شصت‌وسومین سالگرد انقلاب کوبا؛ ۶ دهه مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا

به گزارش روز یکشنبه ایرنا،  انقلاب کوبا در یکم ژانویه ۱۹۵۹ میلادی و با سقوط رژیم باتیستا و به قدرت رسیدن فیدل کاسترو،  رهبر انقلابی کوبا و اسطوره مبارزه با امپریالیسم آمریکا حاصل شد. از زمان پیروزی انقلاب کوبا، آمریکا همواره تلاش کرده است تا این دولت  را سرنگون کند اما عزم دولت و ملت کوبا در مقابله با توطئه‌های آمریکا مانع از این امر شده است.

کوبا در حالی شصت‌وسومین سالگرد انقلاب خود را جشن گرفت که اندکی پس از این حماسه چریکی و انقلابی، دشمنی واشنگتن با دولت و ملت این جزیره آمریکای لاتین با آغاز تحریم‌های واشنگتن علیه هاوانا کلید خورد.

کوبا که تا قبل از ۱۹۵۹ دارای سیاست اتحاد و ائتلاف با غرب بود، به مرور به سمت اتحاد جماهیر شوروی گام برداشت و استراتژی اتحاد و ائتلاف با غرب را به سمت بلوک شرق تغییر داد. آیزنهاور در سال ۱۹۶۰ نخستین تحریم اقتصادی علیه کوبا را به اجرا گذاشت و واردات شکر از این جزیره را محدود کرد. به این ترتیب روند غم انگیز و ظالمانه فشار اقتصادی به مردم کوبا آغاز شد

با استقرار سامانه موشکی روسیه در کوبا در سال ۱۹۶۲، روابط آمریکا با کوبا به بدترین وضعیت خود رسید. با حملات آمریکا به کوبا که به جنگ «خلیج خوک‌ها» معروف شد، آمریکا فرمان اعطای پناهندگی به کوبایی‌ها را صادر کرد تا از این طریق به بی ثباتی در کوبا دامن زند. از سال ۱۹۸۱، جنگ روانی و حملات علیه کوبا شدت گرفت.

به طوری که از سال ۱۹۸۹ تا سال ۱۹۹۲ دولت آمریکا تحریم‌های گسترده تری را علیه کوبا اعمال کرد. در همین حین مهاجرت کوبایی‌ها به آمریکا افزایش یافت.

در طول سال‌های بعد از انقلاب کوبا و بعد از تحریم‌های شدید آمریکا، این شوروی بود که مهم ترین شریک اقتصادی هاوانا به شمار می‌رفت. با این حال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کوبا یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی تاریخ را تجربه کرد. بین سال های ۹۱ تا ۹۴ میلادی اقتصاد هاوانا به شدت ضعیف شد و تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از ۳۵ درصد کاهش یافت.

پس از فروپاشی شوروی، این کشور بیشترین حجم مبادلات خود را با ونزوئلا انجام می‌داد. با این حال با آغاز بحران اقتصادی در ونزوئلا که به ویژه تحت تاثیر کاهش قیمت نفت رخ داد، کوبا بار دیگر بزرگ ترین شریکش را از دست داد.

در سال ۲۰۰۸ که برادر فیدل کاسترو، رائول کاسترو بر سر کار آمد، اقداماتی در جهت برداشتن محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها آغاز شد. در مقابل هم باراک اوباما تصمیم گرفت تا برخی محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها را لغو کند، از سال ۲۰۱۴ زمزمه‌های روابط دو کشور آغاز شد. در نتیجه در همان سال در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما و با ایجاد تغییرات در سیاست خارجی آمریکا، پس از نیم قرن تحریم و محاصره کامل اقتصادی کوبا، روابط دو کشور از سر گرفته شد.  این تصمیم واکنش‌های بسیاری در سطح بین الملل به همراه داشت که نشان دهنده شکست محاصره آمریکا بر کوبا بود.

اما این توافق دوامی نداشت و با روی کار آمدن دونالد ترامپ جمهوری‌خواه این توافق به صورت یکجانبه از سوی آمریکا لغو شد.

