عملیات تولید فرآورده‌های نفتی، سه دستگاه مخزن ذخیره‌سازی نفت‌خام و میعانات‌گازی هر یک به ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه در پالایشگاه بندرعباس ساخته شد که در سال ۹۳ به بهره برداری رسید.

 با احداث این مخازن ظرفیت ذخیره‌سازی خوراک پالایشگاه ۵۰ درصد افزایش یافت و در مجموع در سال ۹۳ حدود ۱۸ درصد پالایش نفت خام داخل کشور در این شرکت تولید شده است.

از نیمه دوم سال ۹۴ نیز واحدهای مجتمع عظیم بنزین‌سازی پالایشگاه نفت بندرعباس در مدار تولید گرفت؛ به عنوان مثال واحد تصفیه هیدروژنی نفتای سنگین کار خود را با ظرفیت ۲۵ هزار بشکه، واحد CCRبا ظرفیت ۲۵ هزار بشکه، واحد تصفیه هیدروژنی نفتای سبک با ظرفیت ۲۰ هزار بشکه و واحد ایزو مریزاسیون با ظرفیت ۲۰ هزار بشکه دنبال کردند.

بنابراین جایگاهی که امروز پالایشگاه نفت بندرعباس به عنوان تنها پالایشگاه تصفیه نفت خام سنگین در ایران و خاورمیانه پس از ۲ دهه فعالیت مستمر ایستاده بیانگر تلاش‌های شبانه‌روزی کارکنانی است که در سخت‌ترین شرایط کاری چه به لحاظ نوع کار و چه به لحاظ شرایط آب و هوایی با تعهد و مسوولیت‌پذیری و تکیه بر دانش و اطمینان به توان داخلی علاوه بر تولید با نگاه به آینده موجبات رشد و توسعه آن را فراهم کردند.

صرفه‌جویی ۷۰۰ میلیارد ریالی در پالایشگاه نفت بندرعباس؛ نتیجه پژوهش

با نگاهی به تاریخچه پالایشگاه های کشور که در زمینه پالایش نفت خام فعال هستند متوجه می شویم که آخرین پالایشگاه نفت ساخته شده در کشور و البته نخستین پالایشگاه که پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ساخته شد، شرکت پالایش نفت بندرعباس است که به منظور تأمین بخشی از فرآورده های نفتی مورد نیاز کشور و همچنین امکان صدور فرآورده های مازاد با ظرفیت پالایش ۲۳۲ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد.

پالایشگاه نفت بندرعباس به عنوان مدرن ترین و تنها پالایشگاهی قادر به تصفیه نفت خام سنگین و فوق سنگین در کشور و خاورمیانه و همچنین تنها پالایشگاهی است که ساخت و نصب آن توسط پیمانکاران ایرانی انجام شده است.

اما چرا می توان شرکت پالایش نفت بندرعباس را نماد تخصص و دانش ایرانی با تکیه بر پژوهش های علمی در زمینه پالایش نفت در کشور دانست؟ با نگاهی به اقدام های اجرا شده در این پالایشگاه مشاهده می شود که در طول حدود ربع قرن فعالیت شبانه‌روزی این پالایشگاه علاوه بر جلوگیری از هرگونه توقف و یا کاهش در تولید، با توجه به تغییر الگوی تولید و مصرف محصولات نفتی کشور از محصولات میان تقطیر به بنزین با ارزش افزوده بیشتر و در راستای پاسخ به این نیاز روزافزون و نیز ارتقاء کیفیت محصولات تولیدی بر اساس الزامات زیست محیطی و استانداردهای بین المللی، برنامه های متنوعی برای افزایش ظرفیت پالایش و همچنین بهبود کیفیت فرآورده های تولیدی تعریف و پس از تصویب به مرحله اجرا در آمده است.

مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس، با اشاره به بومی‌سازی شش هزار و ۸۰۰  قلم کالا قطعه های مهم و حساس پالایشگاهی، پژوهشی و اعتماد به دانش ایرانی را مبنای توسعه و تولید این پالایشگاه به عنوان تنها پالایشگاه نفت خام سنگین کشور دانست وگفت: این شرکت راستای حمایت از توان و ساخت داخل تاکنون بالغ بر شش هزار و ۸۰۰  قلم کالا را بدون داشتن نقشه های اولیه و تنها با استفاده از مهندسی معکوس توانسته، بومی سازی کند که بیش از ۷۰۰ میلیارد ریال صرفه‌جویی اقتصادی به همراه داشته است.

