عید بهار؛ نماد پیوند فرهنگی ناگسستنی ایران و چین

عید بهار چین امسال، از امروز(۱۲ بهمن ۱۴۰۰) آغاز می شود. امسال اما این جشنواره ملی و باستانی چین که پیدایش آن، طبق روایت ها، به یکهزار ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد، یک تفاوت منحصر بفرد به سال های دیگر دارد. چینی ها امسال و همزمان با عید بهار به عنوان جشنواره بزرگ فرهنگی و باستانی شان، میزبان یک جشنواره بزرگ و مهم بین المللی هستند که سال هاست مقدمات و تدارک های لازم برای برگزاری باشکوه و بی نظیر آن را شروع کرده اند؛ «المپیک زمستانی ۲۰۲۲» که قرار است سه روز دیگر(از ۱۵ بهمن تا اول اسفند) آغاز شود.

عید بهار چینی امسال از اهمیت بسیاری بیشتری برای مردم و دولت این کشور برخوردار است.

همزمان شدن عید بهار چینی با بازی های المپیک زمستانی ۲۰۲۲ از جهات زیادی برای چینی ها مهم است. حضور هیات های بزرگ و کوچک ورزشی از کشورهای مختلف جهان به چین، فرصتی برای مردم این کشور است تا فرهنگ و آداب و رسوم زیبای خود را به ویژه در روزهای عیدبهار ، برای مردم گوشه و کنار جهان به نمایش بگذارند و معرفی کنند.

پیدایش عید بهار در چین

چندین روایت گوناگون از منشاء پیدایش عید بهار وجود دارد که مجال نقل همه آنها در این نوشتار نیست اما آنچه بیشتر شنیده می شود، چیزی شبیه افسانه است؛ اینکه روزی روزگاری در دهها قرن پیش، دیوی به نام "نیان" در کوههای نزدیک یک روستا زندگی می کرد که ساکنان روستا از او بسیار وحشت داشتند چرا که معتقد بودن او کودکان و مردم روستا را می بلعد.

پس از مدتی بطور اتفاقی متوجه شدند که دیو از رنگ قرمز و سروصدای بلند بسیار وحشت دارد. روستاییان توانستند با استفاده این دو ابزار، بر دیو غلبه کنند و حالا شاید به همین خاطر است که همزمان با عید بهار در چین، مردم با وسایل و آویزه های زینتی مختلف به رنگ قرمز خانه های و شهرها و روستاها را آذین می بندند. رنگ قرمز در چین نماد خورشید و آتش است.

شباهت های عید بهار چین و نوروز باستانی ایران

عید بهار چینی ها اگرچه تقریبا در اواسط زمستان شروع می شود اما مردم چین عملا با این عید، به استقبال بهار و زیبایی هایش می روند و بهار، یکی از مهم ترین عناصر این جشنواره چینی است مثل نوروز  که با شروع فصل بهار و فصل رویش ها و زایش ها شروع می شود.

پختن غذاهای مخصوص، دید و بازدیدها، تمیز کردن خانه، عیدی دادن و عیدی گرفتن، رد و بدل کردن تبریک عید، سفر خانواده ها به روستاها و شهرهای زادگاهشان... بخش هایی از اشتراک دو آیین باشکوه چینی و ایرانی است که البته هرکدام با رسم و رسوم و آداب خاص خود انجام می شود. 

در گپ و گفتی صمیمی با آقای کینک تای، یکی از دوستانم که اهل هنگ کنگ است درباره آداب و رسوم عید بهار چینی ها پرسیدم. او می گوید  این جشن خیلی شبیه نوروز است. مردم خرید می کنند و لباس های نو به تن می کنند همچنین افراد خانواده دور هم جمع میشوند و غذاهای مخصوص سال نو میل می کنند و بچه ها و جوان ترها، از بزرگ تر ها پاکت های پول عیدی می گیرند.

کینگ تای البته از تفاوت های عید بهار چینی و نوروز هم چند مورد برشمرد؛ یکی از موارد جذاب عید بهار چین که در نوروز دیده نمی شود، اشعار دوبیتی است که چینی ها سر در خانه هایشان آویزان میکنند و روی این کاغذ های قرمز رنگ تبریک سال نو و آرزو ها قشنگ نوشته میشود.

در چینی، تبریک رایج در سال نو "xin nian kuai le" است که به معنای "سال نو مبارک" است. پایان سال نو با جشنواره فانوس ها همراه است که جشنی با آواز خواندن، رقصیدن و نمایش فانوس است.

از دیگر سنت‌های سال نو چینی، تمیز کردن کامل خانه برای خلاصی ساکنان از هرگونه بدشانسی است.

