دورنمای احیای تالاب بختگان فارس در شرایط کمبود اعتبار

بر اساس جزییاتی که از این طرح ارائه شده، طرح حفاطت از تالاب‌های ایران با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی محیطزیست ( GEF ) و برنامه توسعه ملل متحد ( UNDP ) از سال ۱۳۸۵ با هدف پایداری و بقای اکوسیستمهای تالابی ایران فعالیت خود را در تالابهای منتخب شروع کرد. یکی از مهمترین اقدامات این طرح تلاش برای استقرار رویکرد زیست بومی با تدوین و تصویب برنامه مدیریت جامع بوده است.

سهم استان فارس از طرح حفاظت از تالاب‌ها
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان جزییاتی از طرح یاد شده اظهار داشت : پس از  کسب تجاربی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی هفت سال (۱۴۰۰-۱۳۹۳)،سند پروژه  بسط و توسعه مدیریت محیطزیست و معیشت پایدار در دریاچه ارومیه و تالابهای بختگان و شادگان در بهار۱۴۰۰، بین سازمان حفاظت محیط زیست و برنامه توسعه ملل متحدبا حمایت مالی کشور ژاپن منعقد شد.
حمید ظهرابی با بیان اینکه پیرو عقد این سند، طرح حفاظت از تالابهای ایران، علاوه بر توسعه فعالیتها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، به دو استان فارس برای تالاب بختگان و خوزستان برای تالاب شادگان  ورود پیداکرد افزود: طرح حفاظت از تالابهای ایران متعهد شده است که طی سه سال  از زمان عقد سند پروژه ، اقدام به پیاده سازی فعالیتهای کشاورزی پایدار و معیشت سازگار در۳۰روستای استان فارس داشته باشد.

اجرای طرح در ۱۱ روستای فارس
ظهرابی ادامه داد: در سال کاری کنونی ۱۱ روستا در استان فارس برای اجرای طرح انتخاب شده است که در ۶ روستا برنامه های پایدار کشاورزی و در پنج روستا برنامه‌های معیشت سازگار می‌بایست اجرا شود؛ طی سال جاری، پس از عقد موافقتنامه بین سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جهاد کشاورزی فارس،اقدامات این طرح  در استان فارس رسما ً آغاز شده است.
به گفته این مقام مسئول، در فعالیتهای کشاورزی پایدار، شرکتهای مجری انتخاب شده‌اند که در استان فارس سه مجری شامل شرکتهای تعاونی روستایی و کشاورزی برای پیاده سازی فعالیتهای کشاورزی پایدار و پنج مجری شامل سازمان های مردم نهاد و شرکتها برای فعالیت‌های معیشت سازگار انتخاب شده است.

آموزش ۱۵ کشاورز در هر روستا
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس افزود:  انتظار می رود طی پیاده سازی اقدامات کشاورزی پایدار در روستاهای هدف شامل ۲روستا از شهرستان بختگان، ۲ روستا از شهرستان ارسنجان و ۲روستا از شهرستان استهبان؛‌هر روستا 15 کشاورز و در مجموع 90 کشاورز در این روستاها تحت آموزش و حمایت قرار گیرند تا شیوه‌های کاهش مصرف آب را در سطح مزارع خود با همکاری سازمان جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات و تیم پایش در سطح مزرعه پیاده سازی کنند.

آموزش زنان روستایی در طرح معیشت‌سازگار
ظهرابی ادامه داد: همچنین پیش بینی می شود در۵ روستا برنامه های هدف پروژه معیشت سازگار اجرا شود ، بر این اساس در شهرستان بختگان برای  ۲ روستا و برای شهرستان های  نی ریز ، استهبان و ارسنجان هر کدام یک روستا مجری برنامه های معیشت سازگار باشند. در قالب این طرح قرار است ۱۰۰ زن روستایی که در هر روستا۲۰ زن روستایی مشارکت داده شوند تا کارگروه های معیشتی منطبق با شرایط محلی به منظور بهبود معیشت و حفاظت از تالاب شکل بگیرد.

