به گزارش ایرنا، جیبوتی یکی از کشورهای آفریقایی است که برای چین از جذابیت فراوانی برخوردار است. در مدت زمان ۴۰ سال گذشته، همکاری های چین و جیبوتی رو به افزایش گذاشته است.
به استناد گزارش های خبری، تاکنون این دو کشور موافقت کرده‌اند در راستای تقویت همکاری دو جانبه در زمینه‌های مختلف، همکاری های اقتصادی و استراتژیک خود را توسعه دهند که این مساله سبب شکل گیری یک دوره جدید در روابط دو طرف شده است.
از طرفی پکن در صدد افزایش سرمایه گذاری در آفریقا به وسیله پروژه «یک کمربند- یک جاده» است؛ بسیاری از مقامات جیبوتی می گویند ابتکار «یک کمربند- یک جاده» بهترین فرصت برای دو کشور در راستای تقویت همکاری ها است که به پیشرفت کشورهای آفریقایی کمک خواهد کرد.
طرح «یک کمربند- یک جاده» یک طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۶۰ کشور جهان و توسعهٔ دو مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که توسط چین در سال ۲۰۱۳ ارائه شده است. پشتوانه این طرح قدرت صنعتی اقتصاد چین و توان سرمایه‌گذاری آن است.
از دیگر سو، سرمایه گذاری‌ها و کمک های چین به جیبوتی بر اساس نیازهای محلی است. اهداف چین منافع ملموسی را برای جیبوتی و دیگر کشورهای آفریقایی به ارمغان آورده است. چین باید فعالانه به توسعه آفریقا کمک کند، بنابراین به ناچار نفوذ چین در آفریقا افزایش خواهد یافت اما باید به خاطر داشت که تعاملات چین و آفریقا به ویژه جیبوتی همانند بازی دو سر برد خواهد بود.
اکنون سوال اینجاست که چرا جیبوتی برای چین مهم است؟
دلایل اهمیت جیبوتی
نگاهی به وضعیت جغرافیایی جیبوتی نشان می دهد، این کشور در شاخ آفریقا قرار دارد و یک جمعیت ۸۰۰ هزار نفری را در دل خود جا داده است.
جیبوتی کوچک‌ترین و کم جمعیت‌ترین کشور آفریقایی محسوب می‌شود. این کشور از سمت شمال با اریتره و از سمت غرب و جنوب با اتیوپی همسایه است. همینطور از سمت جنوب شرقی با سومالی هم مرز است.
گفتنی است جیبوتی یک مسیر بسیار مهم راهبردی در مدخل ورودی دریای سرخ و در مجاورت یمن در آن سوی باب المندب قرار دارد که به سمت کانال سوئز راه پیدا می‌کند و برای همین بسیاری از کشورهای بزرگ امیدوارند در آنجا پایگاهی دایر کنند و یا توجه دولت این کشور را به خود جلب کنند.
جیبونی در حال حاضر میزبان پایگاه‌های نظامی چین، آمریکا، فرانسه و ژاپن نیز هست. به عبارت دیگر منافع بین‌المللی فراوانی در جیبوتی نهفته است، چرا که این کشور مسیری استراتژیک برای حمل و نقل نفت و گاز به شمار می‌آید که دریای سرخ و اقیانوس هند را به هم متصل می‌کند.
از دیگر سو، نزدیکی به گلوگاه باب المندب از نظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی اهمیت ویژه‌ای به جیبوتی کوچک می‌دهد. چون تنگه باب المندب یکی از نقاط سوق‌الجیشی جهان به شمار می‌آید که از اهمیت تجاری و نظامی خاصی برخوردار است و همیشه مورد توجه قدرت‌ها بوده است.
این تنگه همواره مورد مناقشه کشورهای مختلف و به ویژه قدرتهای بزرگ در طول تاریخ بوده است، به طوری که این مناطق از نظر اقتصادی، سیاسی، نظامی یا مذهبی دارای اهمیت فراوانی هستند. کشورهای کوچکی نیز که در همسایگی یک نقطه استراتژیک هستند از نظر قدرتهای بزرگ دارای اهمیت ژئوپلتیکی می‌شوند، چرا که با تسلط بر این کشورها می‌توانند به قدرتهای رقیب فشار وارد کنند.
تنگه باب المندب دومین گذرگاه آبی بین‌المللی است که دارای اهمیت نظامی، اقتصادی و ارتباطی است و بعد از کانال سوئز از اهمیت زیادی در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است. این تنگه سبب می‌شود ارتباطات سریع و کم هزینه میان قاره آسیا به اروپا و از اروپا به آمریکا برقرار شود، به طوری که اقیانوس هند از طریق دریای عرب به تنگه باب المندب و بعد به دریای سرخ و از کانال سوئز به مدیترانه و از دریای مدیترانه به اقیانوس آرام می‌رسد و ارتباطات بین‌المللی و دریایی را تسهیل می‌کند.
این تنگه عملاً در اختیار دو کشور یمن در جنوب و جیبوتی در شمال است. در قسمت باریکه تنگه باب المندب دو گذرگاه شرقی و غربی وجود دارد که از کانال غربی کشتی‌های بزرگ تجاری عبور می‌کنند و از کانال شرقی آن نیز کشتی‌های کوچک.
