به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت مردمی سعی کرد طبق وعده اقدام در کوتاه مدت و تا شروع قرن جدید، بیشترین عملکرد و خروجی را در اجرایی سازی امور و محقق ساختن برنامه های پیشنهادی وزیر علوم در مجلس داشته باشد تا به رشد و تعالی آموزش عالی در کشور کمک بیشتری کند.
حدود ۲۰۰ روز از استقرار دولت سیزدهم می‌گذرد و محمدعلی زلفی گل وزیر علوم پس از تکیه بر صندلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تلاش های زیادی را برای طراحی و راه اندازی اتاق های فکر شانزده گانه (اندیشکده) در وزارت عتف با شعار «فکر از حکیمان، اجرا با حاکمان»، تعیین پروژه های کلان ملی، بازآرایی چارت سازمانی وزارت عتف، افزایش تعداد خوابگاه های متاهلی و دانشجویی، افزایش ۱۰ درصدی بودجه دانشگاه ها در سال جاری، گسترش روابط بین المللی دانشگاه های کشور با دانشگاه های دنیا به خصوص دانشگاه های کشورهای آسیایی، تشویق اعضای هیأت علمی در تاسیس شرکت های دانش بنیان، تجاری سازی بیش از ۶۰۰ فناوری، پیشگام کردن دانشگاه های صنعتی در حل مشکلات حوزه نفت، تغییر در شیوه انتخاب و تایید روسای دانشگاه ها براساس سند دانشگاه اسلامی، همسوسازی منافع فردی با منافع ملی، شفافیت عملکردی و نظارت دائمی، بازآرایی و تاسیس مرکز آموزش و پژوهش عالی قرآنی و علوم انسانی و یکپارچه‌سازی آموزش عالی را در دستور کار داشته است.
حوزه پژوهش، فناوری و نوآوری (تاسیس معاونت فناوری و نوآوری)
ایجاد شغل برای افراد دارای تحصیلات عالیه با تکیه بر علم و فناوری مقدور و میسر است. از سوی دیگر، رشد و توسعه فناوری و نوآوری در جامعه از طریق مراکز علمی، پژوهشی و فناوری به منظور تولید محصولات با ارزش و افزایش تاثیرگذاری آن در ابعاد مختلف زندگی مردم، به ویژه در حوزه اشتغال‌زایی و اقتصادی از وظایف محوله به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
از ابتدای دوره جدید موضوع تاسیس معاونت فناوری و نوآوری به منزله یک دستور کار جدی در وزارت عتف مطرح شد. سازمان امور اداری و استخدامی کشور با حمایت ویژه ریاست جمهوری پس از تهیه طرح توجیهی، مکاتبات و پیگیری‌های لازم، با ایجاد «معاونت فناوری و نوآوری» در ساختار وزارت عتف، در تاریخ ۳۰ آبان ۱۴۰۰ موافقت کرد. با ایجاد این معاونت جدید، مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری و شهرک‌های علمی- تحقیقاتی و فناوری و شرکت های دانش بنیان هماهنگ و هم‌افزا مدیریت خواهند شد و گام های موثری با هدف تولید ثروت از دانش برداشته خواهد شد.
تاسیس صندوق علوم، تحقیقات و فناوری
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۸۲۶ مورخ یک بهمن ۱۳۹۸ با تاسیس صندوق علوم، تحقیقات و فناوری موافقت کرده اما رییس جمهور وقت این مصوبه را بنا به دلایلی ابلاغ نکرده بودند.
با شـروع کار وزارت علوم در دولت سیزدهم بلافاصله موضوع از طریق مراجعـه به رییس دولت مردم امضا و ابلاغ شد و در نهایت با پیگیری مستمر از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با تخصیص اعتبار به این صندوق موافقت صورت گرفت.
از اعتبار این صندوق به منظور ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه، تحقیقات نیاز- محور، حمایت از دوره‌های پسادکتری، توسعه علم نافع و حمایت از بین المللی شدن مجلات و سایر موارد مرتبط استفاده خواهد شد.
