تشدید جاه‌طلبی هسته‌ای در کشورهای آسیای مرکزی به بهانه تولید برق

به گزارش روز شنبه ایرنا از پایگاه اینترنتی نیکی آسیا، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان بدنبال راه‌حل‌هایی برای مقابله با قطع برق از جمله استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای هستند. قرقیزستان آخرین کشوری بود که در ماه ژانویه سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که بدنبال ساخت یک نیروگاه هسته‌ای با کمک روسیه است.

چند روز بعد از این اعلام، اتصالی کوچک در نیروگاه حرارتی سیردریا در ازبکستان منجر به قطعی گسترده برق در این کشور شد. بنا بر اعلام شرکت بهره‌برداری شبکه برق قزاقستان، این اتصال برق که در تاریخ ۲۵ ژانویه رخ داد، باعث شد تا ۶ واحد از واحدهای نیروگاه حرارتی سیردریا از کار بیفتد.

این اتصال باعث شد تا میزان برق تولیدی در ازبکستان کاهش یافته و بار آن بر دوش خط انتقال برق بین قزاقستان و قرقیزستان بیفتد و در نهایت این موضوع به خاموشی‌های گسترده در این سه کشور انجامید.

خط انتقال برق مشترک که به عنوان سیستم برق آسیای مرکزی (CAPS) شناخته می‌شود در دوران شوروی و به منظور اطمینان از اینکه برق پایداری در این منطقه و در فصول مختلف تولید و توزیع می‌شود، ساخته شد. در فصل زمستان، ترمینال برق قزاقستان و ازبکستان، برق مورد نیاز قرقیزستان را تامین می‌کند و در فصل تابستان، قرقیزستان از طریق تولید برق‌آبی با استفاده از منابع آب تحت اختیارش، همان مقدار برق را به ازبکستان و قزاقستان انتقال می‌داد. از سوی دیگر این خط انتقال برق، شمال قزاقستان را به خط انتقال برق روسیه پیوند می‌دهد و باعث تقویت عرضه برق می‌شود.

اما همزمان با افزایش مصرف برق به ویژه در ماه‌های سرد زمستان، این سیستم فرسوده محدودیت‌های خود را نمایان می‌کند. براساس آمارهای شرکت بهره‌برداری برق قزاقستان، میزان مصرف برق در این کشور تنها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۶ درصد رشد کرده است. با وجود اینکه قزاقستان یکی از تولیدکنندگان عمده نفت و گاز است اما فرسودگی نیروگاه‌ها و شبکه انتقال باعث بروز خاموشی های گسترده در این کشور می‌شود.

بخشی از این تقاضای برق مربوط به استخراج‌کنندگان رمز ارزی می‌شود که به دلیل ممنوعیت این اقدام در چین از ماه مه گذشته، به قزاقستان مهاجرت کرده‌اند. براساس آمار مرکز جایگزین مالی دانشگاه کمبریج در ماه اوت، یک پنجم برق مصرف شده در جهان برای استخراج رمزارزها در قزاقستان مصرف شده است. شرکت بهره‌برداری برق قزاقستان در ماه‌های پایانی سال گذشته میلادی با وجود وعده‌های اولیه، اما به دلیل کمبود برق و افزایش مصرف اقدام به قطع برق استخراج کنندگان قانونی رمزارزها در این کشورها کرد. یک روز قبل از شروع خاموشی‌های گسترده در این سه جمهوری، شرکت بهره‌برداری برق قزاقستان اعلام کرد که برق استخراج‌کنندگان رمزارز را به مدت یک هفته قطع خواهد کرد.

آلن دورجیوف رییس انجمن صنعت و بلاک‌چین قزاقستان به خبرگزاری رسمی این کشور گفته است که مشکل کمبود برق استخراج‌کنندگان و دستگاه‌های ماینر نیست بلکه کل سیستم تولید و توزیع برق در لبه پرتگاه قرار دارد.

