نخستین دایره المعارف اخلاق پزشکی جامع اسلامی درحال تدوین است

به گزارش روز سه شنبه گروه علم و آموزش ایرنا از روابط عمومی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، نهمین کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران به صورت مجازی و به میزبانی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با محوریت ملاحظات اخلاقی در پاندمی کووید-۱۹ و دستیابی دانشجویان علوم پزشکی به هویت حرفه‌ای آغاز به کار کرد.

دکتر باقر لاریجانی در این مراسم همچنین تدوین نقشه راه اخلاق پزشکی کشور را از دیگر اقدامات ارزشمند دانست که به نوعی گذشته، حال و آینده اخلاق پزشکی در کشور را به تصویر می‌کشد و با مطالعه سیر انتشارات در این حوزه، اولویت‌ها را معرفی می‌کند.

رییس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگلاه علوم پزشکی تهران افزود: با توجه به زیرساخت‌ها و توانمندی‌های موجود در کشور، بدیهی است که در بحران کروناویروس جدید نیز کشور ما واکنش متناسبی به چالش‌های اخلاقی مربوط داشته باشد و از ابتدای پاندمی، کمیته ساماندهی به تحقیقات کووید-۱۹ در کشور، زیر نظر معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تشکیل شد.

رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی درباره بازنگری و به روز رسانی برنامه راهبردی اخلاق پزشکی کشور اظهار داشت: این برنامه در قالب هفت هدف، ۶۰ اقدام و ۵۹ توصیه، نقشه راه جامعی را برای حرکت به سمت نهادینه کردن اخلاق پزشکی در تمامی حوزه های نظام سلامت از جمله آموزش، پژوهش و ارائه خدمات سلامت فراهم کرده است.

لاریجانی تصریح کرد: وجود سامانه ملی اخلاق در پژوهش‌های زیست پزشکی، راه را برای بررسی اخلاقی سریع طرح‌های تحقیقاتی در موضوع کووید - ۱۹ و نظارت بر آنان بسیار هموار کرد؛ بطوری که در چند ماه اخیر بیش از ۱۰  هزار طرح تحقیقاتی در این سامانه ثبت و توسط کمیته‌های اخلاق در پژوهش کشور بررسی شد.

وی همچنین تدوین گایدلاین های اخلاقی کشوری و منطقه ای، انتشار راهنمای اخلاق در اپیدمی بیماری های عفونی، حضور فعال اندیشمندان ایرانی در نشست‌های مجازی در زمینه اخلاق را نمونه هایی از همکاری‌ های منطقه‌ای و بین المللی بعد از بحران کووید-۱۹ خواند.

لاریجانی با اشاره به توزیع ناعادلانه واکسیناسیون در دنیا، باوجود اقدامات سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تدوین سند ملی واکسیناسیون و تدوین راهنما برای توزیع و اولویت بندی عادلانه واکسن در کشور را ارزشمند خواند.

وی یکی از محدودیت های اخلاق حرفه‌ای در نظام سلامت فعلی کشور را نبود نظارت‌های اخلاقی خواند و بر استقرار شبکه منسجم اخلاق پزشکی در کشور تاکید کرد.

لاریجانی با تاکید بر اینکه از فرصت اپیدمی حاضر باید برای ایجاد حساسیت اخلاقی لازم در حرفه مندان و نیز تقویت اعتماد بین جامعه و ارائه کنندگان خدمات سلامت، بهره لازم گرفته شود، افزود: توسعه و تقویت آموزش‌ها و مهارت حرفه‌ای در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی، به خصوص در گروه‌های تخصصی و فوق تخصصی پزشکی بسیار ضروری است.