نکته حائز اهمیت اینکه حتی ورود جو بایدن به کاخ سفید، سیاست‌های واشنگتن در دوره باراک اوباما در قبال کوبا را احیا نکرد. کاهش تنش میان دولت‌های دو کشور هر چند بخشی از وعده‌های انتخاباتی بایدن بود اما آنچه در عمل دیدیم اینکه بایدن نسبت به وعده‌های خود تجدیدنظر نکرده است. گواه روشن این امر، انتشار خبرها از تحریم‌های جدید کاخ سفید علیه هاوانا است. به این ترتیب ادعای بیراهی نیست اگر خصومت با کوبا را از میراث ارزشمند دونالد ترامپ بدانیم که تمایل جو بایدن بر صیانت تمام قد از آن استوار است.

 آمریکا همچنین با چشم بستن بر تحریم‌های غیرقانونی خود علیه کوبا به عنوان عامل اصلی ایجاد نارضایتی در مردم این کشور، در ماه‌های اخیر از اتهام‌زنی و طرح ادعاهای بی اساس علیه این کشور نیز خودداری نکرده است.

دولت واشنگتن در حالی مدعی شد «کوبا از شنیدن صدای مردم خود می‌ترسد» که استقبال تمام قد کاخ سفید از بی‌ثباتی در کشورهای تحت حاکمیت دولت‌های ضدآمریکایی امری آشکار است. گواه این ادعا امری مگر مرور تاریخ کودتا در کشورهای آمریکای لاتین و حضور همیشگی نام آمریکا نیست.  

«نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهوری ونزوئلا به تازگی در واکنش به اقدامات آمریکا و در دفاع از چهار انقلاب ضدآمریکایی آمریکای لاتین گفت: کوبا، نیکاراگوئه، بولیوی و ونزوئلا به دلیل اینکه نمونه‌ای از مبارزه خستگی‌ناپذیر علیه امپریالیسم آمریکا هستند، مورد حمله قرار گرفته اند.

آنچه از کوبا در ۲۰۲۱ شنیدیم

کناره‌گیری رائول کاسترو از رهبری حزب کمونیست کوبا و تحکیم قدرت میگل دیاز کانِل رئیس‌جمهوری این کشور با تصاحب این جایگاه را شاید بتوان مهمترین رویداد سیاسی نه فقط یکسال اخیر، بلکه از انقلاب سال ۱۹۵۹ دانست.

از سال ۱۹۵۹، زمانی که رائول و برادر بزرگترش با انقلاب علیه دیکتاتور مورد حمایت آمریکا به پیروزی رسیدند و کوبا در برابر چند دهه مداخله آمریکا در آمریکای لاتین به سنگری امن تبدیل شد تا وقتی که فیدل جای خود را به برادر کوچکترش داد، کوبا همواره تحت رهبری یک کاسترو بود.

رائول کاسترو ۸۹ ساله سرانجام سکان هدایت حزب کمونیست کوبا را واگذار کرد تا شاید به زعم تحلیل‌گران، این کناره‌گیری نسل تاریخی رهبران حزب کمونیست کوبا در شرایطی که این کشور تحت هجوم شدید بحران اقتصادی چند دهه گذشته بسیار آسیب دیده است، گره‌گشا باشد.

در مقابل تیرگی هر چه بیشتر روابط میان واشنگتن- هاوانا، تعمیق مناسبات میان چین و روسیه با کوبا به رغم فاصله جغرافیایی قرار دارد.

روسیه در ماه‌های اخیر در حالی تقویت روابط با کشورهای آمریکای لاتین را در دستورکار خود قرار داده است که ازسرگیری روابط تنگاتنگی که تا پیش از سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میان کوبا و روسیه حاکم بود از اهداف این کشور است. گواه این ادعا سفر اخیر یوری بوریسوف معاون نخست وزیر روسیه به کوبا و دیدار با مقامات کوبایی از جمله رائول کاسترو رئیس‌جمهوری سابق این کشور است.

در تازه ترین مورد نیز، منابع چینی هفته گذشته اعلام کردند ضمن گسترده تر شدن همکاری دوجانبه سودمند این کشور با کوبا، دوستی دوجانبه پکن- هاوانا پس از امضای توافقنامه مرتبط با طرح جهانی «یک کمربند، یک جاده» قوت خواهد گرفت.

به این ترتیب، پکن و هاوانا طرحی از همکاری‌های مشترک گسترده برای پیشبرد ابتکار «یک کمربند-یک جاده» امضا کردند که به بهبود اقتصادی کوبا که بیش از شش دهه تحت تحریم های سرسختانه آمریکا قرار دارد، کمک بسیاری خواهد کرد.