از آنجایی که اژدها نماد خوش شانسی است، رقص اژدها جشن های جشنواره را در بسیاری از مناطق برجسته می کند. این راهپیمایی شامل یک اژدهای رنگارنگ طولانی است که توسط رقصندگان متعدد در خیابان ها حمل می شود.

خانم جیا جیا دانشجوی چینی که چند سالی هم در ایران زندگی کرده و ضمن فراگیری زبان فارسی، با آداب و رسو ایران هم آشنا شده، از شباهت های فراوان نوروز و عید بهار چین می گوید؛ اینکه مردم هر دو کشور در این دو عید خانه ها را تمیز می کنند، لباس ها نو می پوشند، غذهای لذیذ مخصوص عید درست می کنند، کوچکتر ها از بزرگتر ها عید می گیرند .

این خانم دانشجوی چینی به برخی تفاوت های دو عید هم اشاره می کند؛ اینکه شاید مردم ایران دوست دارند در ایام نوروز بیشتر به مسافرت بروند اما چینی ها ترجیج می دهند به روستاها و شهرهای های زادگاهشان بروند هرچند این هم نوعی سفر است اما این کار را به نیت سفر انجام نمی دهند.

گذری بر آداب و رسوم عید بهار چین

 بهار چینی ها از یکی از روزهای بین ۲۱ ژانویه و ۲۰ فوریه شروع می شود در واقع آغاز یک سال قمری می تواند محسوب شود چون با حلول ماه شروع می شود. این عید از مهم‌ترین تعطیلات سنتی مردم چین است. این جشن حدودا پانزده روز طول میکشد و با جشن فانوس تمام میشود. چینی ها در عید بهار معمولا یک هفته تعطیلی دارند. در بیشتر کشورهایی که چینی‌ها اکثریت آن را تشکیل می‌دهند سال نوی چینی جشن گرفته می‌شود؛ از آن جمله می‌توان به چین، کره شمالی و کره جنوبی، ویتنام، سنگاپور، اندونزی، مالزی، فیلیپین و تایلند اشاره کرد.

برای مردم کشور چین، شام شب سال نو اهمیت زیادی دارد چون آن را عاملی برای جمع شدن افراد خانواده می دانند. یکی از غذاهایی که مردم چین در شب عید درست می کنند ماهی است که از نظر آن ها سمبل ثروت و سلامت و از طرف دیگر نمادی از خوش شانسی در سال جدید است.

دامپلینگ مشهور هم غذای دیگری است که نقش مهمی را در فرهنگ غذایی چین بازی می کند و پای این غذا به عید آن ها هم باز شده است. دامپلینگ در واقع نوعی خمیر نازک است داخل آن را با سبزیجات و گوشت پر می کنند و بعد به حالت بخارپز در می آورند. دامپلینگ از سنتی ترین غذاهای چین است و برای آن ها نماد پول است .خوردن دامپلینگ بیشتر یعنی ثروت بیشتر!

رنگ قرمز در فرهنگ چین نمادی از خورشید و آتش است. مردم چین از دوران باستان احترام زیادی به خورشید و آتش داشتند، از سوی دیگر، رنگ قرمز یا سرخ نماد سال نو چینی رونق و سعادت و زندگی و شکوه است! این رنگ بسیار مورد علاقه و پسند مردم است. شاید رنگ قرمز 

در بسیاری از مناطق جهان، شروع سال جدید و عید با آتش بازی و فشفشه همراه است. عید چینی ها نیز از این داستان مستثنی نیست. در تمام شهرهای چین، آتش بازی های بزرگ و بی نظیری تدارک دیده می شود. بیشتر این آتش بازی ها به رنگ قرمز است. شهرهای بزرگ مانند هنگ‌کنگ و شانگهای نمایش‌های آتش‌بازی خیره‌کننده‌ای را در نیمه‌شب آغاز سال نو تدارک می‌بینند. همچنین ترقه‌ها هم به شکل کاغذهای قرمز رشته‌ای که درون آن‌ها باروت پیچیده شده را تهیه می‌کنند که بعد از ترکیدن، خرده کاغذهای قرمز رنگ آن‌ها پخش می‌شود. پاکت های قرمز هم برای هدایای نقدی سال نو استفاده می‌شود که بزرگ‌ترهای فامیل به کوچک‌ترها به خصوص کودکان می‌دهند. همچنین در چین مرسوم است که زوج‌ها به اعضای مجرد فامیل یا رئیس‌ها به کارمندان خود عیدی نقدی بدهند.

**‌ریحانه منافی