راه‌اندازی نظام ایده‌ها و نیازها (نان) با هدف توسعه تحقیقات نیاز محور در وزارت عتف
نظام ایده ها و نیازها (نان) به دنبال طرح اولیه ارایه شده از سوی وزیر علوم و با تشکیل تیم راهبردی و اجرایی برای تحلیل و بررسی نیازمندی های کشور، طراحی اولیه شد. این نظام برای همرسانی نیازها و ایده ها در سطح جامعه طراحی شده است و با همسوسازی پایان نامه ها و رساله های ارشد و دکتری به کاربردی کردن و توسعه تحقیقات نیاز محور و با هدف ارتقای بهره وری و استفاده حداکثری از توان نخبگان خواهد پرداخت.
برنامه ریزی به گونه ای صورت گرفته است که هیچ گونه بار مالی و تشکیلاتی به دولت تحمیل نشود، زیرا سامانه «نان» به وسیله پایگاه موجود استنادی جهان اسلام (ISC) تاسیس می شود و ساختارسازی جدیدی انجام نخواهد شد.
طراحی و راه‌اندازی اتاق‌های فکر شانزده گانه (اندیشکده)
بررسی کارشناسی برای ایجاد اتاق های فکر در این وزارت در دوره جدید آغاز شد و از طریق رایزنی با حدود ۳۰۰ نفر از نخبگان و صاحبنظران آموزش عالی کشور و حوزه های مرتبط، با محوریت معاون فناوری و نوآوری فعلی وزیر علوم، این اتاق های فکر تشکیل و سازماندهی و رونمایی از این اتاق های فکر نیز در روز ششم آذر ۱۴۰۰ انجام شد.
هدف از ایجاد و راه اندازی این اتاق های فکر، گفتمان بین دانشمندان و سیاستمداران، رصد علمی نیازها و کاهش فاصله علم تا عمل و ارایه راهکارهای اجرایی برای مسایل و امور مختلف در وزارت عتف و آموزش عالی برای ارتقای بهره وری و کیفیت اهداف عالیه آن است.
عناوین اتاق های فکر شانزده گانه ایجادشده در وزارت عتف سیاستگذاری علم، کاربردی سازی پژوهش، سیاستگذاری فناوری، آموزش هدفمند، اقتصاد آموزش عالی، دیپلماسی و مرجعیت علمی، اجتماعی و فرهنگی، تحول علوم انسانی، اسلامی شدن دانشگاه‌ها، جوانان و نخبگان، ایثارگران، ارزیابی برنامه‌ها و اسناد فرادستی، سنجش و انگیزش، شفافیت و تعارض منافع، رسانه و فضای سایبر، خیرین و مسوولیت اجتماعی دانشگاهیان است.
تعیین پروژه‌های کلان ملی
با تشکیل کمیسیون های شورای عالی عتف پروژه های کلان ملی تعیین شد. همچنین، از انجمن‌های علمی (تعداد ۴۱۹ انجمن) و قطب های علمی (تعداد ۱۰۷ قطب) خواسته شده تا پروژه های کلان ملی مدنظر خویش را پس از طرح و تصویب در شورای عالی آن انجمن یا قطب برای اقدامات بعدی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال کنند.
از پتانسیل انجمن های علمی برای پیش بینی، پیش گویی و رصد افق های جدید علم نیز بهره برده خواهد شد. همچنین تاسیس اتاق فکر رصدخانه علم و فناوری در حال انجام است.
امریه پسادکتری
به منظور استفاده از پتانسیل دانش آموختگان مقطع دکتری و استفاده بهینه از پتانسیل نیروی متخصص در زمینه انجام پروژه های نیازمحور صنایع مختلف، به ویژه صنایع نظامی، دفاعی و امنیتی، طی جلسات متعدد با ستادکل نیروهای مسلح مقرر شد از ظرفیت دانش آموختگان دکتری به مثابه امریه پسادکتری برای رفع مشکلات کشور بهره گیری شود.
بدین منظور هماهنگی لازم با سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برای تامین حقوق این افراد به اندازه یک سوم حقوق پژوهشگران پسادکتری عادی به‌عمل آمده است که این اقدام به منظور گسترش تحقیقات نیاز- محور و بهرهوری از زمان و منابع انسانی متخصص صورت می گیرد.