هاشم نامور افزود: در نخستین گام و تنها یک دهه پس از راه‌اندازی، در سال ۱۳۸۷ با تـلاش نیروهای متعهد و متخصص داخلی، در طرحی تحت عنوان طرح برطرف شدن تنگناهای واحدهای تقطیر ۰۱ و ۷۱ و اعمال تغییراتی در این واحدها، ظرفیت پالایشی این شرکت به ۳۲۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت که نقش بسیار موثری در افزایش فرآورده‌های تولیدی از جمله بنزین و نفت گاز همگام با افزایش نیاز جامعه داشت.

وی با اشاره به درپیش بودن هفته پژوهش و فناوری و اقدامات این شرکت با تکیه بر پژوهش و فعالیت‌های علمی، یکی از اقدامات شاخص در استفاده از ظرفیت‌های موجود در پالایشگاه نفت بندرعباس را اجرای طرح مبتکرانه افزایش ۳۰ هزار بشکه ای ظرفیت پالایش در ۲ مرحله در سالهای ۹۱ و ۹۹ در واحدهای تقطیر و واحد کاهش گرانروی و دستیابی به ظرفیت پالایش ۳۵۰ هزار بشکه در روز عنوان کرد.

وی ادامه داد: نکته حائز اهمیت در اجرای این طرح خلاقانه، اجرای آن بدون سرمایه‌گذاری های مرسوم بود که خود معادل ۶۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی اقتصادی و همچنین افزایش فرآورده های تولیدی به میزان ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر در روز مشتمل بر نفتای سنگین، بنزین و نفت گاز بود که علاوه بر افزایش ظرفیت تولید، می توان بهینه‌سازی مصرف انرژی، بهبود عملکرد اقتصادی، استفاده حداکثری از ظرفیتهای داخلی و کاهش آلاینده های زیست محیطی را از دیگر دستاوردهای اجرای این طرح متصور بود.

مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس، گام مهم دیگر این شرکت را حرکت به سمت کیفی سازی محصولات تولیدی مطابق با استانداردهای جهانی با نگاه توسعه محور و افزایش تولید و خودکفایی کشور در تولید فرآورده های بنزین و نفت گاز و امکان صادرات فرآورده های تولیدی با توجه به قرارگیری این شرکت در مجاورت شاهراه اقتصادی خلیج فارس و فرصت حضور در بازارهای جهانی عنوان کرد .

نامور بیان داشت: در این رابطه طرح ملی افزایش ظرفیت تولید و بهبود کیفیت بنزین و نفت گاز با احداث واحدهای جدید مطابق با فناوری‌های روز جهانی در این پالایشگاه به اجرا درآمد و در بهمن سال ۹۷ به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار گرفت که با تکمیل و راه‌اندازی این طرح، کیفیت بنزین تولیدی به استاندارد یورو پنج و کیفیت نفت گاز تولیدی به استاندارد یورو ۴ ارتقاء یافت.

وی تصریح کرد: با توجه به ظرفیت‌های موجود در شرکت پالایش نفت بندرعباس و با نگاه مدیریتی و برنامه‌ریزی های صورت گرفته و با توجه به چشم انداز تعریف شده در این شرکت که دستیابی به جایگاه برتر پالایش نفت ایران در بهره وری و کیفیت فرآورده ها است، می توان گفت برای قطار توسعه در پالایشگاه نفت بندرعباس ایستگاه پایانی تعریف نشده است.

 وی ادامه داد: پروژه ارتقاء کیفیت محصولات سنگین با محوریت تولید کک اسفنجی، پروژه بزرگ و استراتژیک دیگری است که در حاضر در این شرکت در حال پیگیری و اجرا است که دو هدف مهم کاهش نفت کوره و تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده بیشتر و همچنین تولید کک اسفنجی مورد نیاز صنایع آلومینیوم سازی کشور که درحال حاضر از خارج از کشور تامین می گردد، در این طرح دنبال می‌شود.

مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس گفت: یکی از دستاوردهای مهم اجرای این طرح بومی سازی دانش فنی است چرا که فناوری اجرای این طرح تنها در اختیار چند کشور قرار دارد که به واسطه تحریم‌های ظالمانه علیه ایران اسلامی، تقاضای همکاری در رابطه با این طرح از سوی کشورهای مورد نظر از جمله شرکت‌های ژاپنی، کره جنوبی و چینی رد شد که در نهایت متخصصان جوان شرکت پالایش نفت بندرعباس با تکیه و اعتماد به تجربه و دانش ایرانی و همکاری پژوهشگاه صنعت نفت با انجام مطالعات گسترده و اجرای طرح در چند مرحله در ابعاد کوچک‌تر و به‌صورت پایلوت حرکت برای طراحی و ساخت این پروژه ملی را آغاز کردند.

نامور تصریح کرد: صنعت پالایش نفت با توجه به اهمیت و نقش آن در اقتصاد کشور و تاثیر مستقیم بر جامعه همواره به عنوان یک صنعت استراتژیک مطرح بوده است که کوچکترین خلل در روند فعالیت آن و تولید فرآورده های نفتی می تواند منجر به بحران‌های اجتماعی شود و به همین دلیل بسیاری از دشمنان جمهوری اسلامی ایران سعی کردند تا با اعمال تحریم‌های سخت و نابرابر، به این صنعت حیاتی ضربه وارد کنند، اما به همت متخصصان و تلاشگران صنعت نفت و استمرار فعالیتهای پژوهشی، بسیاری از محدودیت ها تبدیل به فرصت شده است که نمونه های متعدد از این موفقیت‌ها را می توان در شرکت پالایش نفت بندرعباس دید.

بومی‌سازی شش هزار و ۸۰۰  قلم کالا قطعه حساس پالایشگاهی با نگاه پژوهشی

هم اکنون خوراک این پالایشگاه شامل نفت خام سبک جزیره هنگام، نفت خام سنگین انتقالی از جزیره خارک و میعانات‌گازی از منابع گازی سرخون و عسلویه است و در حال حاضر حدود ۱۸ درصد پالایش نفت خام و به تبع آن تامین فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور در پالایشگاه نفت بندرعباس تنها پالایشگاه تصفیه نفت خام سنگین ایران تولید می‌شود و با این ظرفیت علاوه بر هرمزگان، فرآورده‌های مورد نیاز ۶ استان از جمله سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، فارس، بوشهر و خراسان جنوبی در این پالایشگاه تولید می‌شود.

گازمایع، بنزین موتور، سوخت جت (ATK)، نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره محصولات اصلی پالایشگاه نفت بندرعباس را تشکیل می‌دهند و در کنار آنها وکیوم باتوم، وکیوم سلابس، گوگرد، لوبکات سنگین، آیزوریسایکل و حلال ۴۰۲ نیز فرآورده‌های ویژه تولیدی در این پالایشگاه را تشکیل می‌دهند.

مدیرعامل شرکت پالایش نفت بندرعباس در ادامه طرح های علمی و پژوهشی که با موفقیت در این شرکت به اجرا درآمده است گفت: تولید اسید کلریدریک صنایع پالایشگاهی برای نخستین بار در کشور در راستای قطع وابستگی به خارج، نمونه یکی از این موفقیت ها است که با اعتماد بر توان و تخصص داخلی، با خلوص و فشار بالا که مورد استفاده صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی ها است، در پالایشگاه نفت بندرعباس تولید شد، تا پیش از آن اسید کلریدریک با ویژگی و استانداردهای لازم در کشور تولید نمی شد و در آسیا تنها کشورهای چین و هند تولید کننده آن محسوب می شدند.

نامور با اشاره به اهمیت تولید اسید کلریدریک گازی در تولید با کیفیت فرآورده های نفتی از جمله بنزین تصریح کرد: در پنجمین جشنواره ملی نوآوری محصول برتر ایرانی که با هدف جهش تولید و حمایت از نوآوری های داخلی در دانشگاه صنعتی شریف تهران برگزار شد، طرح تولید اسید کلریدریک گازی پالایشگاه نفت بندرعباس که به منظور استفاده در پروژه افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت بنزین و نفت گاز این شرکت با نوآوری و خلاقیت متخصصان این پالایشگاه تولید شد، به عنوان محصول برتر ایرانی در سال ۱۳۹۹ لوح زرین این جشنواره را دریافت کرد.

