بنای اولیه شهرستان مهریز را به مهرنگار دختر انوشیروان ساسانی نسبت داده‌اند و آب و هوای آن معتدل و بیابانی است و این منطقه با شرایط خاص جغرافیایی و موقعیت طبیعی در حاشیه کویر از گذشته برای کاروان‌های تجاری شاهراهی حیاتی ساخته است.
مهریز با قابلیت‌های تفریحی، گردشگری از جمله چشمه زیبای غربال بیز، منطقه تفریحی کوه‌ریگ و آثار باشکوه تاریخی خشتی و غیره همواره پذیرای خیل کثیری از گردشگران داخلی و خارجی است و از مهمترین صنایع دستی آن می‌توان از قالی‌بافی، آهنگری، سریشم، گیوه‌بافی، سبدبافی و چاقوسازی نام برد.
وجود بناهای تاریخی که سیر تحول و دوره‌های معماری را در این شهر معرفی می‌کند همه دال بر غنای فرهنگی و پیشینه آباد تاریخی این منطقه دارد و از جمله آنها می‌توان به بناهای باستانی محوطه غربال بیز در دوره اشکانی، قلعه خورمیز در دوره ساسانی، قلاع و کاروانسراهای مربوط به دوره‌های مختلف معماری اسلامی و وجود بناهای باشکوه اقتصادی و کاروانسراها و باغ‌ها اشاره کرد .
از دیگر آثار تاریخی و فرهنگی مهریز می‌توان به باغ جهانی پهلوانپور، سرو منگاباد، قلعه زین‌الدین، پیر نارکی، مناطق حفاظت شده کالمند، بهادران، مجموعه باغ بهار، مهرپادین و منگاباد، سنگ نگاره‌های کوه ارنان، خانه باغ‌های فراوان، موزه مردم‌شناسی، امازادگان، بوم گردی‌های تاریخی و مناطق ییلاقی بخش مرکزی اشاره کرد.
مهریز ۲ چشمه بزرگ فصلی و معروف غربال‌بیز و دامگاهان یا « دون گاهون» دارد که برای کشاورزی این منطقه بسیار مؤثر و حیاتی است و غربال بیز که در جنوب غربی و در فاصله چهار کیلومتری شـهر و در کنار روستای مدوار قرار دارد از چشمه‌های بسیار معروف استان یزد است و از ارتفاعات « لاخسه » سرچشمه گرفته و تقریبا از اسفند الی شهریورماه دارای آب است و در سال‌های پرباران آب آن دائمی است.
چشمه دامگاهان هم از محلی به همین نام که در امتداد ارتفاعات شیرکوه قرار دارد سرچشمه می‌گیرد و منبع تأمین کننده آن برف‌های زمستانی ارتفاعات این کوه است و میزان آب آن بستگی به میزان برف زمستانی ارتفاعات آن دارد،
این چشمه از اوایل بهار تا مردادماه دارای آب نسبتا فراوانی است و بیشترین دبی آن مربوط به ماه‌های فروردین و اردیبهشت است.
مهریز یکی از شهرستان‌های ۱۱ گانه استان یزد است که در ۳۰ کیلومتری جنوب مرکز استان و در کنار جاده بین‌المللی شمال به جنوب کشور( تهران ، بندر عباس ، یزد و کرمان) قرار دارد و از شمال به بخش مرکزی یزد، از شرق به بخش مرکزی بافق و بخش مرکزی شهرستان شهربابک استان کرمان، از سمت جنوب به شهرستان‌های خاتم و سیرجان و از سمت غرب به بخش نیر شهرستان تفت و نیز شهرستان‌های ابرکوه و تفت محدود است .
ادامه ارتفاعات شیرکوه در بخش غربی شهرستان موجب تشکیل سفره‌های غنی آب زیرزمینی و تعدیل هوای آن نسبت به دیگر نقاط استان یزد شده است و یک بخش مرکزی، پنج دهستان به نام‌های ارنان، بهادران، تنگ چنار، میانکوه و خورمیز و ۴۶۸ آبادی دارد و ۴۶ روستای بخش مرکزی آن دارای شورای اسلامی و دهیاری مصوب است.
این شهرستان با داشتن آب و هوای مناسب، شرایط بسیار خوبی را برای کشت انواع محصولات باغی و زراعی از قبیل پسته، گردو، بادام، انجیر، آلو، زردآلو، گندم و جو فراهم آورده و یکی از مهمترین مراکز کشت پسته با بیشترین میزان تولید در استان تلقی می‌شود.
مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفری مهریز در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر یزد قرار دارد.
نظر شما