مرجعیت و دیپلماسی علمی
دیپلماسی قوی علمی در حوزه آموزش عالی برای احراز مقام مرجعیت علمی و تقویت و ارتقای شخصیت مقام علمی کشور با هدف تبدیل شدن جمهوری اسلامی ایران به قطب علمی جهانی- منطقه ای مدنظر قرار گرفته و برنامه ریزی لازم برای نمایه سازی بین المللی سالانه پنج درصد از مجلات علمی کشور در دستور کار است. تقدیر و تشویق اعضای هیات علمی و دانشجویان به مشارکت علمی و فناوری با گروه های بین المللی نیز مورد نظر است.
شناسایی افراد، گروه ها، دانشکده ها، آزمایشگاه ها و قطب های علمی مرجع همسو با مرجعیت علمی نیز مدنظر قرار گرفته است و از افراد توانمند در این زمینه برای الگوسازی در هفته پژوهش تقدیر به‌عمل خواهد آمد. جذب دانشجویان خارجی به ویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری از جمله برنامه های تقویت دیپلماسی علمی است. ضمنا یکی از اتاق های فکر شانزده‌گانه نیز به این امر اختصاص یافته است.
حوزه حکمرانی و مدیریتی (بازآرایی چارت سازمانی وزارت عتف)
با هدف چابک‌سازی حوزه ستادی، پس از ۱۰ سال، چارت سازمانی ستاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بازآرایی شد و به تصویب سازمانی امور اداری و استخدامی کشور رسید. با توجه به تغییر وظایف و پیشرفت های علمی و فناوری، مدیریت های غیرضروری حذف و مدیریت های ضروری و مورد نیاز اضافه خواهد شد.
تغییر در شیوه انتخاب و تایید روسای دانشگاه‌ها بر اساس سند دانشگاه اسلامی
در راستای انتخاب بهترین افراد برای تصدی ریاست دانشگاه‌ها، ابتدا گزینه های مختلفی برای ریاست دانشگاه ها در کمیته انتصابات، متشکل از پیشتازان و پیشگامان ارزشی و علمی وزارت عتف، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها و بسیج اساتید مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد و پس از تایید در این کمیته، سه تا پنج گزینه پیشنهادی برای انتخاب نهایی به وزیر علوم معرفی می شوند، تا بهترین گزینه از لحاظ تخصص، تعهد، تجربه و شناخت نسبت به آموزش عالی انتخاب شود.
پس از انتخاب فرد اصلح، از آنان خواسته می شود که برنامه ای جامع و کامل منطبق بر اسناد فرادستی از جمله سند نقشه جامع علمی کشور، سند دانشگاه اسلامی و برنامه ارایه شده وزیر علوم به مجلس شورای اسلامی برای اداره دانشگاه تدوین و ارایه دهند.
پس از بررسی برنامه کاندیدای ریاست دانشگاه، در صورت تایید برنامه آنان حکم سرپرستی از سوی وزیرعلوم برای آنان صادر می شود. پس از ارزیابی سه‌ماهه از مدیریت هر یک از سرپرستان دانشگاه ها، برای تایید حکم ریاست به شـورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی می شوند.
تشکیل جلسه هم‌اندیشی با وزرای علوم در ادوار مختلف و روسای نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های کشور در دوره‌های گوناگون
در روز ششم آذر ۱۴۰۰ با حضور وزیر علوم، جلسه هم اندیشی چهار ساعته با وزرای ادوار مختلف وزارت عتف و روسای نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها تشکیل و در خصوص وضعیت آموزش عالی کشور بحث و گفت و گو شد.
وزرای علوم و روسای نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری ادوار مختلف بایدها و نبایدهایی را طرح و توصیه های مبنایی ارایه کردند. این اقدام به منظور بازخوانی تاریخچه آموزش عالی برای کاهش اشتباهات و هزینه مجدد در بخش آموزش عالی کشور برگزار شد که این اقدام نمادین همسو با تحقق وحدت ملی در بخش آموزش عالی است.
همسوسازی منافع فردی با منافع ملی
مواردی وجود دارد که در طراحی، تدوین، تصویب، اجرا و نظارت قوانین، مقررات و آیین نامه ها، منافع فردی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد که مصادیق فراوانی دارد. با توجه به وجود چنین مشکلی، تصمیم به تشکیل یک شورای قانونی در بازنگری پست های سازمانی وزارت عتف که در دست اقدام است، در مرکز هیات های امنا و هیات های ممیزه مرکزی وزارت عتف برای بررسی این موضوع و ایجاد مکانیسمی برای همسویی منافع فردی با منافع ملی، در دستور کار قرار گرفت.
