آیا روسیه و اوکراین می توانند برای پایان جنگ مذاکره کنند؟

به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از تارنمای نشریه نشنال اینترست، مقامات بلندپایه کرملین، از جمله «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه هدف خود را از حمله به اوکراین «نازی زدایی و غیرنظامی‌سازی» اوکراین اعلام کرده اند و تاکنون هم نشان داده اند که مسکو چیزی جز تسلیم کامل و بی قید و شرط کی‌یف را نمی پذیرد.

اما با نزدیک شدن نیروهای روس به کی‌یف، به نظر می رسد کرملین به دنبال تلافی انقلاب "یورومیدان" (موج اعتراضات و ناآرامی‌های مردمی در اوکراین در سال ۲۰۱۳ در کی‌یف، به منظور تحقق اتحاد و یکپارچگی بیشتر با اتحادیه اروپا) است.

پوتین صبح روز پنج‌شنبه «عملیات نظامی ویژه» را در منطقه دونباس در شرق اوکراین اعلام کرد. این اقدام اندکی پس از تصمیم کرملین برای به رسمیت شناختن دو جمهوری جدایی طلب "دونتسک" و "لوگانسک" در اوایل این هفته بود. پوتین ضمن به رسمیت شناختن این دو منطقه از اوکراین به عنوان جمهوری، دولت اوکراین را یک حزب نئونازی توصیف کرد که به غارت اوکراین پرداخته و مردم آن را تحقیر می کند. رئیس جمهوری روسیه همچنین اعلام کرد که روسیه نمی تواند  بیکار بماند و نظاره گر تبدیل اوکراین به میدان تاخت و تاز ناتو باشد.

پوتین هدف خود را از حمله به اوکراین نازی زدایی و غیر نظامی کردن اوکراین و همچنین محاکمه کسانی که مرتکب جنایات خونین متعدد علیه غیرنظامیان از جمله شهروندان فدراسیون روسیه شده‌اند، اعلام کرد.

اما تنها ظرف چند ساعت مشخص شد که عملیات روسیه به منطقه جدایی طلب دونباس محدود نخواهد شد، بلکه شامل حملات گسترده موشک های کروز و بالستیک علیه مناطق نظامی سراسر اوکراین است. وزارت دفاع روسیه تا پایان روز پنج‌شنبه اعلام کرد که ۷۴ هدف از زیرساخت‌های نظامی را در اوکراین منهدم کرده است.  

گزارش ها همچنین حاکی از آن است که روسیه کنترل نیروگاه هسته ای چرنوبیل را هم به دست گرفته، اقدامی که به نظر می رسد ناشی از نگرانی های روسیه در خصوص اظهارات اخیر «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهوری اوکراین است. زلنسکی به تازگی و در پی افزایش تهدیدات روسیه اعلام کرده بود چنانچه غرب نتواند تضمین های امنیتی کافی به کی‌یف دهد، این کشور ممکن است در تعهدات قبلی خود مبنی بر عدم دستیابی به تسلیحات هسته ای تجدید نظر کند.

اما موضوعی که اهمیت دارد این است که اهداف نهایی اقدام نظامی روسیه در اوکراین تا حد زیادی ناشناخته است. کرملین در روزهای گذشته بارها تاکید کرده که قصد اشغال اوکراین را ندارد. کارشناسان نظامی غربی خاطرنشان کرده‌اند که مسکو احتمالا اگر بخواهد هم منابع لازم برای اجرای یک اشغال طولانی‌مدت موفق را ندارد. به عقیده ناظران ممکن است مسکو در حال برنامه ریزی برای استقرار یک دولت طرفدار روسیه در کی‌یف و در عین حال تصرف همه چیز در شرق رودخانه دنیپر(رودی که از روسیه شروع می شود و پس از عبور از اوکراین و بلاروس به دریای سیاه می ریزد) باشد. با این حال، برخی دیگر استدلال می کنند کرملین به سواحل دریای سیاه در اوکراین چشم دوخته که به لحاظ راهبردی جبهه ای مهم در مقابل ناتو بشمار می رود.  

