عبدالهادی فقهی‌زاده روز سه شنبه به مناسبت سالروز مبعث پیامبر اکرم(ص) در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا از اقامه قسط و عدل به عنوان یکی از مهمترین پیام های انبیای الهی یاد کرد و گفت: در مباحث هدف از نزول قرآن یا ارسال رسل در قرآن کریم اهداف کلانی از نزول کتاب‌های آسمانی از جمله قرآن کریم آمده است که در بعثت پیامبران و گل سرسبد آنها یعنی رسول اکرم (ص) می‌توان دریافت که اقامه قسط یکی از مهمترین این پیام هاست.
وی اقامه قسط را آموزه مشترک همه ادیان الهی دانست و با استناد به آیه ۸۵ سوره هود گفت: این آیه می‌فرماید و یا قوم اوفوا المکیال و المیزان بالقسط و لا تبخسوا الناس اشیاءهم و لا تعثوا فی الارض مفسدین. (و ای قوم من! پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید! و بر اشیاء و اجناس مردم، عیب نگذارید؛ و از حق آنان نکاهید و در زمین به فساد نکوشید.) این آیه یک آیه کلیدی است و نباید میزان را فقط به معنای دادگری و قسط خلاصه کرد. بلکه میزان در اینجا به عنوان یک مصداق است. میزان یک مورد و نمونه برجسته در تعاملات آن روز اقوام انسانی بوده است؛ به ویژه این که در ادامه آیه می‌فرماید و لاتبخسوا الناس اشیاءهم؛ آبروی انسان یکی از بزرگترین و مهمترین برخورداری‌ها و سرمایه‌های اوست. فقط مال سرمایه او نیست و به نظر می‌رسد این عمومیت دارد.
این استاد دانشگاه افزود: اگر بخواهیم به پیروی از همه ادیان آسمانی عمل کنیم باید در همه زمینه‌ها عادلانه رفتار کنیم و حتی به دشمن خود ظلم نکنیم. در آیه هشتم سوره مائده می‌فرماید و لایجرمنکم شنئان قوم علی الا تعدلوا؛ به عدالت و راستی گواه باشید و نباید عداوت گروهی، شما را بر آن دارد که از راه عدل بیرون روید. این آیه تاکید دارد آنچه که به تقوا نزدیک است، عدالت و قسط است که اینجا خدا با تاکید ویژه‌ای بر آن انگشت گذاشته است. در ادامه آیه ۸۵ سوره هود می‌خوانیم و لاتعثوا فی الارض مفسدین. یعنی سر به فسادکاری برندارید و عدالت بورزید و دادگرانه عمل کنید و با سرمایه‌های دیگران به گونه‌ای رفتار کنید که دوست دارید با شما عمل کنند.
وی با اشاره به آیه ۲۵ سوره حدید از اقامه قسط به عنوان هدف مشترک بعثت همه رسولان الهی یاد کرد و گفت: در سوره حدید خدا می‌فرماید ما همه رسولان الهی را همراه با معجزات روشنگر فرستادیم و کتاب و میزان را به دست آنان دادیم تا خود مردم اقدام به قسط و عدالت کنند. بنا براین با اجبار به دینداری، کاری به سامان نمی رسد؛ به ویژه این که بسیاری از مفسران معنای صریح لااکراه فی الدین را این می دانند که در دینداری، اجبار و الزام فایده ای ندارد. دینداری با عشق و خودخواستن همراه است. کسی نمی تواند از عمق جان به یک دین و آموزه آن دین عامل باشد، مگر این که به حقانیت آن دین ایمان آورده باشد.
فقهی زاده با استناد به آیه ۱۸ سوره آل عمران گفت: در قرآن قائما بالقسط جزو صفت خدا شمرده شده است. یعنی خدا همواره قائم به قسط است و در این آیه چنین آمده است خدا شهادت می دهد که جز او خدایی نیست و در این گواهی دادن، ملائکه و برخورداران از علوم الهی نیز با او همراه هستند. بنابر این قیام به قسط هدفی است که پیامبران الهی آمده اند تا خدایگونگی را از این طریق به بشر بیاموزند و در آیاتی از زبان پیامبران در قرآن به مردم سفارش قیام به قسط شده است.
