به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، حسین امیرعبداللهیان روز دوشنبه در اختتامیه همایش ملی ایران و همسایگان در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، با اشاره به دلیل تاخیر حضور خود در این برنامه، گفت: در موضوعات هسته‌ای به نقطه‌ای نزدیک می‌شویم که باید تصمیمات مهمی گرفته شود. به همین دلیل درگیر جلسات فراوانی بودیم.
وی در ادامه با تبیین عناصر سیاست همسایگی و تشریح اقدامات دولت در ماه‌های اخیر در این زمینه اظهار کرد: از جمله اقداماتی که در این حوزه به آن توجه کردیم، ربط دادن سیاست توجه به همسایگان به موضوع مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین هست تا این سطح هم تلاش کردیم پیش برویم که همسایگان احساس دوری نکنند.
وزیر امور خارجه یادآورشد: ضمن اینکه همین ۵ طرفی که در مذاکرات هستند که زیاد هم هستند و فراتر از کافی هستند و ما حتما از این ایده استقبال نمی‌کنیم که اعضای جدیدی از منطقه به مذاکرات اضافه شوند، اما حتماً در رویکرد جدید مشورت با همه همسایگان از اولویت هایی است که ما حتی در موضوع مذاکرات وین هم دنبال میکنیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی اضافه کرد: تنظیم و تقویت روابط ایران با همسایگان در اولویت است؛ اما می‌توان اشاره کرد که بنا به دلایل مختلف تاکنون این اولویت مهم و ظرفیت عظیم به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته و ارزش افزوده تقویت مناسبات کشورمان با ۱۵ کشور همسایه در تقویت منافع ملی و توسعه پایدار و همه جانبه منطقه کمتر دیده شده است.
امیرعبداللهیان با اشاره به اینکه یکی از اولویت‌های اساسی شروع به کار دولت جدید اولویت بخشی و همکاری و تعامل با همسایگان است، اضافه کرد: دولت سیزدهم در تلاش است با حداکثرسازی ظرفیتهای موجود و به فعلیت رساندن ظرفیتهای معطل مانده و بهینه سازی روابط دوجانبه با کشورهای همسایه را مجدانه پیگیری کند.
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: سیاست همسایه محور و یا اولویت بخشی به همکاری با همسایگان طبعاً دارای مفاهیم عام جغرافیایی، حقوقی اقتصادی و فرهنگی است. در مفهوم عام و موسع حقوقی، همسایگی علاوه بر مولفه جغرافیا و مرز دارای گزینه‌های حقوقی _ بین المللی است.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران نیاز مبرمی به عملیاتی کردن مزیت‌های نسبی بالفعل خود در یک محیط پایدار منطقه‌ای دارد، گفت: محیط پایدار به معنای وجود ثبات سیاسی و امنیتی به شکلی است که بتوان هم در سطح راهبردی و هم تاکتیکی برنامه‌ها و اولویت‌های اساسی کشور را محقق ساخت.
وزیر امور خارجه در ادامه اظهار کرد: زمینه نفوذ پذیری در منطقه ابزاری برای مداخلات خارجی را فراهم آورده است از این رو بخش مهمی از راهبردهای سیاست خارجی ایران در سطح منطقه‌ای اکنون معطوف به کمک به پایدار کردن این محیط ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک وژیو کالچر هست.
وی یادآورشد: اتخاذ سیاست خارجی همسایه محور، مستلزم اتخاذ راهبردها و سیاست‌های مشخصی است که ضمن در نظر گرفتن تحولات و تغییرات کلان در سطح نظام بین الملل مزیت صرفا جغرافیایی ایران را به مزیت ژئوپلتیکی تبدیل کرده و زمینه شکل‌گیری یک سیاست منسجم همسایه محور را فراهم ساخته است.
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که تاکنون فرصت و ظرفیت برخورداری از همسایگان متعدد به راهبرد مشخص و عملیاتی برای تشکیل اجتماع هویت‌بخشی یا سازماندهی فرهنگی و سیاسی مشخصی مثل سیاست همسایه محور برای همه طرف ها و کنشگران تبدیل نشده است. این در حالی است که مولفه های تاریخی و جغرافیایی به علاوه قرابت های دینی و فرهنگی و اشتراکات تمدنی و زبانی با این تعداد کشور همسایه می‌تواند یک فرصت بی نظیر برای نزدیکی ملت‌های منطقه بر اساس فرصت‌ها و چالش‌های مشترک به شمار بیاید.