بنابراین سلطه بر تنگه باب المندب تأثیر زیادی بر مسائل کلان نظامی، تجاری و اقتصاد بین‌الملل دارد، به همین دلیل از گذشته تاکنون تنش‌های زیادی برای تسلط بر این تنگه رخ داده است.
از دیگر سو، جیبوتی کشوری کوچک با ارتشی ضعیف است و به تنهایی نمی‌تواند امنیت باب المندب را تأمین کند.
مادامی که باب المندب دومین گذرگاه مهم بعد از کانال سوئز است و در واقع کانال ارتباطی تجاری و دریایی میان شرق و غرب و قاره‌های آسیا، اروپا و آمریکا تنگه باب المندب است، امن بودن این تنگه برای تسهیل روابط تجاری برای تمام کشورهای دنیا از اهمیت زیادی برخوردار است.
برآوردها نشان می‌دهد سالانه حدود ۳۰ هزار کشتی نفتکش و حمل کالا از این آبراه عبور می کند و جیبوتی عملا به برج دیده بانی این منطقه تبدیل شده است.
همین موقعیت ژئواستراتژیک جیبوتی برای توضیح حضور قدرت های بزرگ در این کشور و احداث پایگاه نظامی متعدد در آن کافی است.
رقابت امریکا و چین برای حضور در جیبوتی
چین به دنبال تاسیس پایگاه های نظامی جدید در خاورمیانه و آفریقا است. این کشور با گسترش جهانی پایگاه های نظامی خود در نظر دارد با ایالات متحده آمریکا مقابله کند و از سوی دیگر دولت جو بایدن هم به شدت نگران تحرکات نظامی چین است. هم اکنون رقابت نظامی چین و آمریکا از آسیا اقیانوسیه هم فراتر رفته است.
به باور واشنگتن، جیبوتی یکی از شرکای کلیدی آمریکا در منطقه در زمینه امنیت و ثبات منطقه ای و نیز اقدامات بشردوستانه به شمار می آید. آمریکا بر این باور است که حضور نیروهای فرامنطقه ای در جیبوتی و به ویژه در شاخ آفریقا و فعالیت های غیرقانونی و خرابکارانه تروریست های نشان دار چون «الشباب» سومالی و داعش و القاعده موجب شده است آمریکا نتواند به راحتی اهمیت این کشور آفریقایی را در منطقه و جهان نادیده بگیرد.
به همین دلیل آمریکا حضور نظامی گسترده ای در جیبوتی دارد به گونه ای که فقط در اردوگاه «لمونییر» در این کشور، حدود ۴ هزار نیروی نظامی آمریکایی مستقر هستند.
به نوشته پایگاه خبری «سام تریبیون» سومالی، مقام های رژیم صهیونیستی بارها به دولت آمریکا توصیه کردند برای تقویت مواضع نظامی خود در جیبوتی همزمان با افزایش حضور نظامی چین در این کشور، تعجیل کند.
گفتنی است آمریکا به بهانه های مختلف از جمله رقابت با چین، فعالیت‌های سازمان‌های تروریستی مرتبط با القاعده و داعش در سومالی و یمن، حضور دزدان دریایی بر اهمیت حضور خود در این منطقه بیشتر تاکید دارد.
به باور کارشناسان، چین در حال تقویت توانایی های خود برای گسترش نیروهای نظامی در خارج از کشور و ایجاد یک شبکه جهانی از پایگاه نظامی است و این مساله به شدت آمریکا را نگران کرده است.
از دیگر سو، آمریکا و چین بر سر تنگه تایوان و دریای چین جنوبی به شدت اختلاف نظر دارند، ولی با این حال این رقابت ممکن است در آینده در خارج از منطقه آسیا اقیانوسیه تشدید شود. بنابراین، آمریکا هر چقدر به منطقه اقیانوس آرام و اقیانوس هند اهمیت دهد، نفوذ این کشور در منطقه خاورمیانه و آفریقا کم رنگ‌تر خواهد شد و چین می‌تواند از این فرصت نهایت استفاده را کند.
راه اندازی خط آهن اتیوپی-جیبوتی توسط چین
چین دست به ابتکاراتی برای تعامل با آفریقا فراتر از دسترسی به منابع طبیعی نیز زده است. چین به منظور تقویت تجارت و همکاری اقتصادی در توسعه جاده‌ها، بنادر، راه آهن و سایر زیرساخت‌های اقتصادی در آفریقا مشارکت کرده است. نمونه‌های اخیر این کار از جمله راه‌آهن جیبوتی به اتیوپی است.
در دی ماه ۱۳۹۶، راه آهن برقی ۷۵۶ کیلومتری اتیوپی-جیبوتی با سرمایه گذاری ۴ میلیارد دلاری شرکت های چینی در قالب پروژه بزرگ جاده ابریشم راه اندازی شد. این اولین قطار از شهر آدیس آ بابا اتیوپی به سمت جیبوتی است..
