اردوغان بر سر دو راهی مسکو – کی یف

"ولادیمیر پوتین"، رئیس‌جمهور روسیه شامگاه دوشنبه (۲۱ فوریه/ ۲ اسفندماه) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو اعلام کرد که مسکو استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانتسک را به رسمیت می‌شناسد و سرانجام بامداد امروز پنجشنبه رسما عملیات نظامی در دونباس در شرق اوکراین را آغاز کرد.

این اقدام پوتین در عین حالی که با مخالفت کشورهای غربی مواجه شد، اما برخی همپیمانان روسیه از آن حمایت کردند و ترکیه در صف کشورهای غربی در مخالفت با تصمیم پوتین قرار گرفت.

"رجب طیب اردوغان"، رئیس‌جمهور ترکیه روز سه‌شنبه به اقدام روسیه در به رسمیت شناختن استقلال جمهوری‌ خلق برای دونتسک و لوگانسک واکنش نشان داد و اقدام مسکو را «غیرقابل‌قبول» خواند و از مسکو و کی‌یف خواست تا به قوانین بین‌المللی پایبند باشند.

 اردوغان در عین حال در تماس تلفنی با "ولودیمیر زلنسکی"، رئیس‌جمهور اوکراین بر مخالفت با هر گونه تصمیم علیه تمامیت ارضی اوکراین تاکید و اعلام کرد که ترکیه برای کمک به حل و فصل مسئله حاضر است در نشست مشترک شورای امنیت که اوکراین پیشنهاد آن را داده شرکت کند.

در مقابل "دیمیتری پسکوف"، سخنگوی رئیس جمهوری روسیه در واکنش به اظهارات رجب طیب اردوغان که به رسمیت شناختن جمهوری‌های مردمی "دونتسک" و لوگانسک" از سوی روسیه را غیرقابل قبول خوانده بود، گفت: ما با ترکیه در برخی مسائل اختلاف داریم، اما اختلافات بین روسیه و ترکیه، مانع بنای روابط دوجانبه بین دو کشور نمی شود.

پسکوف افزود که «ما با ترکیه در مساله کریمه هم اختلاف داریم، اما این مساله مانع توسعه روابط دوجانبه نمی شود، به همین دلیل بخشی از روابط ما با آنکارا مشکل دارد اما عرصه هایی نیز وجود دارد که در آن به موفقیت دست یافته ایم». 

نکته مهم در قضیه بحران اوکراین رابطه خوب ترکیه با مسکو و کی یف می باشد. ترکیه به عنوان عضو ناتو در عین حالی که روابط خوبی با اوکراین دارد، خواستار حفظ روابط خوب خود با مسکو می باشد، اما غرب نظر دیگری در این باره دارد و در صدد تحریم های بیشتر روسیه می باشد.

«جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شامگاه سه‌شنبه گفت که این اتحادیه به اتفاق آرا با بسته تحریم‌های جدیدی روسیه موافقت کرده است. وی که پس از نشست فوق‌العاده وزیران خارجه اتحادیه اروپا صحبت می‌کرد، مدعی شد که این تحریم‌ها آسیب زیادی به روسیه وارد خواهد کرد.

بورل گفت که «تحریم‌های اتحادیه اروپا ۲۷ فرد و نهاد (روسی) را که در نقض حق حاکمیت اوکراین نقش داشتند، هدف قرار می‌دهد. این تحریم‌ها توانایی روسیه برای رسیدن به بازارهای مالی را هدف قرار داده است».

صدر اعظم آلمان نیز گفت که در صورت نیاز، اتحادیه اروپا و آلمان می‌توانند تحریم‌ها علیه روسیه را افزایش دهند.

وزارت خزانه داری آمریکا نیز بامداد دیروز (چهارشنبه) جزئیات تحریم‌های روسیه را منتشر کرد. تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا، بانک‌های روسیه و چند مقام این کشور را هدف قرار داده است.

بر اساس این تحریم‌ها بانک توسعه و امور اقتصادی خارجی «ونش اکونومبانک» و بانک « Promsvyazbank» روسیه در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند.

