به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، نیروی انسانی مستعد و نخبه بدون شک مهمترین سرمایه و دارایی یک کشور برای رشد و پیشرفت محسوب می شود و همین موضوع لزوم توجه به حوزه علم و فناوری و پژوهش های کاربردی و ارزشمند مراکز علمی و دانشگاهی به منظور رفع مسائل و مشکلات کشور و تامین نیازهای اساسی کشور در بخش های مختلف را صدچندان کرده است.
اما یکی از حوزه های مهمی که رهبر معظم انقلاب نیز تاکید فراوانی بر ورود فناوری و دانش بنیان شدن آن، افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها داشته اند، حوزه کشاورزی است چراکه امنیت غذایی کشور به طور مستقیم به تولیدات بخش کشاورزی وابسته است و هرگونه اختلالی در روند تولید این بخش می تواند به طور مستقیم، امنیت غذایی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی کشور را تهدید کند.
این درحالی است که باید پذیرفت نقطه اتصال پژوهشگران و تولیدکنندگان علم و فناوری با حوزه مصرف که عمدتا سازمان های دولتی محسوب می شوند در حال حاضر دچار مشکل است و مساله اصلی حوزه پژوهش نبود تقاضا برای محصولات فناورانه ای است که می تواند از سوی پژوهشگران و محققان طراحی، تولید و بومی سازی شود و متاسفانه در بخش تقاضا خیلی استقبال و جنب و جوش و تقاضایی برای استفاده از این فناوری ها و دانش پژوهشگران کشورمان مشاهده نمی شود.
شاید عدم استقبال از کار تحقیقاتی یک پژوهشگر نمونه کشورمان در خصوص تاثیر استفاده از نهاده ها و کود کشاورزی و همچنین بهره وری انرژی و میزان آلایندگی برای کشت محصول «سیر» که در ۱۰۰ مزرعه استان همدان در سطوح مختلف مورد مطالعه و رصد قرار گرفت، تنها یک نمونه از این بی مهری ها به حوزه پژوهش کشورمان باشد که این محقق با ایرنا در میان گذاشته است.
کار تحقیقاتی که به گفته دکتر شاهین رفیعی به راحتی می توانست به عنوان یک الگو مطرح و به کشاورزان آموزش داده شود، به طوری که سازمان جهاد کشاورزی استان همدان بر اساس این پژوهش برای کشاورزان وضعیت استفاده از نهاده های کشاورزی و کود را برای افزایش بازدهی و بهره وری بیشتر تعریف کند، اما توجهی به نتیجه این طرح بزرگ پژوهشی نشد.
البته همین دغدغه ها نیز رهبر معظم انقلاب را بر آن داشت که نخستین سال قرن ۱۵ شمسی را تحت عنوان «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامگذاری کند. شعاری که هدف از طرح آن حمایت هرچه بیشتر از توان علمی دانشمندان، نخبگان و پژوهشگران پرتلاش کشور به منظور حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان و البته استفاده بهینه همه دستگاه ها و سازمان های اجرایی حاکمیتی از این دستاوردها به جای خریدهای خارجی و واردات تکنولوژی از خارج از کشور است.
برای بررسی مشکلات و چالش های حوزه پژوهش با دکتر شاهین رفیعی به عنوان یکی از پژوهشگران نمونه کشورمان که در سال ۱۳۹۵ موفق به دریافت نشان درجه یک پژوهشی شده است به گفت و گو نشسته ایم.
دکتر رفیعی که در دوران تدریس خود در دانشگاه تهران پژوهش های ارزشمندی داشته است، در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در این خصوص اظهار داشت: در حال حاضر ارتباط لازم و موثر بین بسیاری از وزارتخانه ها از جمله وزارت جهاد کشاورزی با دانشگاه ها و محققان کشورمان برقرار نیست و با مشکل مواجه است و این در حالی است که بسیاری از محققان و اعضای هیات علمی دانشگاه ها روی تحقیقات کاربردی کار می کنند و تحقیقات آنها می تواند در حل مشکلات کشور بسیار اثرگذار باشد.
وی یکی از مشکلات اساسی محققان کشورمان در حوزه پژوهش را جدا بودن سازمان ها و بخش صنعت از دانشگاه ها دانست و در مورد یک کار تحقیقاتی انجام شده توسط محققان کشورمان برای یک مرکز پژوهشی در کشور چین گفت: چینی ها از این تحقیق که مربوط به حوزه کشاورزی است به شکل مناسبی استقبال کردند اما از مشابه همین کار تحقیقاتی که در استان های مختلف خودمان انجام دادیم، استقبالی صورت نگرفت.