این سند، ساز وکاری در راستای اجرای تفاهم نامه امضا شده از سوی دو دولت در سال ۲۰۱۸ است که آن زمان با سفر میگل دیاز کانل رئیس جمهوری کوبا به چین، هاوانا را در طرح عظیم کمربند و جاده وارد می کرد.

همزمان با تقویت روابط فرامرزی، رشد همگرایی میان کشورهای مستقل آمریکای لاتین به عنوان رویای سیمون بولیوار، ایجاد پیمان‌های منطقه ای سیاسی و اقتصادی همزمان با کمرنگ شدن پیمان‌های مشترک با آمریکا که در دو دهه گذشته به طور چشمگیری تقویت شده است، اخیرا سران کشورهای عضو گروه آلبا (اتحادیه بولیواری ملل آمریکای ما) را در کوبا گردهم آورد.

توافق‌های سیاسی، واکنش منطقه‌ای به همه‌گیری کووید-۱۹، تقویت مکانیسم‌های اقتصادی محور بیست‌ودومین اجلاس آلبا خواهد بود که در هاوانا برگزار شد.

اصلاحات اقتصادی در کوبا 

جمهوری سوسیالیستی کوبا از روز یکم ژانویه ۲۰۲۱ (۱۲ دی ماه) بر اساس برنامه‌ریزی‌های قبلی، برای بهبود وضعیت اقتصادی درصدد پیاده کردن اصلاحاتی اساسی برآمد.

به این ترتیب دولت کوبا در راستای اصلاحات اقتصادی، فعالیت بخش خصوصی و توجه ویژه به این مهم را محور اصلی و موتور محرکه این اصلاحات قرار داده و در گام اول، بیش از دو هزار رسته شغلی را در حوزه بخش خصوصی مجاز اعلام کرد که این اقدام با تسلط گسترده دولت و شرکت‌های دولتی بر اقتصاد، گامی اساسی تلقی می‌شود.

به گفته «مارتا النا فِیتو» وزیر کار کوبا، به عنوان بخشی از برنامه «بهبود مشاغل خصوصی» فهرست قبلی حاوی ۱۲۷ مورد شغلی که شهروندان کوبایی مجاز به فعالیت در آن بودند حذف شده و ظرفیت به بیش از دو هزار موقعیت شغلی افزایش یافته است.  

به این ترتیب رسته فعالیت‌هایی مانند مطبوعات، نظام سلامت و بخش دفاعی که بخش‌های استراتژیک دولت به شمار رفته و تحت تحریم‌ها و محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت آمریکا با پیامدهای جدی مواجه شده اند، مشمول طبقه بندی مشاغل خصوصی نخواهند شد.  

در کوبا با بیش از ۱۱ میلیون نفر جمعیت، تنها ۶۰۰ هزار نفر دارای مشاغل آزاد هستند که این رقم ۱۳ درصد نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهد. ۸۵ درصد اقتصاد این کشور آمریکای لاتین در اختیار شرکت‌های دولتی است.  

با فرارسیدن سال ۲۰۲۱، پزوی قابل تبدیل کوبا (CUC)، یکی از دو ارز رایج در قلمرو ملی نیز کنار رفت و فقط پزوی کوبا (CUP) با نرخ ارز ۲۴ پزو در در برابر یک دلار می تواند برای همه عملیات استفاده شود.

تحلیلگران اتفاق نظر دارند که این یکی از پیچیده ترین اقداماتی است که کشور در نظام اقتصادی با آن روبروست که به دلیل تحریم های اقتصادی، تجاری و مالی تحمیل شده از سوی ایالات متحده، آثار زیانبار کووید۱۹ و بحران بین المللی اهمیت بیشتری یافته است.

کوبا در حالی همزمان با بحران شیوع بیماری همه‌گیر و تحریم‌های آمریکا با معضلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند که الخاندرو خیل، وزیر اقتصاد و برنامه ریزی این کشور با بیان اینکه برای سال ۲۰۲۲ پیش بینی می‌شود که تولید ناخالص داخلی حدود ۴ درصد افزایش یابد، تصریح کرد رشد مزبور مبنی بر صادرات بیشتر نیست بلکه بر سهم بیشتر تولید ملی یعنی استفاده از ظرفیت های موجود، توسعه فرآیندهای موثرتر، جایگزینی واردات و مشارکت همه فعالان اقتصادی به ویژه شرکت دولتی سوسیالیستی تاکید دارد. وی همچنین گفت که انتظار می رود سال آینده ۲.۵ میلیون جهانگرد وارد کوبا شوند.