وزارت خزانه داری آمریکا مدعی شده که این دو نهاد مالی روسیه در تامین مالی بودجه عمومی و دفاعی روسیه نقش بسزایی دارند.

وزارت خزانه داری آمریکا نام سه بازرگان روسی را به همراه اعضای خانواده‌شان منتشر کرد و آنها را در لیست تحریم‌ها قرار داد.

وزارت خزانه داری آمریکا مدعی شد که افراد تحریم شده، جزو حلقه داخلی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه می باشند.

«جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا نیز شبانگاه سه شنبه به وقت تهران در سخنانی از اقدام قاطع علیه اقتصاد روسیه خبر داده و گفته بود که ایالات متحده همراه با متحدانش از قلمرو ناتو محافظت می‌کند.

وی در ادامه از تحریم دو موسسه مالی بزرگ روسیه خبر داده و گفته بود که، اقدام قاطع علیه اقتصاد روسیه اتخاذ می‌کنیم.

نخست‌وزیر انگلیس نیز روز، ‌ سه‌شنبه اعمال تحریم‌ها بر پنج بانک روسیه و سه تاجر و میلیاردر این کشور را در پی دستور روسیه برای اعزام نیروهای به شرق اوکراین اعلام کرد.

"بوریس جانسون"، ‌ نخست‌وزیر انگلیس در سخنرانی خود مقابل پارلمان این کشور گفت: عملکردهای روسیه در سطح "جنگ جدید این کشورعلیه اوکراین" است که روسیه بخش‌هایی از آن را به شکل غیرقانونی در سال ۲۰۱۴ به خود ضمیمه کرد.

وی افزود: انگلیس اکنون باید برای بحرانی طولانی مدت آماده باشد.

جانسون اشاره کرد، موج نخست‌ تحریم‌ها اگر اوضاع بدتر شود، تمدید خواهد شد.

اما در چنین شرایطی که تمامی متحدان غرب در مقابل روسیه قرار گرفته اند، اوضاع ترکیه با اتحادیه اروپا و آمریکا فرق دارد. آنکارا از طرفی رابطه خوبی با مسکو دارد و مخالف تحریم های غرب علیه روسیه است، از طرف دیگر ترکیه طرفدار اوکراین است.

موضوع مهمی که در این بین وجود دارد این است که، بحران اوکراین، سیاست موازنه "رجب طیب اردوغان" رییس جمهور ترکیه را همراه با تعهداتی که در قبال ناتو دارد و از طرف دیگر محافظت از اقتصاد شکننده‌ای که در ماه دسامبر با بحران ارزی روبه‌رو بود، دچار چالش کرده است.

تحلیلگران می‌گویند هر اقدام بیشتری علیه مسکو از سوی کشورهای غربی، آنکارا را با خطر از دست دادن منابع مهم انرژی، تجارت و گردشگری روبه‌رو خواهد کرد.

طی سال ۲۰۲۱ اتباع روسیه با ۴ میلیون و ۶۹۴ هزار و ۴۲۲ نفر، بیشترین شمار گردشگران خارجی در ترکیه را از بین بیش از ۳۰ میلیون گردشگر خارجی به خود اختصاص دادند.

این میزان نسبت به سال ۲۰۲۰ شاهد رشد ۱۲۰.۵۲ درصدی بوده است و این یعنی گردشگری یکی از پاشنه های آشیل اقتصاد ترکیه می باشد، به ویژه سفر گردشگران روسی به ترکیه اگر با مشکل روبه رو شود، ترکیه آسیب زیادی در شرایط اقتصادی  بی ثبات این روزهای این کشور خواهد دید.

بر اساس اطلاعیه منتشر شده توسط وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، شمار گردشگران خارجی در ترکیه طی سال ۲۰۲۱ با افزایش ۸۸.۰۸ درصدی نسبت به سال پیش از آن به ۳۰ میلیون و ۳۸ هزار و ۹۶۱ نفر رسید و اگر بحران اوکراین به جنگ تبدیل شود، با توجه به حمایت آنکارا از کی یف مطمئنا شمار گردشگران روسی در ترکیه کاهش شدیدی خواهد یافت و ضربه شدیدی به اقتصاد این کشور وارد خواهد نمود.