این پژوهشگر کشورمان در خصوص این طرح پژوهشی توضیح داد: در مورد چند عامل از جمله تاثیر استفاده از نهاده ها و کود کشاورزی و همچنین بهره وری انرژی و میزان آلایندگی برای کشت محصول «سیر» در ۱۰۰ مزرعه استان همدان در سطوح مختلف کار مطالعاتی انجام دادیم و مرحله صفر تا صد تولید را رصد کردیم.
وی افزود: نتیجه این کار تحقیقاتی به راحتی می توانست به عنوان یک الگو مطرح و به کشاورزان آموزش داده شود، به طوری که سازمان جهاد کشاورزی استان همدان بر اساس این پژوهش برای کشاورزان وضعیت استفاده از نهاده های کشاورزی و کود را برای افزایش بازدهی و بهره وری بیشتر تعریف کند اما توجهی به نتیجه این طرح بزرگ پژوهشی نشد.
استاد، گروه ماشین‌های کشاورزی، دانشگاه تهران بیان کرد: بیشتر تحقیقاتی که محققان دانشگاه ها در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی انجام می دهند، کاربردی است؛ چراکه مزرعه را از نزدیک رصد و به صورت واقعی داده برداری می کنند و اکثرا به دلیل آنکه داده های خود را با علم مربوطه تلفیق می کنند، به نتایج کاربردی می رسند.
وی همچنین با ذکر مثال دیگری از اقدامات پژوهشی خود در مورد هدفمند کردن ارائه سوبسید به بخش کشاورزی و بهینه سازی مصرف انرژی که به گفته خودش مورد استفاده وزارت نیرو واقع نشده است، گفت: سال ۱۳۹۴ طرحی را به پژوهشگاه نیرو ارائه کردم که درخصوص یکی از مسائل جدی این وزارتخانه از جمله ارائه سوبسید در حوزه کشاورزی بود که لازم بود بالغ بر ۲۰ درصد سوبسید کشور در این بخش هزینه شود.
رفیعی افزود: در گام نخست محتوای آموزشی این کار تحقیقاتی را در سال ۱۳۹۶ آماده و به کارشناسان و کشاورزان ارائه کردیم مثلا اگر چاهی داریم که استحصال آب انجام می دهد، بر اساس این الگو باید ابتدا موتور چاه سرویس و شرایط آن بهینه شود تا مصرف برق آن کاهش پیدا کند، اما در حوزه کشاورزی خیلی از آن استقبال نشد و خیلی راحت این سوبسید پرداخت می شود.
وی گفت: این در حالی است که می توانستیم بر اساس این کار پژوهشی یک الگو مصرف انرژی برای کشاورزان تعریف کنیم به طوری که هر کسی بر اساس این الگو موتور چاه خود را تعمیر و نگهداری کند یا مثلا مصرف انرژی در گلخانه کشاورزی خود را متناسب با شرایط تعریف شده طراحی کند. از طرفی سوبسید برق برای آنها لحاظ شود و به مابقی سوبسید تعلق نگیرد اما هنگامی که برق به عنوان یک سرمایه ملی در کشورمان ارزان است، کشاورز نیز با دریافت این سوبسیدها دیگر توجهی به موضوع مهم بهینه سازی مصرف انرژی ندارد.
استاد، گروه ماشین‌های کشاورزی، دانشگاه تهران همچنین در پاسخ به این سوال که چرا بیشتر مدیران اجرایی کشورمان از پژوهش های کاربردی استفاده نمی کنند، اظهار داشت: به دلیل اینکه مدیر یک نهاد و سازمان کار خود را مجزا از دانشگاه می داند و با تاثیر پژوهش در رفع مشکلات یک سیستم و اینکه یک تحقیق کاربردی چقدر می تواند در رفع مشکلات آن سازمان موثر باشد، آشنا نیست و در ادامه نیز کسی هم از او بازخواست نمی کند که چرا برای رفع مشکلات، از راهکارهای پیشنهادی دانشگاه ها استفاده نمی شود.
وی گفت: در بسیاری از موارد کار تحقیقاتی مناسب داشته ایم اما مشتری نداشته و مورد استقبال دولتی ها به عنوان حوزه اجرایی کشور قرار نگرفته است؛ در واقع بسیاری از سازمان ها پژوهش های دانشگاهی را دنبال نمی کنند.
این محقق اظهار داشت: برخی معتقدند که دانشگاه ها برای خودشان کار تحقیقاتی انجام می دهند اما واقعیت این است که اگر سازمان ها و مراکز مشکلات و دغدغه های خود را به دانشگاه ها ارجاع دهند، کارهای پژوهشی دانشگاه ها هم در مسیر رفع نیازها و مشکلات کشور خواهد بود اما وقتی به دانشگاه ها سفارش کار نمی دهند و اهمیتی برای پژوهش قائل نیستند، واقعا نمی شود کار موثری انجام داد.
نظر شما