به گزارش ایرنا، خراسان رضوی بخاطر بارگاه منور هشتمین امام شیعیان جهان حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در مشهد یکی از مقاصد اصلی زائران و مسافران نوروزی است.
هر ساله افزون بر ۳۱ میلیون زائر و گردشگر از سراسر ایران و جهان به خراسان رضوی و شهر مشهد سفر می‌کنند تا به زیارت حرم نورانی حضرت ثامن الحجج (ع) مشرف شوند. حضور در این مکان شریف به هنگام موسم نوروز و آغاز سال نو از نظرگاه معنوی، انتخاب جمع کثیری از ایرانیان است.
خراسان رضوی سرزمینی است که علاوه بر تقدس و معنویت، حامل تمدن و فرهنگ غنی و نمایشگاهی از نمادهای تاریخ پر افتخار ایران و اسلام نیز است. این خطه همچنین در بعد طبیعت گردی، تفریحی و سیاحتی یکی از جذابترین مقصدهای گردشگری برای هر نوع سلیقه‌ای به شمار می‌رود.
تجربه حضور در بهترین هتل‌ها، مکانهای طبیعی و تاریخی و جذابترین بازارهای خرید و ظرفیتهای کهن تاریخی را می توان در شمال شرقی ایران و در این استان پهناور از نزدیک و با یک سفر ارزان لمس کرد.
عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا جایی است که کهن‌ترین دست افزارهای مکشوفه در این استان متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است و گویای حضور و زیست انسانهایی از اقوام مختلف در این خطه از دیرباز است. قدمت سکونت بشر در اغلب محوطه‌های خراسان رضوی از حدود شش هزار سال پیش آغاز می شود و تا دوران اسلامی ادامه می‌یابد.
خراسان رضوی افزون بر ۱۰۰ هزار اثر تاریخی قابل ثبت در فهرست آثار ملی ایران را در خود جای داده است که تاکنون تنها هزار و ۵۰۰ اثر از این تعداد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ویژگیهای جغرافیایی خراسان رضوی
خراسان رضوی از نظر موقعیت جغرافیایی به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده که نواحی شمالی آن دارای دشتهای حاصل خیز کشاورزی و دامپروری است و بخش جنوبی آن از دشتهای کویری با تپه های کم ارتفاع و پوشش گیاهی فقیر برخوردار است.در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود از دیگر کوهها مرتفع تر و پرامتدادتر هستند.
از نظر آب و هوایی نیز این خطه در ناحیه معتدل شمالی قرار گرفته و به طور کلی شرایط متغیری دارد. دمای هوا از شمال به جنوب افزایش می یابد و از بارش سالانه کاسته می‌شود. خراسان رضوی در مناطق مختلف دارای شرایط اقلیمی متنوعی است به طوری که مناطق کوهپایه ای این استان دارای آب و هوای نیمه بیابانی ملایم، نواحی جنوبی، گرم و خشک و مناطقی چون قوچان، جنوب بینالود، ارتفاعات هزارمسجد و قسمتی از شهرستان مشهد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی هستند.
پیشینه عمیق تاریخی
خراسان رضوی با مراکز جمعیتی کهن مانند توس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی بسیاری برخوردار است، به گونه‌ای که از قبل از ورود اسلام به ایران تا قرون اخیر این خطه از مهمترین مراکز تاثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده و همچنان این جایگاه را حفظ کرده است.
مردم این خطه به زبانهای فارسی، ترکی و کردی با لهجه های متفاوت سخن می گویند و مذهب اکثر آنها شیعه است، اما در چند شهر مرزی این استان همچون تایباد، خواف، تربت‌جام و درگز هموطنان اهل سنت نیز سکونت دارند. پیشینه تاریخی و وجود شخصیتهای برجسته علمی و فرهنگی در جای جای خراسان به حدی است که این استان از نظر بسیاری از صاحبان علم و اندیشه خاستگاه مهمترین رویدادهای علمی و فرهنگی کشورمان شناخته می‌شود.
این سرزمین چون در شرقی‌ترین ناحیه ایران واقع شده و خورشید زودتر از سایر نقاط کشور در آن طلوع می کرده است، در قدیم به "خورآسان" معروف بوده که در این ترکیب، خور به معنای خورشید و آسان به معنی ظاهر شدن است.
خطه‌ای مملو از تولیدات ناب
از گذشته های دور بخش بزرگ تولیدات خراسان فرآورده‌های کشاورزی و صنایع دستی بوده‌اند. از این رو بخش گسترده‌ای از کالاهای صادراتی این خطه در سطح ملی فرآورده‌های کشاورزی مانند گندم، زعفران، زرشک، کشمش و پوست دام است.
