شتاب قطار همکاری تهران- پکن با اجرای سند راهبردی ۲۵ ساله

برآیند نخستین سفر «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان به چین و گفت وگو با سران پکن را می‌توان در توئیتی که وی روز جمعه ۲۴ دی‌ماه در پایان سفر خود منتشر کرد، دریافت.

وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص دیدار و گفت‌گوی خود با «وانگ یی» همتای چینی در توییتی به زبان کشور میزبان نوشت: در آغاز سال جدید ۲۰۲۲، بسیار خرسندم که اولین سفر رسمی به عنوان وزیر امور خارجه به چین آمده‌ام. در شهر زیبای ووشی در استان جیانگسو با آقای وانگ یی، مشاور دولتی و وزیر امور خارجه چین در طیف گسترده‌ای از موضوعات از جمله برنامه همکاری‌های جامع و مشورت‌ها در مورد مذاکرات وین به اجماع مهمی دست یافتیم. امیدوارم روابط دو کشور با جهش وارد پنجاه سال دوم خود شود؛ همچنین آرزومندم بازی‌های زمستانی پکن که در عید بهاره چینی برگزار خواهدشد، حامل نشاط و سرزندگی برای دنیا در دوران  همه‌گیری کرونا باشد.

از نگاه ناظران، اشتراکات در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باعث شده که تهران و پکن بیش از پیش به سمت همکاری با یکدیگر جذب شوند؛ مشترکاتی از قبیل اجماع نظر بر سر بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، نبرد علیه کووید ۱۹ و همکاری در پروژه‌های تولید واکسن مشترک، مقابله با تروریسم، تقابل با رویکرد قلدرمآبانه آمریکا، ترویج چندجانبه‌گرایی، همکاری سازنده در حوزه ابتکار «یک کمربند- یک جاده» و غیره.

مشترکاتی از قبیل اجماع نظر بر سر بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، نبرد علیه کووید ۱۹ و همکاری در پروژه‌های تولید واکسن مشترک، مقابله با تروریسم، تقابل با رویکرد قلدرمآبانه آمریکا، ترویج چندجانبه‌گرایی، همکاری سازنده در حوزه ابتکار «یک کمربند- یک جاده»، تهران و پکن را سمت یکدیگر کشانده‌استاما همان طور که انتظار می‌رفت، مهمترین رخداد در جریان سفر یک‌روزه وزیر امور خارجه کشورمان به چین، اجرای توافق راهبردی فی‌مابین بود؛ توافقی که کارشناسان معتقدند تحول شگرفی را در روابط این دو کشور رقم خواهد زد.

چرا سند ۲۵ ساله، استراتژیک و تحول‌آفرین خواهد بود؟

امیرعبداللهیان در پایان دیدارهای تفصیلی خود با وزیر خارجه چین به این سند استراتژیک اشاره کرد و گفت: در این سفر توافق کردیم که دو طرف شروع اجرایی و عملیاتی شدن توافق همکاری‌های راهبردی و بلندمدت جامع ۲۵ ساله دو کشور را اعلام کنیم.

وزیر امور خارجه کشورمان تصریح کرد: ما همزمان با گفت‌وگوها در چین، مقدماتی را فراهم کرده بودیم که بتوانیم امروز را روز شروع اجرای توافق جامع همکاری‌های راهبردی دو کشور اعلام کنیم.

اشاره امیرعبداللهیان به سلسله رایزنی‌های دیپلماتیک بین مقامات دو کشور برمی‌گردد که در ماه‌های اخیر سرعت گرفته و زمینه را برای اجرای سند مذکور فراهم کرد.

وزرای خارجه دو کشور پیش از این در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان با یکدیگر دیدار کرده‌بودند و یک بار به صورت مجازی و چند بار هم گفت‌وگوی تلفنی داشتند. وانگ یی نیز اوایل امسال برای امضای سند برنامه همکاری جامع ایران و چین به تهران آمده‌بود؛ سفری که هفتم فرودین‌ماه به امضای این سند استراتژیک ختم شد.

امیرعبداللهیان با اشاره به بیش از هفت بار تماس‌ و دیدار خود با وزیر خارجه چین در چهار ماه گذشته، تماس‌ها و ارتباطات در سطح روسای‌جمهور دو کشور را نیز بسیار روان توصیف کرد و گفت: «در راستای منافع دو طرف و در موضوع‌های مختلف، پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته‌ایم.»

حال این پرسش به ذهن می‌رسد که جزییات و اهمیت این سندی که همه از ارزش راهبردی آن دم می‌زنند، چیست؟

سند برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله ایران و چین، سندی است که به‌منظور عملیاتی کردن بند ششم بیانیه مشترک رؤسای جمهور دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴ با هدف ارتقای عملی روابط دو کشور در سطح مشارکت جامع راهبردی و فراهم کردن بستر توسعه همه‌جانبه همکاری‌های دو کشور تدوین شده‌است.

بر پایه سند منتشرشده توسط وزارت امور خارجه کشورمان، برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله در سه بُعد سیاسی ـ راهبردی، اقتصادی و فرهنگی تنظیم و تصویب شده‌است.