امیر عبداللهیان اضافه کرد: برگزاری همایش ملی ایران و همسایگان این انتظار را به همراه دارد که با استفاده از پیشنهادات و راهبردهای ارائه شده توسط محققان بتوانیم از ظرفیت بزرگ همسایگان، منافع حداکثری را در جهت توسعه پایدار منطقه‌ای و برون‌رفت از برخی بحران‌های پیشرو کسب نماییم.
وی تاکید کرد: سیاست همسایه محور صرفاً با یک طرح کلامی و گفتمانی به دست نمی آید زیرا دستاوردهای این سیاست نه با آرزوهای مشترک با همسایگان تعیین می‌شود و نه صرفاً یک ژست گفتمانی محض است.
وزیر امور خارجه یادآورشد: دولت سیزدهم به دنبال آن است که با تنظیم و مدیریت رویکرد متناسب با کشورهای همسایه، انعطاف‌پذیری در تعاملات متنوع با همسایگان و ارائه تسهیلات متقابل در مبادلات اقتصادی و تجاری بخشی از الزامات سیاست همسایه محور را محقق سازد.
رئیس دستگاه دیپلماسی گفت: رابطه با همسایگان با محوریت دیپلماسی و ژئوپلتیک ابزاری برای تقویت ثبات و توسعه پایدار اقتصادی و افزایش رفاه ارتقای امنیت و تامین منافع مشترک همه کشورهای منطقه است از این رو در این سیاست ،جمهوری اسلامی ایران بایستی بر اساس اعتماد سازی و پذیرش تعهدات مشترک و متقابل در جهت همکاری با همه کشورهای همسایه اقدام نماید و این رویکرد جدید دولت فعلی جمهوری اسلامی است.
پاسخ امیر عبداللهیان به حاشیه سازیها؛ هم با غرب کار میکنیم، هم با شرق/سیاست نه شرقی و نه غربی با قدرت در جای خود قرار دارد
وزیر امور خارجه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به حاشیه سازیها درباره سفر رئیس جمهور به روسیه اظهار کرد: البته این روزها در فضای مجازی به دلیل تحرکاتی که وجود دارد حاشیه‌هایی سعی می‌کنند برای این سفر ساخته شود به دلیل اینکه گاهی اوقات حاشیه‌ها بر متن غلبه می‌کند.
وی افزود: در جمع شما دیپلمات‌ها، اندیشمندان و فرهیختگان عزیز توضیح بدهم که دستاوردهای این سفر کاملاً در راستای منافع ملی کشور هست. ما بارها سعی کردیم توضیح بدهیم که هیچ اقدامی که خدشه‌ای به تصمیم سیاسی و شعار پایدار جمهوری اسلامی ایران مبنی بر استقلال سیاسی کشور و نه شرقی و نه غربی خدشه‌ای وارد کند، اتفاق نیفتاده است، نه در رویکرد ما به چین و نه در رویکرد ما به روسیه.
امیر عبداللهیان تصریح کرد: به صراحت اعلام میکنیم که در روابط خارجی هم با شرق و هم با غرب کار میکنیم اما در حوزه استقلال سیاست نه شرقی نه غربی با قدرت در جای خودش به درستی قرار دارد.
رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: در حاشیه های سفر آقای دکتر رئیسی بیان می‌کنند که نحوه چیدمان میز و نحوه استقبال از رئیس جمهور متفاوت از روسای جمهور دیگر بود. ما چند روز قبل از اینکه سفر را به روسیه انجام بدهیم، به ما اعلام کردند که شرایط کرونایی در روسیه به شدت وخیم است. روزی که ما در آنجا بودیم ۷۰۰ نفر آمار رسمی فوتی‌های مبتلا به کرونا در روسیه بود و ۳۴ هزار آمار مبتلایانی که تست pcr از آنها انجام شده بود.
وی افزود: ما توافق کردیم که به دلیل این محدودیت‌ها و شرایط کرونایی در نشستن و چیدمان، پروتکل ها کاملاً رعایت شود و فاصله لازم حفظ شود. برای ما بسیار مهم است که رئیس جمهور کشورمان در سفر خارجی که دارند آن هم در مرحله خطیر به کشوری که تا این حد درگیر کرونا هست، همه پروتکل‌ها به دقت رعایت شود.