این سرزمین از گذشته به دلیل وجود زمینهای مرغوب زراعی و آب فراوان در دشتها و دره های حاصل خیز امکان تولید فراورده‌های سردسیری، نیمه گرمسیری و گرمسیری مانند گردو، بادام، سیب، گلابی، پسته، خرما و مرکبات را داشته است.
از هنرهای دستی شاخص خراسان رضوی هم می توان به فیروزه تراشی، فرش‌بافی و پوستین دوزی اشاره کرد، علاوه بر این از دیرباز زائران و مسافران این سرزمین مقداری از کالاهای نواحی زندگی خود را برای فروش به مشهد می آورند و به هنگام بازگشت سوغات و بخشی از نیازهای مصرفی خویش را از این شهر خریداری می کردند که این مساله خود عامل موثری در افزایش رونق بازرگانی در خراسان به ویژه شهر مشهد بوده است.
همچنین خراسان رضوی از مهمترین مناطق پرورش دام در ایران به شمار می آید، پرورش دام در این خطه به شکلهای گوناگون مانند کوچ نشینی، رمه گردانی، روستایی و تلفیق دامداری و دامپروری صنعتی دیده می‌شود.
گوسفند، بز، گاو، گاو میش و شتر مهمترین دامهایی هستند که در خراسان پرورش داده می شوند و فعالیت گاو داری به شیوه صنعتی برای تولید شیر و گوشت در خراسان رضوی از اهمیت زیادی برخوردار است.
در کنار همه این ویژگیها ذخیره‌های ذغال سنگ، مس، روی، آهن، منگنز، خاک نسوز، منیزیت، گل سفید، سنگهای ساختمانی مانند مرمریت، تراورتن، سنگ آهن و گچ نیز در خراسان یافت می‌شود.
طبیعت بکر در انتظار گردشگران
خراسان رضوی در پهنه وسیع خود با برخورداری از طبیعت بکر و دیدنی و با تنوع زیستی بسیار و حیات وحش دیدنی و منحصر به فرد یکی از مقاصد مطلوب و همیشگی برای طبیعت گردان نیز بوده است.
آبشارهای آب گرم، اخلمد، ارتکند و قره سو، دریاچه بزنگان در سرخس، رودخانه بابا رمضان در نزدیکی کوههای هزارمسجد در سرخس، رود معجن در شهرستان تربت حیدریه، غار مزدوران در حد فاصل شهرستانهای سرخس و مشهد، غار مغان در روستای مغان شهر مشهد و کوه بینالود به عنوان مشهورترین کوه این استان به بلندی سه هزار و ۲۱۱ متر در شمال شهر نیشابور از مهمترین جاذبه های طبیعی خراسان رضوی به شمار می‌روند.
دریاچه بزنگان یکی از جاذبه‌های طبیعی دیدنی این استان محسوب می شود که در کیلومتر ۱۳۰ جاده مشهد - سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد. مساحت آن در حدود ۸۰ هکتار و حداکثر عمق آن ۱۲ متر است و آب آن شیرین بوده و از بارندگیها و چشمه های کوچک تامین می‌شود.
چشمه سبز نیز در حدود ۲۰ کیلومتری روستای بزرگ گلمکان مشهد واقع است که در مسیر مشهد به قوچان و در یکی از بلندترین نقاط رشته کوه بینالود قرار دارد. این چشمه با طول و عرض بسیار زیاد و آب فراوان از قدیم زیبا و بحث انگیز بوده است و اطرافش به وسیله دیواره های کوهستانی احاطه شده و دریاچه ای را تشکیل داده است.
چشمه گراب نیز از دیگر پدیده‌های طبیعی و دیدنی خراسان رضوی محسوب می شود که در سمت جنوب و در فاصله ۴۹ کیلومتری مشهد در جاده مشهد - نیشابور واقع شده و دارای چندین چشمه با فاصله حدود ۵۰۰ متر از یکدیگر است که همگی دارای دهانه های مخروطی و ارتفاعی در حدود ۳۰ متر از سطح زمین هستند و آب معدنی با خواص درمانی دارند.
از دیگر جاذبه‌های طبیعی این خطه چشمه 'شاهان گرماب' است که در ۷۲ کیلومتری مشهد و در نقطه‌ای کوهستانی قرار دارد و دارای آب معدنی فراوان با گرمای ۴۵ درجه سانتیگراد است.
چشمه گیلاس نیز در جلگه سرسبز توس و در فاصله ۴۸ کیلومتری مشهد قرار دارد که با نام چشمه ˈگلسبˈ نیز در متون تاریخی از آن یاد شده است، اما هم اکنون آب چندانی ندارد.
