برج کیانی لارستان فارس؛ دروازه چهار شهر

رسول احمد لو یکشنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: این برج بر اساس یافته های تاریخی حدود ۶ متر ارتفاع داشت و بلندترین نقطه شهر لار بود.

وی بیان کرد: این برج کیخسرو که به برج کیانی مشهورشده است در حقیقت زیرمجموعه اثر تاریخی قلعه آژدها پیکر در زمان ساسانیان بوده است؛ برج کیانی مربوط به عصر ساسانیان است و در آن زمان دروازه چهار شهر شیراز، گراش، بندرلنگه و بندرعباس بود.

احمدلو ادامه داد: برج کیانی به همراه قلعه اژدهاپیکر و قلعه نادر مشرف بر بلندترین نقطه شهر لار از جمله آثار تاریخی ارزشمند این خطه است که خطر نابودی براثر تازیه های زمانه و مخاطرات طبیعی و برخی بی مهری ها آنها را تهدید می کند.

قلعه اژدها پیکر

این پژوهشگر تاریخی گفت: قلعه اژدهاپیکر بر روی تپه‌ای در شمال شهر قدیم لار واقع شده و طول آن ۷۰۰ و پهنای آن ۱۷۰ متر است.

در ضلع شرقی قلعه اژدها پیکر، بر روی یک سطح مرتفع مشرف به شهر لار، بقایایی از یک ساختمان به جا مانده که به قبر مادر نادر شاه مشهور است. با توجه به یافته‌های موجود، قدمت قلعه اژدها پیکر به دوره پیش از اسلام می‌رسد و تا یک قرن پیش این قلعه مسکونی بوده است.

این قلعه از سه بخش دیوار سنگی محاطی، قلعه بالایی و میانی تشکیل شده است و به جز قلعه بالایی و قبر مادر نادرشاه، بقیه قسمت‌های قلعه ویران شده است. در بالای آن آثار عمارت‌های قدیم از قبیل سرداب، چاه، دولاب و آب انبار موجود است و آثار برج و بارو و قلعه و حصار آن هم هنوز دیده می‌شود.

قلعهٔ اژدهاپیکر یک سازه‌ خشتی متعلق به دوره‌ ساسانی واقع در شهرستان لارستان است. این قلعه که بر روی تپه‌ای در جانب شمالی شهر قدیم لار واقع است، در گذشته با عنوان طلسم کیانی شناخته می‌شده که گویای استحکام و نفوذناپذیری آن بوده است. در ضلع شرقی قلعه اژدها پیکر، بر روی یک سطح مرتفع مشرف به شهر، برج ننه نادر قرار دارد که یک بنای تاریخی سنگی است.

بین تپه‌ای که قلعهٔ اژدهاپیکر بر روی آن قرار دارد و تپه‌ای که «قلعهٔ نارین» بر روی آن ساخته شده، دره های تنگ وجود دارد که مسیر رودخانهٔ خشک (رودخانه فصلی) به نام رودخانه (وروند) است. آثار ساختمان سد مسقف بین دو تپه نیز تا به امروز اندکی باقی است. دیوارهای خارجی آن ساختمان مربع شکل و به ابعاد ۵/۴×۵/۴ متر و ارتفاع آن ۹ متر است.

احمدلو  ادامه داد: کاخ امرای میلادی لارستان در همین مجموعه قرار داشته که شامل ۲ تالار بزرگ بود و بعدها از سوی الله وردیخان تخریب شد.

الله وردیخان فرمانده کل سپاه شاه عباس  حاکم یالات فارس، کهگیلویه و بندر بود.

این دکترای تاریخ در لارستان همچنین گفت: قلعه اژها پیکر در حقیقت محل اقامت سربازان امرای لار بوده که پس از تخریب کاخ این قلعه باز هم رونق بیشتری یافت.

طلسم کیانی شکست

قدمت آثار و بقایای آن به دورهُ ساسانی می‌رسد (پوهندا، ۱۹۸۶، ص ۶۶). استحکامات و تأسیسات داخلی آن چنان محکم و استوار بوده‌است که در قدیم آن را طلسم کیانی ‌نامیده‌اند.

احمدلو می گوید: عنوان طلسم کیانی شکست را شعرای دوره شاه عباس درباره سال فتح لارستان ابداع کرده اند؛ عبارت طلسم کیانی شکست در حساب جمل (ابجد)مطابق با عدد (۱۰۱۰) سال فتح لارستان است و از این رو، این عبارت به عنوان نشان پیروزی شاه عباس و شکست میلادیان لار که آنان را از تبارکیانیان می دانسته اند گرفته اند.

وی بیان کرد: ابداع این جمله توسط سید محمد کمونه از شعرای عصر شاه  عباس صورت پذیرفته است. میرزا محمد معصوم مورخ عصر صفوی در این مورد نوشته که تاریخ تسخیر ولایت لار که به یمن اقبال شهریار کامگار عباس بهادرخان و حسن سعی و تلاش خان حشمت شان الله وردی خان در شهور سنة عشر و الف اتفاق افتاده و سید محمد کمونه تاریخ مرغوب یافته ، در رشته بلاغت انتظام داده است:‌

چوالله وردی خان به فرمان شاه

تهمتن صفت بر تکاور نشست

 به نیروی بازوی کیخسروی

 در آورد دارالامان را به دست

 چو رستم به سرپنجه پردلی

گشود آنچه گرگین میلاد بست

طلب کردم از عقل تاریخ آن بگفتا طلسم کیانی شکست

به این ترتیب طومار حیات سیاسی امرای میلادیان لارستان، پس از یک دوره طولانی و دو هزار ساله به هم پیچیده شد و از آنان جز نام و نشانی مبهم در تاریخ بر جای نماند.

لارستان به مرکزیت شهر لار در جنوب استان فارس است وحدود ۳۸۰ کیلومتر با شیراز فاصله دارد.