امیر عبداللهیان یادآورشد: آقای پوتین برای اینکه از آقای رئیسی استقبال کنند، از چند دقیقه قبل در کرملین در اتاق استقبال از ایشان قدم می‌زد و منتظر بود و وقتی آقای رئیسی وارد شد به شتاب سمت آقای رئیس‌جمهور آمدند.
وی ادامه داد: به ما گفته بودند از دو ساعت تا ۵ ساعت آقای پوتین گفتند که آماده گفت و گو هستند، هر مقدار که فضای گفت و گو اجازه بدهد. ما از قبل گفته بودیم به دلیل طولانی بودن مذاکرات، هیئت ایرانی و آقای رئیس‌جمهور در اذان مغرب باید نمازشان را ادا کنند. ساعت ۵ و ۱۲ دقیقه که زمان اذان مغرب بود، آقای پوتین به آقای رئیسی اشاره می‌کنند که من اطلاع دارم که وقت نماز شماست و من منتظر شما می مانند ۹ تا ۱۰ دقیقه آقای پوتین در همان اتاق می‌نشینند و منتظر می‌مانند که تا آقای رئیسی نماز را بخواند و برگردند.
وزیر امور خارجه افزود: در فرودگاه هم استقبالی که از آقای رئیسی انجام شد، استقبال رسمی بود و صرف نظر از تمام محدودیت‌های کرونایی که بود،تمام آداب و پروتکل‌ها رعایت شد سخنرانی ایشان در دوما و سایر ملاقات‌هایی که داشتند و از همه مهمتر طرح همه موضوعاتی که در راستای منافع ملی ماست و برای ما مهم است.
امیر عبداللهیان اضافه کرد: در مناسبات با روسیه، در سطح ملاقات با روسای جمهور انجام شد و روز بعد هم هر دو رئیس جمهور مطالب را به وزرای خارجه منتقل کرده بودند و برای عملیاتی کردن آن توافقات در سطح وزرای خارجه هم گفت و گوی مفصل شد و روی نقشه راه و کلیات آن و موضوعات دیگری که بایستی پیگیری شود، توافق شد
وی ادامه داد: هرچند دولتهای قبلی نیز این سیاست را هر یک به سهم خود به پیش برده‌اند. عملیاتی شدن این سیاست علاوه بر منافع اقتصادی، در سرعت بخشیدن به پیشرفت کشور بر اساس مزیت نسبی در حوزه انرژی و نیروی انسانی ماهر و متخصص زمینه مناسبی را برای حل چالش ها و مخاطرات مشترک از جمله مقابله با مواد مخدر، قاچاق انسان، مشکلات زیست محیطی، افراط‌گرایی و تروریسم فراهم می‌سازد.
امیرعبداللهیان با بیان اینکه مهمترین چالش امروز جمهوری اسلامی ایران در پیگیری سیاست همسایه و یافتن راه‌هایی برای معنادار کردن منطقه‌گرایی بدون حضور امنیت زدای کشورهای فرامنطقه‌ای است، اضافه کرد: سیاست همسایگی امنیت های جمهوری اسلامی ایران در میان‌مدت و بلندمدت به شرط موفقیت در ارائه روشن سیاست خود می‌تواند این چالش را کمرنگ کند. طبق این سیاست هر یک از کشورهای منطقه بنابراین آن امکانات و توانمندی ها می توانند نقش مسئولانه در تامین امنیت منطقه بر عهده گیرند.
وزیر امور خارجه در ادامه اضافه کرد: در این طرح، جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه اولویت‌های مشارکت امنیتی خود را در یک ساز و کار مشترک تبیین می‌کنند. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند تلاش دارد تا با باز کردن باب گفتگو در قالب تعاملات سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و تجاری، خلاصه های سیاست همکاری با همه همسایگان را از میان بردارد.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان تاکید کرد: طبعاً این ظرفیت‌ها با افزایش پویایی های دیپلماتیک کشور و با کمک یکایک اندیشمندان می‌تواند محقق شود.