ایجاد شفافیت در بخش های مختلف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از جمله اهداف اصلی به شمار می رود و تلاش خواهد شد که اصل شفافیت در قوانین و مقررات مصوب بخش های مختلف در وزارت عتف لحاظ شود. به منظور نظارت همگانی و عمومی بر روند انجام امور اداری در وزارت عتف، سیستم اتوماسیون اداری به گونه ای طراحی و اصلاح خواهد شد تا افراد ذی‌نفع هر لحظه بتوانند وضعیت نامه مربوط به خویش را رصد و آخرین وضعیت آن را مشاهده کنند.
بازآرایی و تاسیس مرکز آموزش و پژوهش عالی قرآنی و علوم انسانی
در ابتدا در این مرکز، یک معاونت و سه گروه علمی، با استناد به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای توسعه آموزش و پژوهش‌های عالی قرآنی فعالیت می‌کردند و صرفا بر پژوهش‌های قرآنی متمرکز بودند.
به منظور دستیابی به منویات مقام معظم رهبری و تحقق اسناد بالادستی در حوزه علوم انسانی و همچنین، هماهنگی و هم‌افزایی مراکز آموزشی و پژوهشی این مجموعه علمی در کشور در ساختار جدید تشکیلاتی، دو معاونت در حوزه علوم انسانی و اسلامی نیز در این مرکز ایجاد خواهد شد.
در بازآرایی و تاسیس این مرکز مقرر شد تمام سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در حوزه مباحث آموزشی و پژوهشی مرتبط با علوم انسانی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به گونه‌ای متمرکز به این مرکز تفویض شود تا با استفاده از دیدگاه صاحبنظران و بهره‌گیری از اتاق‌های فکر متشکل از خبرگان و صاحبنظران علوم انسانی در این مرکز انجام و در نتیجه بستری برای تحول در علوم انسانی و ارتقای جایگاه این حوزه فراهم شود. یقینا این مرکز با شورای تحول علوم انسانی مستقر در شورای عالی انقلاب فرهنگی هماهنگ و هم‌افزا عمل خواهد کرد.
در حال حاضر مدیریت آموزش عالی کشور به شکل جزیره ای و کنترل ناپذیر است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه های غیردولتی - غیرانتفاعی، دانشگاه های مالک اشتر، امام حسین (ع)، فرهنگیان و شهید رجایی و هر سازمان و وزارتخانه ای برای خود دانشگاه و پژوهشگاهی را تاسیس کرده است که عملا راهبری، هدایت و نظارت یکپارچه آموزش عالی را غیرممکن می کند. بنابراین با هماهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی، چنین موضوعی طرح و به بحث و گفت و گو گذاشته و به یک گفتمان و تضارب آرای جدی تبدیل شده است. در ضمن، موضوع یادشده در اتاق فکر (اندیشکده) آموزش هدفمند مطرح شده و در حال بررسی کارشناسی است.
حکمرانی، کادرسازی و تربیت مدیران
تبیین الگوهای حکمرانی خوب و کادرسازی در نظام جمهوری اسلامی ایران همواره یکی از درخواست ها از نهاد دانشگاه و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده است. نگاه به دانشگاه به مثابه مبدا تحولات جامعه، انتظار تحقق حکمرانی شایسته و کادرسازی، هم در نظام آموزش عالی و هم در سایر نظام ها، ضروری است.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با درک این واقعیت و اتکا بر برنامه های دولت سیزدهم و همچنین، برنامه های ارایه شده از سوی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به مجلس شورای اسلامی، در گام نخست اقدامات محوری را در مسیر اصلاح نظام حکمرانی آموزش عالی آغاز کرده است که تاسیس معاونت فناوری و نوآوری را می توان از مصادیق آن برشمرد.
همچنین، در سطح وزارت عتف و دانشگاه ها از جوانان نخبه و دانشگاهی برای مدیریت های مختلف استفاده شده است. در ضمن این موضوع، یکی از دستورهای کلیدی وزارت علوم به روسای جدید منصوب شده در دانشگاه ها برای استفاده از اعضای هیات علمی جوان زیر چهل سال در مدیریت های مختلف دانشگاه ها است.