دولت قزاقستان یارانه بالایی را به مصرف برق اختصاص می‌دهد و از این جهت صنعت برق تلاشی برای افزایش تولید نمی‌کند اما دست دولت در این کشور برای افزایش قیمت‌ها بسته است زیرا نگران است تا اعتراضاتی مشابه اعتراضات اخیر در خصوص افزایش قیمت سوخت رخ دهد. در جریان اعتراضات ماه نخست از سال جاری میلادی که بدنبال افزایش قیمت گاز مایع رخ داد، بیش از ۲۲۷ نفر جان خود را از دست داده و هزاران نفر دیگر نیز بازداشت شدند.

براساس این گزارش، پروژه بازار برق منطقه‌ای آسیای مرکزی که به رهبری USAID در حال اجراست، بدنبال ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه کمک به روند بازسازی شبکه برق است اما همچنان در این مسیر مشکلات قابل توجهی وجود دارد.

اولگ ریاسکوف یک کارشناس در این زمینه گفته است که نه تنها بهای تولید برق در ازبکستان بالاست بلکه باید کل سیستم تولید و انتقال برق در این کشور نیز بازسازی و به روز رسانی شود.

وزیر انرژی ازبکستان پیش‌بینی کرده است که میزان تقاضا برای برق در این کشور تا یک دهه آینده دو برابر شده و به حدود ۱۱۷ میلیارد کیلووات ساعت خواهد رسید. براین اساس و برای پاسخ به نیاز روزافزون برق در پرجمعیت‌ترین کشور آسیای مرکزی، دولت ازبکستان بدنبال آن است تا اولین نیروگاه هسته‌ای این کشور را تا سال ۲۰۳۰ راه‌اندازی کند. اولین فاز این نیروگاه در سال ۲۰۲۸ به بهره‌برداری خواهد رسید هرچند که این نیروگاه تنها ۲۰ درصد از برق مصرفی این کشور را تامین خواهد کرد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال گذشته در گزارش خود درباره ازبکستان اعلام کرد که این کشور پیشرفتی اساسی در توسعه زیرساخت‌های هسته‌ای خود داشته و همزمان از این کشور خواست تا به کنوانسیون ایمنی هسته‌ای که هنوز به عضویت آن در نیامده، پایبند باشد. آژانس در گزارش خود در این خصوص نوشت: «دولت ازبکستان باید با تحکیم و تقویت قوانین، چارچوب قانونی ملی سازگار و کاملی را برای ایمنی هسته‌ای و امنیت هسته‌ای تضمین کند».

در ماه ژانویه امسال نیز نمایندگان شرکت دولتی روس اتم روسیه و مقامات قرقیزستان برنامه خود را برای همکاری در ساخت نیروگاه‌های مقیاس کوچک اعلام کردند.

ژنرال الکسی لیخاچوف مدیرکل روس اتم در بیانیه‌ای در این زمینه اعلام کرد: ساخت این نیروگاه مقیاس کوچک نه تنها باعث پیشرفت قرقیزستان در زمینه استقلال در تولید برق خواهد شد بلکه باعث مشارکت دیگر کشورها در زمینه تحقیق و توسعه فناوری‌های مرتبط با این کشور می‌شود.

قزاقستان که دارنده بزرگترین منابع اورانیوم خام در دنیاست نیز بدنبال گزینه‌هایی برای اطمینان از آینده تولید انرژی برق مورد نیاز خود است. مگزوم میرزاگالی‌اف وزیر سابق انرژی قزاقستان در این خصوص گفت: ما به طور شفاف می‌بینیم که برای پاسخ به نیاز روزافزون جمعیت و اقتصاد خود به برق، نیازمند ساخت یک نیروگاه هسته‌ای هستیم.

در کنار حرکت به سمت انرژی هسته‌ای، آسیای مرکزی دارای منابع عظیم و دست نخورده‌ای از انرژی های تجدیدپذیر از جمله انرژی آبی، خورشیدی و بادی است. اما اتصال انرژی‌های تجدیدپذیر به شبکه، مجموعه دیگری از مشکلات را به همراه دارد. طبیعتاً انرژی تولید شده توسط انرژی‌های تجدیدپذیر به شرایط آب و هوایی پایداری وابسته است و برای اطمینان از جریان ثابت نیاز به نظارت دائمی دارد.