پارک ملی تندوره در درگز، مناطق حفاظت شده جنگلی ارس در کلات، جنگل خواجه در سرخس، باغ کشمیر در تربت‌جام، دربادام در قوچان، رییسی در نیشابور، درونی و دشت لاغری در بردسکن، هلالی و هنگام در گناباد، افتخاری در بجستان و قرچغه در قوچان از دیگر جاذبه های طبیعی خراسان رضوی محسوب می‌شوند. استان خراسان رضوی دارای یک پارک ملی به نام " تندوره"ˈ، سه اثر ملی طبیعی شامل دریاچه بزنگان، چشمه گراپ و قلل بینالود است.
همچنین این استان دارای ۱۶ منطقه حفاظت شده، ۱۳ منطقه شکار ممنوع است که هر یک ویژگی ها و جذابیت های خاص خود را دارند. پارک طبیعت پردیس مشهد، پارک طبیعت بجستان، مجموعه گردشگری بند سلامه خواف، منطقه چشمه گل تربت جام، منطقه حفاظت شده ارس سیستان در کلات از جمله مناطق دیدنی استان هستند.
پارک ملی تندوره با ویژگی کوهستانی - صخره ای در ۳۰ کیلومتری غرب درگز واقع است. در این پارک که دارای درختان ارس فراوان است، گونه های حیوانی کل و بز و قوچ و میش به وفور قابل مشاهده است.
پناهگاه حیات وحش حیدری نیز که در ۷۰ کیلومتری شمال غرب نیشابور واقع است با درختان ارس و گونه قوچ و میش و پلنگ چشمه‌ای از قدرت خداوندی را به نمایش می‌گذارد.
پناهگاه حیات وحش شیراحمد در هفت کیلومتری جنوب شرق سبزوار نیز دارای عرصه‌ای کویری ـ دشتی با گونه های آهو و پلنگ است.
باغ کشمیر نیز واقع در ۵۵ کیلومتری شمال تربت‌جام گونه های دیدنی قوچ و میش و گرگ را در خود جای داده است.
محور طرقبه ـ جاغرق در ۱۸ کیلومتری مشهد و محور شاندیز ـ زشک در ۳۸ کیلومتری مشهد که هم اکنون شهرستان بینالود را شکل داده اند از مناطق تفریحی و گردشگری محسوب می‌شوند و امکانات رفاهی و پذیرایی در این محورها به میزان مطلوبی وجود دارد.
در حوزه دریاچه‌ها و آبگیرهای دیدنی خراسان رضوی نیز می توان از دریاچه بزنگان در هفت کیلومتری جنوب غرب سرخس با گونه‌های جانوری ماهی قزل آلا، قوچ و میش و گربه وحشی، چشمه سبز گلمکان واقع در ۴۰ کیلومتری‌چناران، بند گلستان در چهار کیلومتری غرب مشهد، دریاچه سد کارده واقع در ۴۰ کیلومتری جاده کلات و بند فریمان در ۱۰ کیلومتری جنوب فریمان نام برد.
چشمه های آب معدنی خراسان رضوی نیز سالانه پذیرای شمار زیادی از گردشگران و مسافران است که از آن جمله می توان به آبگرم فردوس در ۲۳ کیلومتری شمال فردوس،
شاهان گرماب در ۵۳ کیلومتری فریمان و میامی در ۷۰ کیلومتری شرق مشهد اشاره کرد.
معماری کهن
خراسان رضوی بزرگترین قطب گردشگری مذهبی کشور است که با توجه به قدمت تاریخی در حوزه تاریخ اسلام بناهای آرامگاهی بیشترین و مهمترین چشم‌انداز معماری این منطقه را به خود اختصاص داده است.
مجموعه‌های آرامگاهی بناهایی هستند که طی سالیان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصیتهای مذهبی و محبوب شکل گرفته‌اند و معمولا شامل بنای حرم، مساجد، مدارس، کتابخانه ها، کاروانسراها، آب انبارها، خانقاهها و فضاهایی از این قبیل می‌شوند.
گسترش چنین مجموعه‌هایی با اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیم دارد. برخی از مجموعه‌های آرامگاهی مانند آستان قدس رضوی در شکل‌گیری و پیدایش شهرها نقش اساسی و مهمی ایفا کرده و به مرکز فعالیتهای مختلف مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده‌اند.
مجموعه آستان قدس رضوی یکی از با شکوهترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است که مضجع شریف حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته است و سبب شده تا خراسان رضوی به بزرگترین قطب گردشگری مذهبی ایران و دومین کلانشهر مذهبی جهان تبدیل شود.