چالش‌های پیش روی آموزش عالی در حوزه های دانشجویی، کارکنان (یاوران علمی) و اعضای هیات علمی
ماموریت احصای چالش های سازمانی در حوزه های دانشجویی، کارمندی و اساتید به مرکز حراست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه ها و موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری داده شد. این چالش ها مشخص شده و برای مدیریت آنها چاره اندیشی خواهد شد.
هدایت تحصیلی مدال آوران المپیادی
در حال حاضر، ادامه تحصیل داوطلبان کنکور سراسری با توجه به وضعیت دستیابی شغلی آینده به جای هدایت تحصیلی، هدایت تحمیلی است. بخشی از داوطلبان بر اساس علاقه شخصی خویش رشته تحصیلی خود را انتخاب نمی کنند. این واقعیت برای مدال آوران المپیادی در سطح ملی و فراملی نوعی خسران علمی محسوب می شود. در حالی که، اگر مدال‌آوران المپیادی در همان رشته‌ای که موفق به اخذ مدال شده اند، ادامه تحصیل دهند، استعداد بالقوه آنها شکوفا می‌شود و تبدیل به دانشمندی برجسته و مرجعی علمی خواهند شد که توان شکستن مرزهای دانش را دارند و دستیابی به افتخارات بین المللی را مقدور می کنند.
به این منظور، جلسه شورای استعدادهای درخشان با حضور معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار و مقرر شد که بنیاد ملی نخبگان کشور شیوه نامه ای تدوین کند که بر اساس آن این افراد از بدو ورود به دانشگاه در رشته مورد نظر خود بورسیه شده و آینده شغلی آنان تضمین شود که در این راستا هیات مرکزی جذب اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مورد همکاری لازم را خواهد داشت.
توسعه آموزش مهارت محور
به منظور توسعه مهارت افزایی، مراکز دانشگاهی بلااستفاده و خالی از دانشجوی دانشگاه پیام نور در اختیار دانشگاه فنی حرفه ای قرار داده خواهد شد. ضمنا در بازنگری سرفصل دروس دانشگاهی در راستای مهارت افزایی و کارورزی توجه و برنامه ریزی خواهد شد. ایجاد دوره های ترکیبی (Co-Op) برای رشته های دارای پتانسیل نیز در دستور کار قرار دارد.
آموزش شیوه معلمی و کلاس‌داری برای اعضای هیات علمی وزارت عتف
در حال حاضر، به معلمی و استادی دانشگاه به مثابه یک تخصص نگاه نمی شود. به همین دلیل، افراد بدون گذراندن دوره های آموزشی فن و فنون معلمی و استادی جذب و مشغول به کار می شوند. در نتیجه شاگردپروری به گونه ای شایسته اتفاق نمی افتد.
بدیهی است که تاثیر تربیتی معلمان و استادان آموزش معلمی ندیده، کمتر از حد انتظار است. بدین منظور، بررسی تمهیدات لازم برای گذراندن دوره معلمی برای اعضای هیات علمی جدید الاستخدام در دست بررسی است و گذراندن دوره کارورزی در صنعت و گذراندن دوره آموزش معلمی در بدو استخدام ضروری است که وزارت علوم در نظر دارد تا به سیاستگذاری در این زمینه اهتمام ورزد که این امر در اتاق فکرهای شانزده گانه در حال بررسی است.
اتخاذ تمهیدات مناسب برای بازگشایی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی
با توجه به مصوبه ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا در خصوص بازگشایی دانشگاه‌ها، این وزارت با برگزاری جلسات متعدد در ستاد و صف و رایزنی با مدیران ارشد کشور، نقشه راه بازگشایی موسسات آموزش عالی را تدوین کرده است؛ به گونه ای که ضمن رعایت همه پروتکل‌های بهداشتی، آموزش عالی با ترکیبی از آموزش حضوری و مجازی به پیشبرد اهداف خود ادامه دهد.
حمایت و جذب نخبگان
از آنجا که عمده ترین عامل خروج نخبگان از کشور بیکاری و کمبود فرصت های شغلی در شأن آنهاست، بازنگری در فرآیند جذب اعضای هیات علمی در مرکز جذب اعضای هیات علمی و تغییر معیارهای انتخاب و گزینش به نفع نخبگان در وزارت علوم در دست اقدام است.