امیرعبداللهیان یادآور شد: در راستای سیاست منطقه‌ای و سیاست همسایه پایه، توجه به سازمان‌های منطقه‌ای از جمله اکو، شانگهای، اوراسیا و تمرکز بر دیپلماسی های متنوع از جمله دیپلماسی انرژی به ویژه دیپلماسی آب در شرایط بحرانی کنونی، دیپلماسی علمی و دیپلماسی فناوری از جمله مباحث فراروی دولت در سیاست همسایه پایه و همسایه محور است.
وی اظهار داشت: امروز، جمهوری اسلامی ایران مسیر مهم ترانزیت جهانی است. تمرکز دیپلماسی اقتصادی در مقطع کنونی در جمهوری اسلامی ایران از جمله رویکردهای فعال و پیشرو است که می‌تواند ظرفیت های فراوانی را به همراه داشته باشد.
امیرعبداللهیان گفت: ما در حوزه چالش ها همچنان با دو چالش در پیرامون خودمان مواجه هستیم؛ یک چالش همسایه شرقی ما افغانستان است که کمتر از یک ماه پیش هیئتی از افغانستان به جمهوری اسلامی ایران سفر کرد. سرپرست وزارت خارجه هیئت حاکمه موقت افغانستان به همراه تعدادی از وزیران هیئت حاکمه موقت فعلی در افغانستان.
وی با بیان اینکه ما مرز مشترک طولانی و موضوعات متنوعی با افغانستان داریم، ادامه داد: امروز که با هم صحبت می کنیم از حدود چهار و نیم ماه پیش تاکنون روزانه بیش از ۵ هزار زن کودک و مرد افغان از مرزهای زمینی به دلیل شرایط سرما و به دلیل وضعیت ناپایداری که در افغانستان وجود دارد به سمت مرزهای ما می‌آیند و در اردوگاه ها و در برخی از شهرها اقامت داده می‌شوند.
وی با بیان اینکه امنیت مرز برای ما اهمیت دارد و مردم افغانستان هم برای ما مهم هستند، اضافه کرد: تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام در افغانستان برای ما مهم است. ضمن اینکه در حوزه ارسال انرژی مورد نیاز به افغانستان توجه و کمک می کنیم، اما در عین حال از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان کوتاه نیامده ایم.
امیرعبداللهیان گفت: زمانی که آقای «امیرخان متقی»وزیر خارجه هیئت حاکمه افغانستان درخواست کرد که در زمان سفرش به تهران سفارت افغانستان را تحویل بدهیم، ما اعلام کردیم که دوستی‌ها و برادری هایمان در جای خود، اما تاکید ما و ضرورت تشکیل دولت فراگیر با نگاه به ثبات و با نگاه به امنیت پایدار در افغانستان موضوع بسیار مهمی است.
وی تاکید کرد: زمانی که دولت فراگیر با استانداردهای شناخته شده و با مشارکت طالبان، پشتون ها و سایر اقوام در افغانستان شکل گرفت آن وقت می‌توانیم راجع به شناسایی وضعیت جدید در افغانستان و واگذاری سفارت افغانستان در تهران به هیئت حاکمه رسمی افغانستان تصمیم بگیریم و اقدام کنیم.
وی با اشاره به بحران یمن، گفت: این روزها در یمن اتفاقی به این یمن و یکی دیگر از همسایگانش در حال وقوع است. اولاً آنچه که بین یمن و برخی از همسایگانش و برخی از کشورهای که نظامی علیه من شرکت می کنند می‌گذرد، موضوع یمن است.
امیرعبداللهیان یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران در تمامی مراحل از ابتدای بحران یمن و جنگ علیه یمن به‌صراحت طرح سیاسی ۴ ماده‌ای را ارائه داده و همواره از تحقق و پیگیری آن طرح حمایت کرده است. حتماً برای ما ملاحظه و مشاهده بیش از شش سال جنگ و خونریزی در یمن قابل تحمل نیست.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: ما گسترش دامنه جنگ را نگران کننده می‌دانیم و از عربستان سعودی و امارات متحده عربی می خواهیم که با روش سیاسی و با رویکردی سازنده برای پایان دادن محاصره انسانی در یمن اقدام کنند. ادامه این وضعیت به نفع منطقه و هیچ یک از کشورهای درگیر در این بحران نیست.