آخرین وضعیت تالاب‌های فارس از نظر منابع آبی
مدیرکل محیط زیست استان فارس در ادامه با بیان اینکه وضعیت تالاب های فارس خوب نیست، افزود: در حال حاضر فقط دو تالاب کوچک برمشور و هفت برم در طول سال آب دارند  و مابقی  تالاب های استان یا کاملا خشک شده اند و یا به صورت فصلی با بارندگی  موقتا آبگیری می شوند.
وی ادامه داد: در بارندگی اخیر نیز تالاب ها ی استان چندان تغییری نداشته اند، به گونه ای که پریشان و کافتر کماکان کاملا خشک هستند و  آبگیری مابقی  تالاب ها نیز بین ۱۰ تا ۳۰ درصد  آن هم به طور سطحی بوده است و تنها تالاب هیرم ۵۲ درصد آبگیری شده است.
ظهرابی با بیان اینکه از سال ۸۵ سازمان حفاظت محیط زیست، مدیریت جامع زیست بومی تالاب ها را در دستور کار قرار داد تا  آبخیز نشینان و دستگاه ها با هم برای یک هدف مشترک کار کنند، اظهارداشت: ترویج بهره برداری اصولی از منابع آب و کشاورزی پایدار و اصلاح معیشت ها برای حفاظت از تالاب های استان امری ضروری است.
وی با بیان اینکه لزوم حفظ محیط زیست و مدیریت جامع و به هم پیوسته منابع محیط زیستی همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است گفت؛ دو بند از ١٥ بند سیاست های کلی محیط زیست ، ابلاغی مقام معظم رهبری  مشخصا به این مهم پرداخته است.
وی با یادآوری  قوانین مرتبط با حفاظت و احیای تالاب ها و قوانین برنامه توسعه در زمینه مدیریت جامع و زیست بومی تالاب ها گفت:  برای احیای تالاب ها بر اساس رویکرد مدیریت زیست بومی ساختار سازی در سه سطح محلی،استانی و ملی انجام گرفته است.
مدیرکل محیط زیست استان فارس با بیان اینکه در مدیریت زیست بومی همه بخش ها باید  در تدوین و اجرای برنامه مشارکت داشته باشند، بیان کرد: تدوین برنامه مدیریت جامع یکی از اقداماتی است که انجام شده و تاکنون چهار برنامه برای ۶ تالاب مهم استان تهیه شده است.

آیا اعتبارات قطره چکانی استانی بختگان را احیا خواهد کرد؟
بر اساس منابعی که خبرنگار ایرنا به آن دسترسی یافت، اعتبار پیشنهادی برای احیای تالاب بختگان در سه سال اجرای این طرح یک میلیون دلار تعیین شده که هر سال ۳۳۰ هزار دلار اختصاص خواهد یافت و عملا آبی از این رقم قطره چکانی اعتبارات برای تالاب بختگان گرم نخواهد شد.
بر این اساس  اعتبارات پیشنهادی برای بودجه سال آینده  طرح استانی حفاظت و احیای تالاب های فارس  هم حدود ۱۷.۵  میلیارد ریال است که به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای برنامه احیا نیست،  این امر با توجه به بودجه نحیف استانی عملا برنامه های احیاء تالابهای استان فارس را متوقف می نماید.
کارشناسان و دست اندرکاران بودجه پیشنهاد داده اند که  با توجه به ویژگی‌های خاص حوضه ای طرح های احیای تالابها و بعضا لزوم هماهنگی چند استان و شهرستان برای احیای یک تالاب طرح حفاظت و احیای دریاچه های استان فارس کماکان به صورت ملی و در قالب طرح مستقل در قانون بودجه سال۱۴۰۱ پایدار بماند.
همچنین بر اساس پیشنهاد کارشناسی با توجه به ماهیت بین بخشی و بین دستگاهی برنامه های احیائ تالابها ضرورت دارد سهم هر یک از دستگاه های عضو ستاد احیای تالابها از جمله، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت صمت، وزارت راه و شهرسازی و سازمان حفاظت محیط زیست که در راستای برنامه های مرتبط با احیای تالابهای استان فارس هزینه می گردد از اعتبارات این دستگاه ها کسر و در یک ردیف مستقل به نام حفاظت و احیای دریاچه های استان فارس در لایحه بودجه ۱۴۰۱ متمرکز گردد.
این اقدام می‌تواند نوید بخش آن باشد که متناسب با اولویت های تعیین شده در ستاد احیای تالابها و شورای برنامه ریزی و توسعه استان در راستای احیای تالابها تخصیص یابد. رقم پیشنهادی دبیرخانه ستاد احیای تالابهای استان فارس در این راستا مبلغ پنج هزار میلیارد ریال  در سال ۱۴۰۱ پیشنهاد شده است.

تالاب و دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه استان فارس در سال‌های پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
این دریاچه که در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد در حفظ بوم‌ساختار و محیط زیست شهرستان‌های اطراف نیز تأثیر بسزایی دارد و در سال‌های گذشته کاملاً خشک بود و در حالی که سال گذشته  بر اثر بارش‌های بهاری و رها سازی حقابه آبگیری شد اما در گرمای تابستان معمولا باز هم به سمتی خشکی می گراید.
دریاچه بختگان در شهرستان های نی ریز و بختگان در شرق استان فارس واقع شده است.