وی با اشاره به آیه ۲۹ سوره اعراف گفت: نکته جالب این که امر به قسط حتی مقدم بر امر به عبادت خدا در قرآن معرفی شده است. در این آیه می خوانیم قل امر ربی بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد؛ در ابتدا می فرماید آن امر الهی که باید اطاعت شود، رفتار به عدالت در همه حوزه هاست و به نظرم جاهلانه است که اگر عدالت را فقط به جنبه های اقتصادی محدود کنیم.
پیام دیگر بعثت؛ بازگشت به فطرت
این استاد دانشگاه تهران گفت: پیام مهم دیگر اسلام به عنوان خاتم ادیان الهی که به دور از تحریف و واژگونگی به دست ما رسیده، لزوم بازگشت به فطرت است. در آیه اول سوره ابراهیم خطاب به پیامبر آمده است ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا به واسطه آن مردم را به اذن خدا از هر تاریکی به سمت نور که شعار معرفتی و اخلاقی است هدایت کنی. در آیه ۱۰ سوره انبیاء نیز می فرماید لقد انزلنا الیکم کتابا فیه ذکرکم یعنی آنچه به شما تلنگر می زند و شما را هوشیار می کند، در این کتاب است . انسان برخوردار از فطرت الهی با منطق دینی است و نه با منطق علوم تجربی که اگر از این منظر بنگریم وحی الهی و رسالت پیامبر یادآور عناصری از فطرت است که گاهی تحت برخی از آلودگی های فردی و اجتماعی پنهان شده است و برخی از غبارهای عادت و عقیده های ناراستین و در اثر گسترش نیروهای ناصحیح توسط شیطان و یاران شیاطین از انس و جن فرو پوشانده شده، و جود دارد که انسان را برانگیزد و او را در مسیر حق و حقیقت هدایت کند.
وی از موعظه به عنوان پندآموزی و برداشت سنگ‌ها از دل و جان او و احساس و عقل او یاد کرد و گفت: قرآن با احساس و عاطفه و با عقلانیت و خردورزی سر و کار دارد. در بیان این نکته مستند، برداشت تفسیر علامه طباطبایی درباره آیه این است که موعظه را اعم از بیدارسازی های احساس و عاطفه از یک سو و عقلانیت و خردورزی از سوی دیگر قلمداد کرده است.
فقهی‌زاده ادامه داد: توسعه صدق گفتاری و صدق رفتاری در قرآن و در سنت رسول خدا (ص) به مثابه مفسر راستین کلام الله وجود دارد. این که در روایات نبوی آمده است که ممکن است مومن دامان خود را در اثر غفلت به بعضی آلودگی ها بیالاید اما تا زمانی که مومن مومن باشد دروغ نمی گوید و با دروغ گویی و دروغ پراکنی آبروی برادر خود را نمی برد و خود را نیکوکار نمی نمایاند و به نظرم یکی از اصلی ترین پیام های بعثت پیامبر در میان تاریکی های اخلاقی و رفتاری انسان، گسترش حیات اخلاقی است. از پیامبر اعظم (ص) نقل است برای خود آن چیزی را بپسندید که برای دیگران می پسندید. از ائمه نیز به شکل های مختلف این سخن بیان شده و مصادیق متعددی برای آن نقل شده است.
وی افزود: این قاعده را در حقوق، قاعده زرین یا قاعده طلایی نامیده‌اند. این قاعده یک اصل اخلاقی مهم است که مبتنی بر دو پایه است. یکی لزوم رفتار با دیگران به گونه‌ای که آدمی دوست دارد با او دقیقا آنچنان رفتار کنند که در واقع شکل فعال مساله است و دومین پایه ضرورت اجتناب از رفتار با دیگران به گونه ای است که دوست ندارد با او چنان برخورد کنند که این جنبه شکل منفعل این قاعده است. این قاعده جنبه جهانی دارد و معیار نیکو بودن افعال و آموزه‌ها قلمداد شده و یکی از درخشان‌ترین آموزه‌های اخلاقی اسلام همین روایت است که به قاعده زرین اخلاقی مورد توجه مسلمانان و غیرمسلمانان قرار گرفته است.
نظر شما