ایران یکی از ۲۰ کشور دارای تنوع زیستی بالا است، به تمام اشکال حیات که طی میلیون ها سال تکامل یافته‌اند، تنوع زیستی گفته می‌شود. تنوع زیستی از ژن‌ها و کروموزوم‌ها تا حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها را در بر می‌گیرد که در چند دهه اخیر تمام آنها در معرض خطر نابودی قرار گرفته اند.
از سال ۱۹۷۵ تاکنون جمعیت جهان دو برابر، اقتصاد چهار برابر، شهرنشینی دو برابر و آلودگی پلاستیکی ۱۰ برابر شده اما در مقابل حاصلخیزی خاک ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافته و آتش سوزی جنگل ها و مراتع هم چندین برابر شده است و هیچ کشوری از گزند شعله های سرکش آتش در امان نمانده است، آمارها نشان می دهد در سال ۲۰۲۱ بیش از چهار هزار آتش سوزی در کانادا رخ داد، این رقم تقریبا یک هزار مورد بیشتر از میانگین ۱۰ ساله این کشور است، در آمریکا نیز در این سال ده‌ها هزار هکتار از اراضی در ۱۳ ایالت طعمه آتش شد، همچنین حدود ۱۷۵ هزار هکتار جنگل در قاره اروپا سوخت که بیش از ۸ برابر میانگین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ بوده است، یونان هم شاهد آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه بوده و ۱۲ برابر بیشتر از حد متوسط جنگل سوخته است و آمار دو برابر آتش سوزی جنگل های سیبری در دهه بین ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ نشان از وخامت اوضاع دارد.
در ایران نیز از آغاز سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷۰۰ فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده و هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است، ۱۴ هزار مورد آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور فقط در یک دهه گذشته رخ داده است که موجب از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری زیادی شده که برخی از آنها دیگر قابل جبران نیستند.
با توجه به اهمیت موضوع تخریب و نابودی سریع تنوع زیستی، جنبش های حفاظت از محیط زیست در دنیا شکل گرفت و فعالیت ها در این زمینه به ویژه در جوامع غربی در مدت ۱۵۰ سال گذشته ایجاد شد که در دهه ۱۹۷۰ انگیزه برای مقابله با مشکلات زیست محیطی در سطح بین المللی تقویت شد که بر این اساس موافقتنامه های بین المللی محیط زیستی شکل گرفت، تا دهه ۱۹۸۰ بحث تنوع زیستی جسته و گریخته مطرح بود اما بعد از اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲ موضوع تنوع زیستی با شدت بیشتری مطرح شد و بعد از آن کنوانسیون تنوع زیستی شکل گرفت.
هدف این کنوانسیون حفاظت از تنوع زیستی، بهره برداری پایدار از اجزای آن و توزیع عادلانه منافع حاصل از تجاری سازی و سایر استفاده هایی است که از منابع ژنتیکی می شود، از آنجا که ایران یکی از ۲۰ کشور دارای تنوع زیستی بالا است در حین مذاکرات این کنوانسیون و پس از تصویب آن بسیار فعال بود، الحاق ایران در ۶ خرداد ۱۳۷۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در ۱۳ خرداد ماه همان سال به تایید شورای نگهبان رسید بر این اساس ایران به طور رسمی به این کنوانسیون پیوست.
با توجه به اهمیت موضوع ایران برنامه اقدام ملی در راستای حفظ تنوع زیستی و بهره برداری پایدار را تهیه کرد و براساس آن پیش می رود، هادی کیادلیری دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: یکی از عواملی که تنوع زیستی را تهدید می کند بحث آتش سوزی جنگل ها و مراتع است که نه تنها در کشور ما بلکه در دنیا در حال افزایش است اما در کشور ما به دلیل شکنندگی و فقیر بودن پوشش گیاهی مشکل ساز تر است و چالش های بیشتری را برای تنوع زیستی و زیستمندان ما ایجاد می کند.
وی افزود: علاوه بر اینکه آتش سوزی ها رو به رشد است الگوهای آن نیز تغییر کرده به طوری که تا چند سال گذشته در فصل بهار و تابستان در جنگل های شمال آتش سوزی نداشتیم اما چند سالی است به علت خشکسالی و کم بارشی شاهد آتش سوزی های گسترده ای در این فصول در این جنگل ها هستیم و چون در بهار پرندگان تخم گذاری کرده اند و بسیاری از حیوانات فرزندان خود را به دنیا آورده اند با وقوع آتش سوزی از بین می روند یا مثلا در آتش سوزی هایی که در زاگرس رخ می دهد همه گمان می کنند که سطحی است در حالیکه اینطور نیست چون توان زادآوری طبیعت را از بین می برد و تمام جوندگان و حیواناتی که کف جنگل زیست می کنند از بین می روند.
دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی گفت: در واقع آتش سوزی عملا بر روی تنوع زیستی تاثیر منفی به جای می گذارد که حالا در این میان یک اکوسیستم توانایی ترمیم خود را دارد مانند جنگل های شمال و یک اکوسیستم توان و تحمل این فشار را ندارد مانند جنگل های زاگرس، البته درباره جنگل های شمال باید بگویم که فعلا این توان را دارد چون با شرایطی که در این جنگل ها حاکم شده قطعا به زودی این توان را از دست می دهد.
رییس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه علوم تحقیقات ادامه داد: کنوانسیون تنوع زیستی درباره این مسائل هشدار می دهد و ابعاد مختلف آنرا تحلیل می کند اینکه وضعیت چگونه است و در زمان وقوع آتش سوزی چه منابعی آسیب می بیند که کنوانسیون تنوع زیستی با همراهی سازمان های متولی و بخش تحقیقات راه حل ارائه می دهد، در واقع زمانی که طرح مساله می شود جریان سازی و دغدغه سازی می شود آن زمان با همکاری نهادهای متولی به دنبال حل مساله می گردند.
کیادلیری با بیان اینکه کنوانسیون آسیب های ناشی از آتش سوزی بر تنوع زیستی را بررسی و تحلیل می کند گفت: در کنوانسیون تنوع زیستی یک برنامه اقدام ملی تهیه و تدوین شده است که در آن نهادهای متولی که موظف به برطرف کردن برخی مسائل و پیگیری آنها هستند مشخص شده اند، بنابراین کنوانسیون دنبال می کند که این نهادهای مسوول چه اقداماتی انجام داده اند و در اجرای چه وظایفی کوتاهی کرده اند.
وی تاکید کرد: کنوانسیون تنوع زیستی وظیفه اجرایی ندارد بلکه بیشتر بحث مطالعات، نظارت و بررسی مسائل را دنبال می کند و راهکار ارائه می دهد و سازمان های اجرایی، دانشگاه های مربوطه و مراکز تحقیقاتی کارهای اجرایی را انجام می دهند.
دبیر مراجع کنوانسیون تنوع زیستی اظهار داشت: به عنوان مثال کنوانسیون تنوع زیستی عواملی که جنگل ها و تنوع زیستی را از بین می برد بررسی می کند، وضعیت را تحلیل و اطلاعات را ارائه می دهد.
نظر شما