پذیرش دانشجوی تحصیلات تکمیلی براساس طرح استادمحور
برای کاربردی کردن پایان نامه ها و رساله های دکتری و تلاش به منظور رفع مشکلات جامعه، سعی بر آن است که پذیرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی با تاکید بر زمینه تخصصی استادان راهنما صورت گیرد؛ یعنی به جای انتخاب دانشگاه، انتخاب مستقیم استاد از طریق سازمان سنجش صورت پذیرد که این اقدام منجر به برقراری عدالت آموزشی و پژوهشی خواهد شد که این موضوع در زمان حاضر در حال بررسی کارشناسی است.
تقویت علوم پایه و علوم انسانی از طریق دانشگاه فرهنگیان
علوم پایه و علوم انسانی به مثابه دو حوزه علمی سرنوشت ساز برای هر کشور قلمداد می شوند. در سال های اخیر مقام معظم رهبری تاکیدات جدی بر لزوم توجه به این دو حوزه علمی داشته اند و بر جبران هرچه سریع‌تر عقب‌ماندگی ها تاکید فرموده‌اند. بر این اساس، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم تمرکز جدی بر مباحث تحول و پیشرفت در علوم انسانی و علوم پایه دارد.
یکی از نهادهای مهم در زمینه به‌کارگیری دانش‌آموختگان و دانش محقق‌شده در حوزه علوم انسانی و پایه در کشور، وزارت آموزش و پرورش است. از این رو، نقش دانشگاه فرهنگیان در تربیت و توانمندسازی معلمان در این دو حوزه علمی بسیار کلیدی است. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دوره جدید سعی بر آن دارد که با همکاری دانشگاه فرهنگیان، ظرفیت‌های نخبگانی در علوم پایه و علوم انسانی را در آموزش و پرورش کشور افزایش دهد.
بررسی ارتقای ماموریت دانشگاه فرهنگیان در تأمین نیروی انسانی کیفی با اصلاح ساختار فعلی و همچنین، ارایه مجوز برای امکان جذب دانشجوی تربیت دبیر در سطح کارشناسی برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد با ملاحظات گزینش از فارغ التحصیلان علوم پایه و علوم انسانی دانشگاه های وزارت عتف پیشنهاد شده است.
در سه ماه آغاز فعالیت دولت سیزدهم در این زمینه نیز تدابیر مناسبی پیش‌بینی شده و امید است با ادامه مسیر کنونی این امر مهم و تحول ساز در کشور محقق شود تا داوطلبان ورود به دانشگاه ها انگیزه لازم را برای ادامه تحصیل و تلاش علمی در رشته های علوم پایه و علوم انسانی داشته باشند. به اجرا درآمدن این طرح، حمایت ویژه رهبر فرزانه انقلاب اسلامی را می طلبد.
حوزه دانشجویی و فرهنگی (احداث خوابگاه‌های متاهلی)
یکی از اساسی‌ترین موضوعاتی که در نظام ارزشی جامعه ما مطرح می‌شود، نظام خانواده است. با استناد به قانون «طرح تعالی جمعیت و حمایت از خانواده» و همچنین، تسهیل ازدواج و کمک به نهاد خانواده ساخت خوابگاه متاهلی امری بسیار ضروری است. همچنین، بر اساس بند «پ» ماده ۱۰۳ قانون برنامه ششم توسعه کشور، دولت مکلف است بخشی از اعتبارات عمرانی خود را در قالب بودجه سنواتی به تامین خوابگاه‌های مناسب برای دانشجویان متاهل اختصاص دهد.
بدیهی است که اولویت استفاده از این خوابگاه‌ها با زوج‌های دارای فرزند است. با توجه به اینکه در حال حاضر، حدود ۸۰۰ هزار نفر دانشجوی روزانه حضوری تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشغول به تحصیل‌اند و از این تعداد، ۱۰ درصد از آنها در حال حاضر متاهل هستند، تامین محل سکونت خوابگاهی برای آنها امری ضروری است.
