حاج الیاس رمق ایستادن ندارد. در ۶۵ سالگی دیدن زمین بی آب و علف، نای حرکت را از او گرفته و فقط با تکیه بر چوبدستی‌اش به سختی می تواند روی پاهایش بایستد.
نان و زندگی‌اش را از زمین آبا و اجدادی اش در می آورد اما امسال آسمان بخیل تر از همیشه خیال باریدن ندارد و با این حال و روز آسمان، امکان باروری بذرهای پاشیده شده از بین رفته و در همان روزهای اول خشکید.
تغییر اقلیم از مدت ها قبل آثار و نشانه های خود را در گلستان نشان داد که یکی از آن ها، سر ناسازگاری طبیعت برای باریدن است.
تا همین جای کار که چند ماه از آغاز سال زراعی جدید گذشته چند صد تن بذر محصولاتی مانند گندم ، جو و کلزا در حدود یک چهارم از اراضی زراعی گلستان از خاک خارج نشده و هزاران بهره بردار و زارع مانند حاج الیاس که منبع رزقی جز این زمین ها ندارند نگران تر از همیشه چشم به سخاوت آسمان دوخته اند.
در محدوده شمال گلستان در آق قلا و گمیشان بخش های وسیعی از اراضی بر اثر خشکسالی از بین رفته و کشاورزانی که زودتر اقدام به بذرپاشی کرده اند دیگر امیدی به سبز شدن زمین ها ندارند و انگار تسلیم جغرافیای دگرگون شده امسال شده اند.
تغییرات اقلیمی و حاکم شدن خشکسالی، دغدغه بسیاری از اهالی استان به ظاهر سرسبز گلستان است.
خطر نابودی هزاران شغل وابسته به کشاورزی
با توجه به اینکه اقتصاد گلستان بر مبنای کشاورزی استوار است و هزاران شغل ثابت و فصلی در کنار توسعه کشاورزی در این استان ایجاد شده، یکی از آسیب های اصلی این خشکسالی ها، نابودی هزاران فرصت کار است.
تغییر در بازه‌های زمانی وقوع بارش، کاهش بارش در کنار بارش های رگباری سبب شد تا سهم نزولات آسمانی در گلستان برای تامین آب مورد نیاز محصولات زراعی به حداقل برسد.
یکی از عوامل افزایش تناژ محصول در کشت پاییزه، نزولات آسمانی است و خشکی امسال، امید کشاورزان گلستان برای برداشت حداقلی و جبران هزینه های فصل کشت را به حداقل رسانده و در این شرایط، تحمل ضرر، حتمی است.
حدود ۶۵۰ هزار هکتار از اراضی گلستان قابلیت کشت و زرع دارند که بر اساس ابلاغیه وزارت جهاد کشاورزی در سال جاری باید در ۳۶۸ هزار هکتار گندم، ۹۱ هزار و ۶۰۰ هکتار جو، ۹۰ هزار هکتار کلزا و ۶ هزار هکتار چغندر قند کشت شود اما گرمای فراوان این روزها که به جای سرمای همراه با بارش و برف زمستان، تداعی کننده رسیدن فصل بهار است، امکان پیش بینی مقدار محصول قابل کشت را به حداقل رسانده است.
مرادبردی بلاش یکی از کشاورزان روستای کله‌پس گمیشان است. او امسال با برادرانش در زمین ۴۵ هکتاری اجاره ای جو کاشته اما هر روز که به امید سبز شدن بذرها به این زمین می رود، ناامیدانه به خانه بازمی‌گردد.
وی گفت : در سال قبل هم باران زیادی در منطقه نبارید ولی زمان بارش ها با موعد کشت و کار محصول همخوانی داشت و توانستیم محصول برداشت کنیم اما امسال شرایط نگران کننده است .
بلاش گفت : اگر بارندگی نشود زحمت و هزینه ما بر باد می رود و غرامت و پول بیمه هم جوابگوی هزینه های کشت نیست.
۶۰ درصد اراضی کشاورزی گمیشان هنوز سبز نشد
رییس جهاد کشاورزی گمیشان با تایید خشکسالی شدید در منطقه به ایرنا گفت: ۶۰ درصد از حدود ۴۶ هزار هکتار اراضی زیر کشت محصولات پاییزه در منطقه سبز نشده و وضعیت بسیار بدی دارند .
عبدالصالح کر نژادی گفت : از مجموع ۳۱ هزار اراضی زیر کشت گندم در گمیشان حدود ۱۱ هزار هکتار ، از مجموع ۱۴ هزار هکتار اراضی زیر کشت جو حدود ۶ هزار هکتار و از مجموع هزار و ۲۶ هکتار کلزا در منطقه حدود ۷۸۰هکتار سبز شده اند .
وی با اشاره به وجود هفت هزار بهره بردار کشاورزی در منطقه اظهار داشت : شرایط زراعت در منطقه وخیم تر از سال گذشته است .
کر نژادی گفت : هر چند بر اساس آمارها میزان بارش باران در سال جاری نسبت به سال قبل اندکی بیشتر شده اما پراکنش باران و فصل بارش ها همسو با زراعت پاییزه نیست و سال سختی پیش بینی می شود .