اما از جمله پرسش های مهمی که مطرح می شود این است آیا کرملین تحت هر شرایطی در حال بررسی گفت‌وگو با زلنسکی است یا اینکه تغییر رژیم در کی‌یف بخشی غیرقابل مذاکره از عملیات نظامی روسیه می باشد؟ همچنین مشخص نیست که آیا روسیه قصد دارد مناطق بالقوه جدید را به طور مستقیم اداره کند  یا از طریق مناطق شرقی دونتسک و لوگانسک که به تازگی آنها را به رسمیت شناخته است.

از سوی دیگر، گزارش‌های تایید نشده در اوایل این هفته حاکی از آن است که زلنسکی تمایل خود را برای امضای توافقنامه تسلیم با مسکو نشان داده است. رئیس‌جمهوری اوکراین روز جمعه اعلام کرد که از ورود به مذاکرات صلح گسترده‌ که شامل بحث در مورد «وضعیت بی‌طرف» این کشور می‌شود، «ترسی» ندارد. این اظهارات تغییر موضع آشکار دولت زلنسکی از وعده پیشین برای عضویت در ناتو به عنوان یک هدف اصلی ملی را نشان می دهد.

هرچند «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه در نشست خبری روز جمعه با سران جمهوری‌های جدایی‌طلب دونتسک و لوگانسک، زلنسکی را متهم کرد که درباره تمایلش برای بی‌طرفی دولت اوکراین دروغ می‌گوید.

پوتین هم در اظهاراتی در اوایل هفته جاری پیشنهاد کرد که هرگونه توافق احتمالی با کی‌یف باید شامل به رسمیت شناختن کریمه از سوی اوکراین به‌عنوان بخشی از خاک روسیه و تضمین‌های صریح و الزام‌آور برای عدم عضویت در ناتو باشد.

«شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین هم روز جمعه در یک تماس تلفنی به پوتین گفت که مناقشه را از طریق گفت و گوهای متوازن حل و فصل کند. بر اساس بیانیه وزارت خارجه چین، پوتین در همین گفت‌وگو به شی اعلام کرد که آماده است با طرف اوکراینی در سطح بالا مذاکره کند. اما رئیس‌جمهوری روسیه در سخنرانی روز جمعه خود خطاب به نیروهای مسلح اوکراین (ZSU) لحن سازش‌ناپذیری داشت و دولت کی‌یف را  باندی از معتادان به مواد مخدر و نئونازی‌هایی توصیف کرد که در کی‌یف مستقر شده‌ و کل مردم اوکراین را به گروگان گرفته‌اند.

 به نظر می‌رسد پوتین هرچند نه به صراحت، اما به صورت تلویحی از چشم‌انداز کودتای نظامی در اوکراین استقبال می‌کند و نیروهای مسلح این کشور را تشویق می کند تا قدرت را به دست بگیرند و معتقد است که مذاکره با مقامات ارشد اوکراین آسان‌تر است تا با گفت‌وگو با دولت زلنسکی.

«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین روز جمعه به خبرنگاران گفت که «الکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهوری بلاروس، آماده میزبانی برای مذاکرات صلح آینده میان مسکو و کی‌یف است.

رئیس‌جمهوری روسیه نیز در تماس تلفنی با همتای بلاروسی خود این اطمینان را پیدا کرد که دولت مینسک آماده است همه شرایط لازم را برای ورود هیات‌ها، تامین امنیت و برگزاری جلسات مذکور ایجاد کند. اما مقامات بلندپایه کرملین، از جمله پوتین، همچنان اصرار دارند که هدف روسیه همچنان «نازی زدایی و غیرنظامی‌سازی» اوکراین است و مسکو چیزی جز تسلیم کامل و بی قید و شرط کی‌یف را نخواهد پذیرفت.

منابع خبری از بامداد پنجشنبه پنجم اسفند و پس از سخنرانی رئیس‌جمهوری روسیه، از آغاز اقدام نظامی این کشور علیه اوکراین خبر دادند. روس‌ها تاکید کرده‌اند که مراکز نظامی را در اوکراین هدف قرار داده‌اند و اوکراین می‌گوید که در حال مقابله با حملات روس‌هاست.