روسیه همچنین تامین کننده ۴۶ درصد از گاز مصرفی ترکیه در سال گذشته بود و کاهش ارزش لیر ترکیه در سال گذشته باعث افزایش نرخ تورم در این کشور تا ۵۰ درصد شد، مسایلی که نشان دهنده شکنندگی اقتصاد ترکیه دارد.

"آتیلا یسیلادا" از گروه "گلوبال سورس" در استانبول، در این رابطه می گوید، «چشم‌انداز یک درگیری طولانی مدت بدون خونریزی یا تحریم‌های اساسی بر صادرات انرژی روسیه می‌تواند به شدت به ترکیه آسیب رسانده و ثبات اقتصادی این کشور را تهدید کند».

رویترز در این باره نوشته، «سیاست اردوغان در سال های اخیر بدین صورت بوده که به طور معمول دوستی خود با ولادیمیر پوتین را برجسته کرده و همزمان با ایجاد موازنه‌ای که ترکیه برای چندین دهه به کار گرفته است، نسبت به هرگونه جنگ و درگیری در منطقه هشدار داده است. همزمان اردوغان پیشنهاد میانجی‌گری در این بحران را داده است. وی در عین حال از رفتار غرب با مسائل و جلوگیری آن از ایجاد صلح انتقاد کرده است».

اردوغان و پوتین پس از قضیه هدف قرار گرفتن جنگنده روسی در خاک سوریه در سال ۲۰۱۵ که داشت به بحران میان مسکو- آنکارا منجر می شد که با عذرخواهی اردوغان پایان یافت، روابط صمیمانه‌ای با یکدیگر شروع کردند و ترکیه در سال ۲۰۱۹ خریدهای متنوع تسلیحاتی از روسیه داشت. این موضوع باعث خشم واشنگتن و اعمال تحریم علیه ترکیه شد. از آن زمان، آنکارا با اعمال تحریم علیه هر کشوری مخالفت کرده است.

ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در گفت‌وگو با هفته نامه دی ولت آلمان درخصوص تحریم غرب علیه روسیه گفت که تحریم‌ها علیه مسکو بی فایده است. شما تنها مشکلات را به عقب می‌اندازید. ما امروز به قوانین و مقررات جدید برای روسیه و غرب نیاز داریم تا احساس امنیت کنیم.

وی در عین حال افزود: روسیه نیز از ناتو احساس تهدید می‌کند.

درحالی که ترکیه در بخش انرژی، گردشگری و تجارت با روسیه همکاری می‌کند، اما همزمان تعداد زیادی از پهپادهای پیشرفته بیرقدار خود را به اوکراین فروخته و قراردادی را برای تولید مشترک آن به امضا رسانده که باعث خشم مسکو شده است.

به غیر از موضوع اوکراین، مسکو – آنکارا در مسایل مختلف خارجی همچون بحران سوریه، لیبی با هم اختلاف نظر اساسی دارند و آنکارا مخالف الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه در سال ۲۰۱۴ و همچنین به رسمیت شناختن آبخازیا و اوستیای جنوبی می باشد.

هم اکنون ترکیه با دیپلماسی پیچیده‌ای مواجه است؛ از طرفی اقتصادش با مشکل مواجه می باشد و قراردادهای زیادی در زمینه های اقتصادی، نظامی، گردشگری و گاز با روسیه دارد، از طرف دیگر رابطه خیلی خوبی با اوکراین دارد و نمی خواهد خدشه ای به آن وارد شود، دو موضوع مهمی که با هم کاملا در تضاد است.

حال باید منتظر بود و دید آنکارا در دوراهی بحران مسکو – کی یف که از بامداد امروز پنجشنبه شدت گرفته است، کدامیک را انتخاب می کند؛ روسیه یا اوکراین؟ یا سیاست میانه ای که هر دو طرف را حفظ کند تا آسیبی به ترکیه نرسد.