۱۰۰ هزار هتکار از اراضی گلستان در معرض خشکسالی است
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم به ایرنا گفت : بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی استان بر اثر خشکسالی به طور کامل از بین رفته و حدود ۱۰۰ هزار هکتار دیگر هم در معرض خشک شدن قرار دارد که چشم امید کشاورزان به بارش های هفته های اخیر است و در صورت کافی نبودن بارش، خشک شدن این زمین ها را به طور جدی تهدید می کند.
محمدرضا عباسی خاطرنشان کرد: ۳۰ هزار هکتار از اراضی مستعد کشت گلستان هم به سبب خشکسالی شدید در موسم کشت، به زیر کشت نرفت و زارعان موفق به کشت محصول نشدند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی گلستان گفت: هر چند به سخاوت آسمان امیدوار هستیم اما اگر تا چند هفته پیش رو باران موثری در مناطق شمال گلستان ثبت نشود، خسارت های وارده به زراعت پاییزه چشم‌گیر خواهد بود.
ضرورت تغییر الگوی کشت و اجرای آبیاری مدرن
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم گفت: تغییر الگوی کشت و توجه به اجرای طرح آبیاری مدرن در مزارع کشاورزی از جمله راهکارهای ثمر بخش در حوزه زراعت گلستان است .
سیدمحسن حسینی اظهار داشت: سدهای استان حدود ۳۵ میلیون مترمکعب ذخیره آب دارند که از این مقدار حدود ۱۴ درصد آن قابل بهره‌برداری است و نمی توان سهم زیادی از این آب برای جبران کم آبی در نظر گرفت.
طبق اعلام مدیرکل هواشناسی گلستان همه شهرستان های گلستان بجز بندرگز بر اساس شاخص ها، در وضعیت خشکسالی بسیار شدید قراردارند .
نوربخش داداشی گفت : در سه ماه نخست سال زراعی جاری (پاییز) حدود ۸۹ میلیمتر بارش در گلستان به ثبت رسیده که نسبت به دوره بلند مدت حدود ۲۸ درصد کاهش داشته است.
مدیرکل هواشناسی گلستان با اشاره به نقشه های پیش یابی و پیش بینی های صورت گرفته اظهارداشت : امیدواریم بارش باران در دی ماه به متوسط بارش باران در بلند مدت برسد .
خشک شدن کامل ۱۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی
مدیرسازمان جهاد کشاوری گلستان هم به خبرنگار ایرنا گفت : از حدود نیم میلیون هکتار از اراضی زیرکشت محصولات پاییزه استان ۱۲۰ هزار هکتار به طور کامل خشک شده اند.
مختار مهاجر گفت : در بخش تولید حدود ۳۶۰ هزار تن انواع محصولات زارعی نسبت به سال های قبل کمتر شده و این موضوع خسارت های بی‌شماری را کشاورزان گلستان وارد می کند که برای جبران آن باید چاره اندیشی شود .
گلستان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی و سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و در تولید محصولات کشاورزی از جایگاه ممتازی در کشور برخوردار است به طوری که بخش کشاورزی این استان ۲۱۴ هزار خانوار بهره بردار معادل ۳۸ درصد اشتغال خالص را به خود اختصاص داده است.
کارشناسان کشاورزی گلستان بر این باورند توسعه کشاورزی استان مستلزم تعریف نقشه راه علمی با تکیه بر موارد کلیدی مانند افزایش بهره‌وری آب و توسعه کشاورزی حفاظتی با هدف حفظ رطوبت خاک و افزایش موادآلی آن است.
همچنین از نگاه فعالان حوزه کشاورزی، تامین بذر غنی شده برای محصولات راهبردی مانند گندم و جو می‌تواند باعث پایداری تولیدات کشاورزی در گلستان شود و در کنار آن توسعه صنایع تبدیلی، تقویت صادرات، نوسازی ماشین آلات، ارائه آموزش به کشاورزان برای شناخت بهتر نوع خاک برای کشت محصول مناسب از دیگر راهکارهای قرارگیری این استان در مسیر خودکفایی بیشتر در تولیدات غذایی است.
حاج الیاس پس از کند و کاو بی نتیجه در زمین کشاورزی خشک و بی آب و علفش، نگاهی به آسمان می اندازد تا شاید خبری از باران باشد اما آسمان صاف است و گویا باز هم باید به انتظار روزهای گرم و تهی از ابر نشست.
دی ماه به میانه های خود نزدیک می شود اما سرنوشت گره خورده هزاران کشاورز گلستانی به آسمان، تاریک و مبهم است. همچنان خشک و بدون باران!
صدای عصای حاج الیاس می گوید که این کشاورز آق قلایی در حال دور شدن است اما نجواهایش رساتر از قبل به گوش می رسد:
** سنینگ دک قادر دان دیلگ دیلارمن ( از قادر و توانایی چون تو تمنا می نمایم )
رحم ایله ییپ یاغمور یاغدیر سلطانیم ( ای خدا بر ما رحم کن و باران را بباران )
غریبام ، غمگینام ، نالش ایلار من ( غریب و غمگینم و بر آستانت می نالم )
رحم ایله ییپ یاغمور یاغدیر سلطانیم ( ای خدا بر ما رحم کن و باران را بباران )
** بخشی از شعر بلند "یاغمور یاغدیر خدایه" از مختومقلی فراغی شاعر نامدار ترکمن
نظر شما