علیرضا شریفی یزدی در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی ایرنا و در توضیح بهترین عملکرد رسانه در بازنمایی اخباری همچون خودکشی سلبریتی‌ها بیان کرد: رسانه قبل از این که بخواهد خبری را منتشر کند باید اخلاق خبر را رعایت کند؛ یعنی وقتی ما دقیق نمی دانیم که علت فوت فردی خاص، مسمومیت دارویی بوده است یا خودکشی (مانند جریانی که فروردین ماه امسال در مورد خبر فوت یکی از مجریان زن تلویزیون رخ داد) و هنوز یک مرجع ذیصلاح که در این گونه موارد عمدتا پزشکی قانونی است، خودکشی را تایید نکرده است، نباید اظهارنظر یا اتخاذ موضع کنیم.
وی افزود: بر این اساس تا زمانی که این مساله اثبات نشده است، حق نداریم بر اساس علایق و سلیقه خود کاری را انجام دهیم یا خبری را با ذهنیت خود منتشر کنیم.
این روانشناس اجتماعی ادامه داد: مراجعه کنندگانی را قبل از مرگشان داشته ام که هدفشان از مصرف مثلا ۲۰ قرص آرام‌بخش، نه خودکشی که صرفا خلاص شدن لحظه ای از افکار آزاردهنده یا آرام شدن و خوابیدن هست؛ در نتیجه فوت چنین فردی اگرچه از سوی مردم خودکشی عنوان می شود اما فاعل این داستان اصلا چنین قصدی نداشته است.
این مشاور خانواده اظهار داشت: به همین دلیل تا زمانی که مرجع ذیصلاح در مورد اینگونه موضوعات اتخاذ موضوع نکرده و نظر نداده است، جهت‌گیری در مواردی از این دست جوسازی و صرفا برای جذب مخاطب صورت می‌گیرد که این اقدام درست نیست؛ رسانه‌ای هم که این گونه بدون پشتوانه دقیق اظهارنظر می‌کند، کارش خلاف حرفه خبرنگاری و روزنامه نگاری است.
دوره سانسور، قیچی کردن، محدود کردن یا قلب خبر به سرآمده است
شریفی یزدی با اشاره به این نکته که وقتی مرجع رسمی موضوع خودکشی را تایید کرد، حالا موضع‌گیری رسانه باید چه باشد، تاکید کرد: وقتی خبر قطعی شد و منابع معتبر علت موضوع را خودکشی تایید کردند، در این صورت قلب یا درگرگونی، تحریف و تغییر آن غلط است.
وی افزود: نمونه هایی از این دست در مورد سلبریتی‌های هالیوودی (الویس پریسلی، مریلین مونرو، رابین ویلیامز و ...) زیاد است و اینها مواردی هستند که رسانه‌ها به صراحت دلیل مرگ آن ها را اعلام می‌کنند. در حقیقت این افراد اگرچه شناخته شده هستند اما معیار برای عمل دیگران نیستند و افرادی که مشکلات سلامت روان نداشته باشند، قرار نیست که دنباله‌روی این افراد باشند.
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: وظیفه رسانه اشاعه خبر رسانه‌ای درست است و به لحاظ این که روزنامه ها، خبرگزاری‌ها و در مجموع رسانه ها رکن چهارم دموکراسی هستند، باید خبر را شسته و رفته، بدون قضاوت، واقعی و عینی به مخاطب منتقل کنند.
دوره این گذشته است که فکر کنیم با لاپوشانی و عدم پخش خبر به معنی پنهان کردن آن، نوع رفتار ما مساوی با نرسیدن خبر واقعی به دست مردم است.
وی ادامه داد: به خصوص این که این روزها با رسانه های نوپدید به ویژه شبکه های اجتماعی دوره سانسور به صورت کلی گذشته است؛ اتفاق اوکراین این داستان را نشان داد که حتی با قطع اینترنت هم دسترسی به ماهواره محقق است.
شریفی یزدی در توضیح رسالت رسانه در مواردی از این دست، اظهار داشت: باید در رسانه ها خبررسانی واقعی، عینی، درست و صادقانه صورت گیرد و برای این که زهر این موضوع گرفته شود، با تشکیل برنامه های تحلیلی در رسانه توضیح داده شود که اگر کسی خودکشی می کند، به این معنا نیست که این کار خوب یا مورد تایید است.
لازم است با تحلیلی های روانشناختی و جامعه شناختی مردم را آگاه کرد تا به سمت خودکشی نروند.
غربالگری شخصیت‌های مرزی باید از سنین پایین انجام شود
این روانشناس اجتماعی در توضیح چرایی دست به دست شدن چنین خبرهایی، آن را نه در زیاد شدن چنین اخباری که در قدرت رسانه توصیف کرد و گفت: امروز این موضوع تغییر نکرده و زیاد نشده است اما نکته‌ای که هست این است که خبررسانی زیاد شده است.
وی افزود: آمار خودکشی در ایران تغییر عجیب و غریبی نسبت به قبل نداشته است و حتی در مقایسه با سال های پس از جنگ به لحاظ آماری کاهش یافته است؛ اما در نهایت و در مقایسه با رقم جهانی بالاست؛ وقتی در جامعه ای انواع آسیب های اجتماعی بالا باشد، اتفاقاتی از این دست دور از انتظار نیست.
طبق نظر دورکیم خودکشی یک پدیده روانشناسی نیست بلکه پدیده ای کاملا جامعه شناختی است.
وی در پاسخ به این پرسش که راهکار جامعه برای کاهش آسیب‌هایی همچون خودکشی چه باید باشد، یادآور شد: به صورت کلان باید به عوامل اصلی نگاه کنیم؛ مهمترین آسیب در جامعه ما مقولات اقتصادی است و اولین و مهمترین گام برای رفع آن، تامین نیازهای اولیه زندگی برای مردم است.
شریفی یزدی ادامه داد: در گام دوم که گامی عملی‌تر و پیشگیرانه است، باید در مهدهای کودک، مدارس و دانشگاه ها غربالگری کرد تا افرادی که در مذان خطر خودکشی هستند، شناسایی شوند و کارویژه‌های روان درمانی را در مورد آنها انجام داد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این موضوع هم قابل تشخیص و هم قابل پیشگیری است؛ شخصیت های مرزی، ای.دی.اچ.دی و اوتیستیک در سال های اول زندگی قابل تشخیص هستند و می‌توان با غربالگری این افراد را شناسایی کرد و تحت درمان قرار داد..
وی تصریح کرد: در سال های نوجوانی بیشتری میزان اقدام به خودکشی را داریم که خوشبختانه کامل و موفق نیست اما باید دوره نوجوانی را تحت رصد و پوشش قرار دهیم و بیشترین میزان خودکشی موفق بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی و به طور مشخص ۴۷ سالگی است و این افراد حتما باید تحت درمان قرار گیرند.
نظر شما