وی همچنین در ادامه گفتگوهای ایران و عربستان، بیان داشت: ما در حوزه سیاست همسایه محور، از تداوم گفتگوها با عربستان سعودی استقبال میکنیم و راه را برای عربستان سعودی باز گذاشته‌ایم. هر زمان عربستان تصمیم بگیرد روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی ایران به حالت طبیعی برگرداند، ما از بازگشایی سفارتخانه‌ها و بازگشت روابط به حالت طبیعی و حتی توسعه روابط با عربستان سعودی استقبال میکنیم.
وزیر امور خارجه کشورمان اضافه کرد: خرسندیم که سه دیپلمات ما از چند روز پیش در جده مستقر شدند و فعالیت‌های خودشان را در سازمان همکاری اسلامی، ازسرگرفتند.
وزیر امور خارجه همچنین درباره روابط ایران و ترکیه بیان داشت: روابط ما با ترکیه رقابتی ممتاز و مبتنی بر دوستی است. بر اساس توافق به عمل آمده در آینده ای نه چندان دور سفر آقای اردوغان به تهران را خواهیم داشت و روسای جمهور دو کشور تماس‌های تلفنی را با یکدیگر دارند. آخرین تماس آنها روز شنبه هفته جاری انجام شد.
وی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای در وین گفت: با توجه به رویکردی که با همسایگان داریم، در تمام مراحل مذاکرات تلاش کردیم یا در سطح سفرای کشورهای همسایه در تهران یا همزمان با سفر به دستیاران سیاسی در وزارت امور خارجه، معاون این سفر بنده به کشورهای همسایه، آنها را در جریان آنچه که بین ما و پنج کشور می‌گذرد قرار دهیم.
امیرعبداللهیان ادامه داد: مذاکرات ما به نقطه ای نزدیک می شود که مذاکرات فنی ما در آینده ای نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم.
وی اضافه کرد: تا اینجای کار سه کشور اروپایی رفتارشان در مجموع این‌گونه بوده چه وقتی از تحریم صحبت می‌شود تحریم را حواله به آمریکا می دهند. و می گویند در این موضوع آمریکا، non-paperها و اتحادیه اروپا باید اقدام کند.
وزیر امور خارجه ادامه داد: در موضوع هسته‌ای وقتی صحبت می‌شود اروپایی‌ها می‌گویند این دقیقاً مورد نگرانی ما است و ما آماده گفتگو در همه موضوعات هسته‌ای هستیم. انتقاد ما از سه کشور اروپایی عضو برجام این است که هیچ ابتکار جدید، سازنده و رو به جلویی را ارائه ندادند.
وی یادآور شد: البته آنها تلاش کردند که در مذاکرات هفته های اخیر منطقی و با رفتاری سازنده ورود کنند. حتی امروز دیگر فرانسه نقش پلیس بد را در مذاکرات ایفا نمی‌کند.
وی با اشاره به نقش چین و روسیه، گفت: این دو کشور تلاش دارند در مذاکرات ۱+۴ یک نقش سازنده و مثبت را ایفا کنند و همین که گاهی اوقات در نقل و انتقال پیام هایی که آمریکایی‌ها برای موضوع مذاکرات دارند، فعالیت خاص خودشان را انجام می‌دهند.
امیرعبداللهیا بیان داشت: برخی از کشورهای همسایه ما هم در این موضوع با نگاه به تسریع در رسیدن به توافق سعی می‌کند حامل پیام هایی از طرف آمریکایی به جمهوری اسلامی ایران باشند.
وزیر امور خارجه کشورمان تصریح کرد: طرف آمریکایی تاکنون به صورت non-paper پیشنهادات خودش را در موضوعات فنی به جمهوری اسلامی ایران ارائه داده است.
وی اظهار داشت: ما امروز در مقطعی قرار داریم که باید نتیجه کار کمیته‌های سه‌گانه را در یک تعامل سیاسی با همه طرف‌ها مورد توجه قرار بدهیم و تصمیم بگیریم که چه چیزی در مقابل چه چیزی اتفاق خواهد افتاد.
وی ادامه داد: در عین حال طرف آمریکایی از طرق مختلف پیام هایی را برای ما ارسال می کند که خواهان سطحی از مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی ایران است.
امیرعبداالهیان با رد برخی گفتگوها مبنی بر مذاکره مستقیم ایران با آمریکا، گفت: اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که لازمه رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا، این باشد که پس از گفت و گو را با آمریکایی ها داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
نظر شما