بر پایه سند منتشرشده توسط وزارت امور خارجه کشورمان، برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله در سه بُعد سیاسی ـ راهبردی، اقتصادی و فرهنگی تنظیم و تصویب شده‌است.- در بعد سیاسی ـ راهبردی، سند مورداشاره در پی تحقق اهدافی همچون: ارتقای سطح همکاری‌های مشترک در موضوعات موردنظر و در نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی است.

- در بعد اقتصادی نیز دو کشور به دنبال همکاری در حوزه‌های نفت، صنعت و معدن و حوزه‌های مرتبط با انرژی هستند. شایان‌ذکر است که در سند مذکور بر مشارکت جمهوری اسلامی ایران در مگا پروژۀ کمربند ـ راه چین و همکاری در توسعه مناطق ویژه و آزاد از جمله در سواحل مکران تأکید شده‌است. دو کشور همچنین قصد دارند همکاری‌های مالی، بانکی، گمرکی و زیرساختی و ارتباطی را با تکیه‌بر توسعه سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه‌ها گسترش دهند.

- از جمله ابعاد فرهنگی موجود در توافقنامه مورداشاره می‌توان به افزایش تبادل گردشگر و مراودات رسانه‌ای، دانشگاهی و سازمان‌های مردم‌نهاد اشاره کرد.

البته در خلال برنامه همکاری‌های جامع ۲۵ ساله بر تقویت زیرساخت‌های دفاعی، مقابله با تروریسم و همکاری در عرصه‌های مختلف دفاعی نیز تأکید شده‌است که این امر به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند بیانگر این موضوع باشد که ماهیت توافق صورت پذیرفته نظامی است. به بیانی بهتر می‌توان چنین اظهار داشت که با توجه به تاکتیکی بودن ماهیت توافقنامه تصویب‌شده، پکن و تهران سطح روابط راهبردی‌شان را از مقولات نظامی به مباحث زیرساختی، اقتصادی و مالی ـ بانکی ارتقا داده‌اند.

نظر به تعمیق روابط راهبردی تهران و پکن، طی سالیان اخیر سطح مراودات فی‌مابین از «مشارکت غیرراهبردی» به «مشارکت جامع راهبردی» ارتقا یافته‌است. در همین رابطه باید توجه داشت که ازنظر پکن کشورهایی که در این سطح از همکاری جای می‌گیرند، اهمیت راهبردی و اقتصادیِ ویژه‌ای را همزمان احراز کرده‌اند.

لازم به ذکر است که علاوه بر جمهوری اسلامی ایران، اندونزی، استرالیا، آفریقای جنوبی، الجزایر، بلاروس، مجارستان، مغولستان، انگلستان، مالزی، ازبکستان، تاجیکستان، آرژانتین، ایتالیا، ونزوئلا، مصر و برزیل از جمله کشورهایی هستند که در این سطح از همکاری با جمهوری خلق چین قرار دارند.

محور تهران- پکن علیه یکجانبه‌گرایی آمریکا و تعهدگریزی تروئیکا

سفر امیرعبداللهیان به چین همزمان بود با دور هشتم مذاکرات لغو تحریم‌ها در وین پایتخت اتریش. از آنجا که ایران و چین دو عضو برجام‌ هستند، یکی از مسائل مهم مطرح شده در جریان این سفر به مذاکرات، رویکرد غربی‌ها و بحث تحریم‌ها اختصاص یافت.

در فضای پسابرجام، سران پکن همواره در سیاست‌های اعلانی و اعمالی از ایران حمایت کرده و در کنار تهران ایستاده‌اند. افزایش معاملات نفتی و غیرنفتی با ایران در دوره تحریم و نیز وتوی قطعنامه تحریمی ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل از سوی نماینده پکن، رویکرد مثبت و سازنده این ستون شرقی توافق را نمایان می‌سازد.وزیر خارجه چین، ضمن اعلام حمایت کامل چین از مواضع منطقی ایران در قبال سیاست‌های قلدرمابانه آمریکا در برجام، سیاست اصولی پکن را ادامه حمایت از مواضع ایران در مذاکرات وین خواند و تأکید کرد که آمریکا باید اشتباه خود در خروج از برجام را جبران کند.

امیرعبداللهیان نیز با بیان اینکه در موضوع مذاکرات وین برای لغو تحریم‌ها، گفت‌وگوهای مفصلی را داشتیم، تصریح کرد: نماینده چین در وین در کنار نماینده روسیه، نقش مثبتی را در حمایت از حقوق هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و در حمایت از لغو تحریم‌ها دنبال می‌کنند.

در فضای پسابرجام، سران پکن همواره در سیاست‌های اعلانی و اعمالی از ایران حمایت کرده و در کنار تهران ایستاده‌اند. افزایش معاملات نفتی و غیرنفتی با ایران در دوره تحریم و نیز وتوی قطعنامه تحریمی ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل از سوی نماینده پکن، رویکرد مثبت و سازنده این ستون شرقی توافق را نمایان می‌سازد.