رییس مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی در ادامه عنوان کرد: استانداردهای اخلاقی در هر بحران، بر اساس شرایط و اقتضائات، باید تدوین شوند. نابرابری های اجتماعی و نبود دسترسی عادلانه به خدمات سلامت در این همه گیری به شکل کاملأ ملموسی عیان شده اند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره مسائل اخلاقی متعددی که پاندمی کووید-۱۹ در جوامع مختلف به دنبال داشته است، گفت: مسائلی همچون عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، سهمیه‌بندی و تریاژ در ارائه خدمات، برخورد اخلاقی در موارد عدم قطعیت علمی، فناوری‌های ردیابی افراد، حفظ محرمانگی اطلاعات و همچنین محدودسازی حقوق فردی در اعمال محدودیت و قرنطینه، اخلاق در پژوهش در زمینه کووید-۱۹، مواجهه با خانواده و اطرافیان بیمار بستری، نحوه مواجهه و مدیریت بیماران غیرکووید در این دوران و چالش‌های مرتبط با واکسیناسیون، همگی از مباحثی هستند که در خور توجه ویژه از باب اخلاق پزشکی هستند.

لاریجانی با طرح این سوال که آیا استفاده از فن آوری های جدید در حوزه سلامت دیجیتال می تواند مورد تأیید علم اخلاق باشد، گفت: در دوران پاندمی کووید-۱۹، در کشورهای مختلف جهان به شکل گسترده ای از فن آوری های جدید در حوزه سلامت دیجیتال استفاده شد، این در حالی است که در مورد جنبه های اخلاقی این موضوع اتفاق نظر وجود ندارد و بسیاری استفاده از فن آوری دیجیتال برای ردیابی افراد را غیر اخلاقی می دانند. اگرچه لازم است متناسب با چالش ها برای رفع آن ها برنامه ریزی صورت گیرد.

وی در خصوص تلاش قابل قبول دولت در رایگان کردن بسیاری از هزینه‌ها و فراهم کردن برنامه غربالگری برای دسترسی عادلانه همه مردم به خدمات مورد نیاز در اپیدمی حاضر، تاکید کرد: خوشبختانه فعالیت‌های قابل توجهی در حوزه اخلاق حرفه‌ای، در جنبه‌های مختلف آموزش، پژوهش و بالین انجام شده که زیرساخت‌های ارزشمندی را برای توسعه اخلاق در کشور فراهم ساخته است. تشکیل شورای‌عالی اخلاق پزشکی در سطوح بالای وزارت بهداشت، از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در این زمینه است.

حجت الاسلام علی اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این مراسم با بیان این که دین اسلام به عنوان مکتبی کامل یک پنج ضلعی را مدنظر دارد که ضلع چهارم آن اخلاق است، تصریح کرد: اخلاق مجموع فضایل و رذایل، مواجهه مثبت با فضایل و برخورد سلبی با رذایل  است.

وی،  سپس با بیان اینکه سلامت دارای ابعاد گوناگون است، افزود: سلامت کامل و جامع الاطراف، جوانب مختلف را دربرمی گیرد و فقط منحصر به جسم نیست؛ بلکه سلامت روانی، اعتقادی و معنوی هم مدنظر است.

آیت الله لطف الله دژکام، امام جمعه شیراز و نماینده ولی فقیه در استان فارس نیز  بیاناتی را در موضوع "ظرفیت آموزش اخلاق پزشکی در شکل گیری هویت حرفه ای دانشجویان" بیان کرد.

وی، با اشاره به اینکه مهارت های اخلاقی و به خصوص مهارت تصمیم گیری اخلاقی، یکی از هفت مهارت مهم مدنظر در آموزش پزشکان عمومی است، گفت: اخلاق موضوعی کهن، اما مسئله ای تازه است.

آیت الله دژکام تصریح کرد: قانونی می تواند کفایت لازم را داشته باشد که پشتوانه اخلاقی داشته باشد؛ به عبارتی، خودکنترلی باید جایگزین دیگرکنترلی شود.

فلسفه اخلاق زیستی، چالش‌های اخلاقی در درمان، فضای اخلاقی و هویت حرفه ای، چالش‌های اخلاقی در آموزش پزشکی، گروه‌های آسیب پذیر در پاندمی کووید ۱۹ و چالش‌های اخلاقی در پژوهش‌های پزشکی موضوعاتی هستند که در نشست‌های تخصصی نهمین کنگره اخلاق پزشکی ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.