وی در ادامه افزود: ساخت کنترل کننده گرمکن بخش احیاء کاتالیست واحد جدید بنزین سازی پالایشگاه نفت بندرعباس نیز اقدام ارزشمند دیگری بود که برای نخستین بار در کشور در این شرکت ساخته شد؛این قطعه الکتریکی که درایور تایرستور نامیده می شود، وظیفه کنترل گرمکن مربوط به بخش احیاء کاتالیست واحد بنزین سازی جدید پالایشگاه را بر عهده دارد که به دلیل بروز اشکال فنی در این قطعه واحد احیاء از مدار خارج شد که با توجه به نبود امکان تامین سریع آن از کشور سازنده و همچنین زمان محدود ۴۸ ساعته برای به مدار برگرداندن بخش احیاء کاتالیست، متخصصان پالایشگاه نفت بندرعباس با تحلیل عملکرد قطعه، به‌صورت مبتکرانه نسبت به طراحی آن اقدام و قطعه مشابه آن را ساختند و به‌کارگیری به موقع این قطعه، مانع از توقف ناخواسته واحد بنزین سازی بدلیل نبود دسترسی به قطعات یدکی شدند.

این مسوول در حوزه نفتی، طراحی و ساخت دستگاه اتصال مجدد الکتروموتورهای صنعتی، طراحی و ساخت سیستم اعلام و اطفاء حریق توربین های گازی، طراحی و ساخت سامانه ارتباطی بین سیستم اندازه گیری مخازن با سیستم یکپارچه کنترل فرآیند پالایشگاه، طراحی و ساخت نرم‌افزار محاسبات مهندسی واحد های آب، برق و بخار صنایع پالایشگاهی و بسیاری از طرحهای خلاقانه دیگر که بیشتر آنها برای نخستین بار در کشور با تلاش مهندسان جوان این شرکت ساخته و به بهره‌برداری رسیدند را نیز بخش دیگری از نتیجه اعتماد به متخصصان متعهد و پرتلاش این شرکت عنوان کرد.

نامور بیان داشت: به طور کلی یکی از سیاست‌های مهم شرکت پالایش نفت بندرعباس حمایت از توان ساخت داخل و حرکت در جهت بومی سازی بسیاری از قطعات مهم و حساس پالایشگاهی با نگاه پژوهشی است که علاوه بر حفظ منابع و صیانت از سرمایه های ملی منطبق با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، منجر به جلوگیری از خروج ارز از کشور، خوداتکایی و قطع وابستگی به خارج و همچنین بومی سازی فناوری های روز دنیا، کاهش هزینه های تولید و افزایش اعتماد به نفس در بین جوانان و متخصصان می شود.

درحال حاضر حدود ۱۸ درصد پالایش نفت خام کشور و به تبع آن تولید فرآورده های نفتی مورد نیاز کشور در پالایشگاه نفت بندرعباس انجام می شود و این شرکت همواره تلاش کرده است با بهره مندی از ظرفیت های موجود، سهم قابل ملاحظه خود را در تامین سبد انرژی کشور حفظ و ارتقا بخشد.

امروز پالایشگاه نفت بندرعباس به عنوان مدرن‌ترین پالایشگاه نفت خام با ظرفیت پالایش ۲۳۲ هزار بشکه در روز به بهره‌برداری درحالی بیست و چهارمین سال فعالیت خود را پشت سر می‌گذارد که در طول فعالیت خود علاوه بر اجرای ماموریت و رسالت اصلی‌اش مبنی بر تولید فرآورده‌های نفتی، حرکت در راستای توسعه کمی و کیفی فرآورده‌ها را با هدف پاسخ به الگوی مصرف جامعه و صیانت از محیط زیست با تولید سوخت پاک مطابق با  استانداردهای روز دنیا را نیز در برنامه‌های اصلی خود قرار داد.