این در حالی است که پس از برجام‌گریزی آمریکا، سه کشور اروپایی عضو توافق که از آنها با عنوان «تروئیکا»ی اروپا نام می‌برند از اجرای تعهدات خود سرباز زدند. حتی سازوکارهای تروئیکا تحت عناوین «اس.پی.وی» و «اینستکس» نیز تنها در حد کلام و بر روی کاغد باقی ماند و اینک نیز برخلاف ابتکارات خلاقانه تهران، هیچ ایده متفکرانه‌ای در وین ارائه نکرده‌اند از این رو اگرچه گام‌ها در مذاکرات رو به جلو ارزیابی می‌شود اما کُند است.

در همین راستا امیرعبداللهیان در جریان سفر به چین، با تاکید بر نداشتن ابتکار عمل طرف‌های غربی در مذاکرات وین، تصریح کرد: اشکالی که در طرف‌های غربی وجود دارد، این است که هم سه کشور اروپایی و هم آمریکا در non-paper هایی که تبادل می‌کنند و یا پیام‌هایی که از طرف برخی از واسطه‌ها می‌فرستند، حرف‌های خوب می‌زنند اما در عمل هیچ ابتکار عملی را ارائه نمی‌دهند.

وزیر امور خارجه کشورمان خاطرنشان کرد: رفتار غربی‌ها در مقایسه با اظهاراتشان مبنی بر اینکه نگران هستیم و عجله داریم، نشان‌دهنده این است که در رفتار و گفتار آنها تعارض وجود دارد و ما امیدواریم که از این مرحله عبور کنیم.

همین تعارض شعار و عمل باعث شده که بسیاری به این نتیجه برسند آمریکا و اروپا با تقسیم وظایف و ایفای نقش «پلیس خوب – پلیس بد» در یک زمین بازی می‌کنند؛ موضوعی که بسترساز ارتقا و گسترش مناسبات ابران با کشورهای شرقی از جمله چین شده‌است.

در سال‌های قبل که برخی معتقد بودند دولت یازدهم و دوازدهم تمام تخم‌مرغ‌ها را در سبد هسته‌ای گذاشته و نگاه خوشبینانه به غرب دارد، شاهد تعهدگریزی آشکار غربی‌ها بودیم که بر بی‌اعتمادی ایران به طرف غربی افزود.

رهبر معظم انقلاب چهارشنبه ۶ مردادماه در آخرین دیدار رئیس‌جمهوری و تیم دولت دوازدهم با ایشان، لزوم استفاده از تجربه‌های دولت‌های یازدهم و دوازدهم در آینده را خاطرنشان کردند و فرمودند: یک تجربه بسیار مهم در این دوران عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب که آیندگان باید از آن استفاده کنند.

ایشان افزودند: در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند.

امکان‌سنجی جوسازی‌ رسانه‌های معاند در فضای کنونی

بعد از رسانه‌ای شدن خبر اجرای توافق راهبردی ایران و چین از سوی امیرعبداللهیان، احتمال آنکه بیش از پیش شاهد جوسازی‌ رسانه‌های معاند و ارائه تفاسیر غیرواقعی مخالفان داخلی و خارجی دولت از این سند استراتژیک باشیم، دور از ذهن نیست.نگاه مشترک ایران و چین از مذاکرات جاری وین گرفته تا گسترش تعاملات سیاسی- فرهنگی و اقتصادی، به مذاق دشمنان به ویژه بازیگران غربی خوش نمی‌آید؛ توافقی که با گشایش سرکنسولگری چین در بندرعباس و تسهیل روابط مردمی و تجاری دو کشور وارد فاز جدیدی خواهد شد.

غربی‌ها از یک سو به شکست ائتلاف‌سازی علیه ایران و ناکارامدی کارزار «فشار حداکثری» پی‌برده‌اند و از سوی دیگر قدرت‌یابی افزون‌تر چین و گسترش مناسبات این کشور را برنمی‌تابند و نسبت به آن هراسان هستند.

همان گونه که به تازگی «مرکز مطالعات اقتصادی و تجاری انگلیس» در ارزیابی خود پیش‌بینی کرده‌است چین نهایتا تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند به برترین اقتصاد جهان تبدیل شود و آمریکا را در این زمینه پشت سر بگذارد. همچنین «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا چندی پیش در مصاحبه با شبکه «گلوبال» با تاکید بر اینکه «کشورهای غربی باید در برابر چین جبهه‌ای متحد تشکیل دهند تا پکن نتواند با استفاده از ابزارهای تجاری، این کشورها را در مقابل هم قرار دهد»، گفت: در حالی که کشورهای غربی برای دستیابی به فرصت‌های اقتصادی در چین با یکدیگر در حال رقابت هستند، پکن این کشورها را علیه هم به بازی گرفته‌است.

بنابراین بعد از رسانه‌ای شدن خبر اجرای توافق راهبردی ایران و چین از سوی امیرعبداللهیان، احتمال آنکه بیش از پیش شاهد جوسازی‌ رسانه‌های معاند و ارائه تفاسیر غیرواقعی مخالفان داخلی و خارجی دولت از این سند استراتژیک باشیم، دور از ذهن نیست.