دو شرکت چینی با نام های «شرکت مهندسی ریلی چین» و «شرکت مهندسی ساختمان شهری» این خط آهن را راه اندازی کرده اند. یکی از دو شرکت ۳۲۰ کیلوکتر از این پروژه ریلی را از شهر سبتا در کشور اتیوپی تا شهر میستو را راه اندازی کرده است و شرکت دیگر نیز ۴۳۶ کیلومتر باقی مانده تا جیبوتی را ساخته است.
به باور مقامات آفریقایی، راه اندازی این خط آهن یک دستاورد بزرگ در راستای توسعه روابط کشورهای آفریقایی با کشور چین به شمار می آید.
راه اندازی این خط آهن برقی می تواند اثرگذاری قابل توجهی در تسهیل رفت و آمد مردم کشورهای آفریقایی داشته باشد و در عین حال به توسعه دیگر بخش های اقتصاد این کشورها نیز کمک نماید.
گفتنی است خط راه آهن اتیوپی-جیبوتی اولین پروژه کشور چین در قاره آفریقا محسوب می شود که در آن بیش از یک کشور آفریقایی به طور همزمان مشارکت دارند.
گفتنی است این پروژه ریلی نیز بخشی از پروژه بزرگ جاده ابریشم چین محسوب می شود که در قالب آن پروژه های زیرساختی متعددی با هدف تسهیل ارتباطات تجاری و اقتصادی چین با کشورهایی از قاره های آسیا، اروپا و آفریقا در دستور کار قرار گرفته است.
پایگاه نظامی چین در جیبوتی
چین در حال حاضر دارای پایگاه فرامرزی در جیبوتی است که این مساله نگرانی های فراوانی برای کشورهای غربی از جمله آمریکا ایجاد کرده است.
چین اولین پایگاه نظامی خارج از کشور را در جیبوتی واقع در شرق آفریقا در سال ۲۰۱۷ تاسیس کرد. این کشور اوایل سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که تاسیسات پذیرش ناو هواپیمابر را در یک پایگاه نظامی در جیبوتی تکمیل کرده است. گفته می شود این پایگاه نظامی در نزدیکی پایگاه نظامی آمریکا قرار دارد.
اما از آنجا که این پایگاه نظامی چین از سرزمین آمریکا فاصله بسیار زیادی دارد، تاثیر نسبتا کمی می تواند بر امنیت آمریکا داشته باشد.
به باور کارشناسان، تحرکات نیروی دریایی چین در پایگاه نظامی خود در جیبوتی گمانه زنی ها پیرامون رقابت های استراتژیک بین پکن و واشنگتن را پررنگ کرده است.
از دیگر سو، به دلیل اهمیت استراتژیک جیبوتی، این کشور به محل مناسبی برای برخی از کشورهای غربی نظیر آمریکا و فرانسه شده است.
به باور کشورهای غربی ایجاد چنین پایگاه هایی نوعی جاه طلبی چین در خارج از مرزها به شمار می آید و زمینه را برای نفوذ هرچه بیشتر چین در اقیانوس هند فراهم می آورد. اما تنها با گذشت یک سال از تاسیس این پایگاه ثابت شد که این پایگاه به طور عمده برای تأمین منابع لجستیکی نیروهای عملیاتی ویژه اسکورت چین در خلیج عدن استفاده می شود.
در پایان می توان گفت بنظر می رسد دولت‌های آفریقایی کمک‌های چین را بر غربی‌ها ترجیح می‌دهند.
برخلاف میل کشورهای شمال، رهبران آفریقایی از کمک‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چین به خوبی استقبال کرده‌اند زیرا کمک‌های چین موجب شکسته شدن انحصار غرب در اعطای کمک‌های اقتصادی که مدیریت آن اساساً به دست صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی می‌باشد می‌گردد.
رهبران آفریقایی به کمک‌های چین از این دید نگاه می‌کنند که اهداف سلطه‌جویانه غرب را به چالش کشیده و یا مختل می‌کند. ضمن اینکه کمک‌های چین موکول به شرایطی نظیر اتخاذ اصول دموکراتیک و اصلاحات مبتنی بر آزادسازی اقتصادی در ازای اعطای وام نمی‌باشد.
این امر برای دولت‌های آفریقای زیر صحرا که از نظر تاریخی تجربه منفی از رویکرد مشروط کشورهای غربی و مؤسسات مالی چند ملیتی دارند جذاب است. مؤسسات مالی چندملیتی غربی از تفوق خود برای سپردن مدیریت اقتصادی کشورهای آفریقایی به متخصصان و مشاوران خارجی استفاده کرده‌اند که مأموریتشان اجرای سیاست‌های اقتصادی بدون توجه به نظر دولت‌های محلی بوده است.
برنامه‌های تعدیل ساختاری بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای کشورهای درگیر بحران اقتصادی الگوی چنین روشی بوده است. این برنامه‌ها در دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ اجرا گردیده و سپس در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ بازتعریف و تغییر نام داده شدند. اما چین شرایط خاصی برای دادن وام ندارد زیرا می‌گوید سیاست بین‌المللی چین مبتنی بر احترام به حاکمیت و عدم مداخله در امور کشورهاست.
نظر شما