مهرداد زمان پور روز سه شنبه در بازدید آموزشی مروجان کشاورزی شهرستان های فارس از حوزه تالاب بختگان افزود: مدیریت زیست بومی نیاز به ایده تقسیم عادلانه آب دارد و مردم باید به این نتیجه برسند که چگونه منابع آبی عادلانه و پایدار تقسیم شود.
وی ادامه داد : برای افزودن بینشی هم نگر به دانش به دست آمده، این گروه تأثیرگذار اجتماعی نخست از بخش های بالادست آبخیز و سپس بخش های به شدت آسیب دیده پایین دستِ پیرامون دریاچه دیدار کردند تا همزمان با تفاوت های بزرگ میان دو بخش که نتیجه مدیریت نشدن درست آبخیز است آشنا شوند.
زمان پور ادامه داد: تالاب را باید بخشی از نظام به هم وابسته ای دید که از جریان آب های سطحی، جریان آب های زیرسطحی، گیاهان و زیستگاه آنان، جانوران و زیستگاه آنان، و انسان های پیرامون آن درست شده است. اجزای این نظام هم بسته اند و به هم اتکا دارند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود:آنچه که تجربه علم دنیا تا الان به آن رسیده است این است که بتوانیم جلوی این خرابی ها را بگیریم بخشی از آن وابسته به مهندسی اجتماعی و مهندسی آب و سازه است که در این سه کلمه مدیریت زیست بومی خلاصه می‌شود.
وی بیان داشت: در رویکرد زیست بومی کارکردها و خدمات برای ما مهم است که اگر این کارخانه کار نکند چیزی عاید ما نمی شود. وقتی وارد بحث زیست بوم می شود بسیاری از مهندسان می گویند نباید به زیست بوم توجه کنیم چون مردم نیاز به پول دارند.
زمان‌پور افزود: وقتی می گوییم کارکردها و خدمات اکوسیستمی منظورمان این نیست که مردم هیچ استفاده ای نکنند منظور این است که اگر این اکوسیستم خوب کار کند به ما هم منفعت بیشتری خواهد رسید.
وی یادآوری کرد: در جاهایی مثل حوزه آبخیز بختگان هم از نظر امکانات و هم از نظر گوناگونی مردم تصمیم گیری آسان نیست کارکرد این سیستم مختل شده است بنابراین باید آن را درست کنیم اینجا با تناقض ها و تضادهایی روبرو هستیم که به این راحتی حل شدنی نیست اما الان به این نتیجه رسیده‌ایم که دهها روستا و چندین شهر از کار افتاده‌اند حال به این سوال می رسیم که چگونه باید این موضوع را مدیریت کرد تجربه جهانی به اینجا رسیده که مدیریت متمرکز بدترین و اشتباه ترین راه است باید مدیریت را غیر متمرکز کنیم و از یک مرکز برداریم و به ترازهای پایین تر محلی برسیم یعنی مردم باشند که مدیریت کنند.
زمان‌پور اضافه کرد:چیزی که مدیریت زیست بومی نیاز دارد این است که در سطح مرکزی پایین بیاید و محلی انجام شود و مردم به این نتیجه برسند که چگونه عادلانه و پایدار این آب تقسیم شود.
وی هدف از این بازدید را رسیدن به ایده تقسیم عادلانه آب دانست و گفت: این عادلانه نیست که دو طرف سد کشت شالیزار داشته باشیم این حوضچه های آب تبخیر را دهها و صدها برابر می کند در حالیکه در پایین‌دست وضعیت خوبی نداریم که اگر این درد را حس کنیم و شماها که بازوهای فکری ما در بین مردم هستید می توانید این ایده را به مردم منتقل کنید و راهی جز این نداریم که با هم به این نتیجه برسیم که باید چه کار کرد.
زمان‌پور گفت: نتیجه این هم فکری ملی منطقه‌ای و استان این است که ما ببینیم چطوری می توانیم مدیریت کنیم که همه در یک وضع حداقل عادلانه‌ای باشند. در اکولوژی اصلی به نام اصل تراژدی منابع مشترک است که به ما می گوید اگر ما یک منبع طبیعی مشترک داریم که می توانیم از آن بهره برداری کنیم به طور طبیعی رفتار انسان به گونه ای است که آن چنان از آن منبع استفاده می کند تا آن را به نابودی کامل برساند.
در ادامه سید حمید مصباح از اساتید دانشگاه و مشاور طرح احیای بختگان گفت: ما در کل ایران ۶ آبخیز داریم که درجه بندی شده است که یکی از آن درجه یک ها حوزه آبخیز مرکزی ایران هست که بختگان و مهارلو جز حوزه مرکزی ایران قلمداد شده است و علیرغم اینکه با حوزه مرکزی ایران ارتباط آبی ندارد چون می خواستند تقسیم بندی کلان انجام دهند بختگان و مهارلو جز این حوزه آمده است.
وی ادامه داد:در داخل حوزه بختگان تقسیم بندی های جزیی تری است که جزء حوضه سد درودزن محسوب می شود حوضه سد درودزن حدود ۴۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد، حوضه بختگان تقریبا حدود ۱۵ شهرستان استان فارس را در بر می گیرد.
مصباح بیان داشت: اتفاقی که در این حوزه و حوزه های دیگر استان فارس و حتی در ایران افتاده است بهره‌برداری‌های مدیریت نشده بوده است. بنابراین ما به عنوان مجریان و یا تصمیم گیرندگان بخش کشاورزی بایستی کمی دست به عصاتر راه برویم و احتیاط بیشتری کنیم که این اثرات مدیریت شده تر و کنترل شده تر باشد.
وی افزود: هر اتفاقی که در بالا دست می‌افتد به هر شکل حتی کوچکترین اقدامات که ما انجام می‌دهیم اثر آن بر روی دریاچه به جای می گذارد و امروزه ریزگرد شهرستانهای آباده طشک، بختگان، نی ریز، استهبان و خرامه را به شدت تهدید می کند علاوه بر این که زندگی آنها را تهدید می‌کند و بر روی اقتصاد آن ها هم اثر می‌گذارد این چهار شهرستان در صف اول صدمات هستند و لایه بعدی آن شهرستان شیراز است و لایه های بعدی آن آباده ، اقلید و ارسنجان هستند که در معرض آسیب قرار می گیرند این اقداماتی که در بالا دست اتفاق می افتد قطعاً روی پایین دست هم تاثیر می گذارد.
در ادامه این بازدید از شهرستان کامفیروز و اراضی کشاورزی در بستر سد درودزن، به عنوان بالادست حوزه آبریز تالاب بختگان بازدید شد. پس از آن به سمت بندهای هفت گانه حوزه حرکت کرده و از وضعیت خشکی بند امیر تا بند حسن آباد و بختگان جنوبی (خانه کت) بازدید کردند.
تالاب و دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه استان فارس در سال‌های پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
این دریاچه که در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد در حفظ بوم ساختار و محیط زیست شهرستانهای اطراف نیز تأثیر بسزایی دارد و در سال‌های گذشته کاملاً خشک بود و در حالی که امسال بر اثر بارش‌های بهاری آبگیری شد اما در گرمای تابستان معمولا باز هم به سمتی خشکی می گراید.
دریاچه بختگان در شهرستان های نی ریز و بختگان در شرق استان فارس واقع شده است.
نظر شما