این مجموعه که خود به تنهایی جاذبه معماری کم نظیری به شمار می‌رود، همراه با سایر بناه ی این سرزمین، دارای جاذبه های معماری و تاریخی مهمی است.
مجموعه آستان قدس رضوی دارای پنج صحن اصلی به نامهای صحن عتیق (انقلاب)، صحن جدید (آزادی)، صحن امام خمینی(ره)، صحن جمهوری اسلامی و صحن قدس است که دو صحن اخیر نوساز هستند.هر یک از صحن های مجموعه آستان قدس رضوی شاهکارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند. از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی سه محراب با شکوه مربوط به قرن هفتم هجری است که بر روی دو محراب کتیبه‌هایی به خط کوفی و بر روی محراب سوم کتیبه‌ای به خط کوفی و ثلث به رنگ لاجوردی بر زمینه سفید مشتمل بر آیات و احادیث نوشته شده است.
درهای سه گانه حرم مطهر رضوی نیز از آثار ارزشمند هنری به شمار می‌روند که هنر به کار گرفته شده در آنها مورد تحسین هنرمندان مختلف است.صحنهای حرم مطهر رضوی هر یک در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یک از صحنها گویای روند معماری زمان خود و در حقیقت شناسنامه هنری و معماری آن دوره است.
مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته است و به سبب دارا بودن انواع تزئینات چشمگیر و غنی از دیدنی ترین مسجدهای منطقه محسوب می‌شود.گذشته از اینها آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس نیز مقصد مشتاقان ادبی است و شهر توس شهرت و معروفیت خود را مدیون آثار و شخصیت شامخ این شاعر ارجمند است.
شهر توس که به نظر می‌رسد اواخر دوره ساسانی ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه نیز در اطراف آن قرار دارد یکی دیگر از مناطق دیدنی استان خراسان رضوی است.از دیگر آثار خراسان بنای کاخ خورشید در کلات است که در وسط باغ بزرگی قرار گرفته و از آثار دوره نادرشاه افشار می‌باشد.
مجموعه کلات نادری مانند دره ای است که توسط دو رشته کوه مرتفع محاصره شده و آثار تاریخی آن به دوره حکمرانی نادرشاه افشار تعلق دارد.کتیبه نادری واقع در خارج از قلعه نادری (دربند نفتی) به زبان ترکی و به خط نستعلیق در بدنه کوه قرار گرفته است. دروازه ورودی، دروازه دهچه، دروازه چوب بست، دروازه گشتانه، دروازه نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشید و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند که بر روی تپه‌ای به امر نادرشاه ساخته شده و اکنون آثار پراکنده ای از آنها به جای مانده که برای گردشگران جذاب و دیدنی است.
آتشکده "بازه هور" نیز که در روستای رباط سفید تربت‌حیدریه واقع شده است از بناهای باستانی منطقه تربت حیدریه به شمار می‌رود .مسجدجامع رشتخوار، مسجد مولانا در تربت جام و مسجد جامع سنگان در خواف نیز از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی خراسان رضوی محسوب می‌شوند.
مدرسه‌های بسیار نیز در کنار مسجدهای متعدد استان بنا شده اند که برخی از آنها از جمله مدرسه های دو مناره گلشن، میرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش خاص معماری و تاریخی برخور دارند.
تپه‌های باستانی نیز که برخی باستان شناسان اکتشافات مهمی روی آنها انجام داده اند، پلهای تاریخی که در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی که برخی از آنها هنوز مورد استفاده هستند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری خراسان رضوی را تشکیل می‌دهند.
همچنین مجموعه‌های کوهسنگی، بند گلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجدجامع در سبزوار از دیگر مکانهای دیدنی خراسان رضوی هستند.شهر عتیق، تپه بام و مدرسه عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه عطار در نیشابور از دیگر آثار دیدنی و تاریخی این استان هستند.
مقبره کمال الملک و خیام در نیشابور، برج علی آباد، مناره فیروز آباد، باغ مزار و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجد ملک در تربت حیدریه از دیگر اماکن دیدنی تاریخی و تفریحی خراسان رضوی محسوب می‌شوند.
این اماکن تنها بخشی از صدها اثر تاریخی، فرهنگی، هنری و طبیعی خراسان رضوی هستند، به طوریکه با حضور در هر یک از شهرستانهای این استان با کمی پرس و جو از اهالی منطقه می‌توان آثار و ابنیه تاریخی فراوانی را دید و از زیبایی آنها لذت برد.
نظر شما