با در نظر گرفتن سرانه هر واحد خوابگاه متاهلان (اصلی و مشاعات) به میزان ۴۵ مترمربع، جمعا با لحاظ فضاهای حاشیه ای نیاز به حدود ۴۵۰ هزار مترمربع فضای خوابگاهی است که خوشبختانه تمهیدات لازم جهت ایجاد ردیفی ویژه برای تامین خوابگاه‌های متاهلی در سفرهای هیات دولت و همچنین، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ اندیشیده شده است. ضمنا رایزنی‌هایی با رییس مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه در جهت تحقق این امر صورت پذیرفته است.
طرح تکثیر و نهادینه سازی فعالی تهای جهادی دانشگاه
در این طرح که با همکاری نهادهای انقلابی و جهادی اجرا می شود، مسوولیت اجتماعی و تعهد دانشجویان در خلال فعالیت های جهادی ارتقا می‌یابد و ارزش های فرهنگی نظیر «ایثار»، «خدمت به مردم» و «حل مسائل کشور» تثبیت می شوند.
احصای شاخص‌های ارزیابی فرهنگی
برای بررسی تاثیر فعالیت های فرهنگی دانشگاه ها و اجرای سند دانشگاه اسلامی نیاز به احصای شاخص های کمی و کیفی فرآیندی و برآیندی است. شاخص های فرآیندی از سوی شورای اسلامی شدن شورای عالی انقلاب فرهنگی در هفتم آذر ۱۴۰۰ احصا شد، اما شاخص های ارزیابی برآیندی اثرسنجی و اثربخشی فعالیت های فرهنگی درخصوص ارزیابی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، هویت، دین، اخلاق و قانون مداری، روحیه جهادی و انقلابی، ادب، انصاف، صداقت صراحت، وطن دوستی و روحیه کار تیمی و گروهی وجود ندارد.
در حال حاضر، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پی یافتن شاخص های ارزیابی های برآیندی است. اگرچه با مقایسه فرد دارای تحصیلات عالیه با همکلاس دبیرستانی خویش که ادامه تحصیل نداده میزان تاثیر فرهنگی دانشگاه کاملا مشهود است.
اقدامات مرتبط با از سرگیری آموزش حضوری در دانشگاه ها، تهیه و تنظیم اطلاعات اعضای هیات علمی، اعضای غیر هیات علمی و دانشجویان کشور به همراه مشخصات و کد ملی آنان برای شناسایی و معرفی از طریق وزارت بهداشت به مراکز واکسیناسیون، پیگیری آمار واکسیناسیون جامعه دانشگاهی از وزارت بهداشت به منظور افزایش دقت برنامه ریزی عملیاتی از سرگیری آموزش حضوری، پیگیری برنامه عملیاتی از شوراهای آموزش عالی استانی به نمایندگی از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی با هدف عملیاتی کردن آموزش حضوری، پیگیری وضعیت حضور اعضای هیات علمی و غیر هیات علمی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، انجام مرحله نهایی طرح رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی غیردولتی - غیرانتفاعی براساس شاخص های تدوین شده با همکاری پایگاه اسنادی جهان اسلام (ISC) برای اعلام نتایج رتبه بندی به دانشگاه ها و موسسات غیرانتفاعی و انجام امور مربوط به تدوین و بازنگری برنامه های درسی و بارگذاری موارد تایید شده در وبگاه وزارت عتف از دیگر عملکرد های سه ماهه معاونت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم در یکصد روز گذشته به حساب می آید.
امضا تفاهم‌نامه رسمی میان جمهوری اسلامی ایران و وزیر آموزش عالی و تحقیقات سوریه، ارایه ۹ طرح همکاری علمی و فناوری در بستر سند ۲۵ ساله همکاری های ایران و چین، تعیین مسوول راه اندازی معاونت فناوری و نوآوری، مطالعه و تدوین گزارش توجیهی به منظور تشریح ضرورت تاسیس معاونت فناوری و نوآوری، مکاتبه با رییس جمهور و ارسال گزارش توجیهی معاونت فناوری و نوآوری، برگزاری بیش از ۲۰ جلسه کارشناسی و تخصصی با کارشناسان و صاحبنظران حوزه فناوری و نوآوری به منظور بررسی ابعاد و نحوه تشکیل معاونت فناوری و نوآوری، راه اندازی سامانه پنجره واحد خدمات پژوهش، فناوری و نوآوری به منظور ایجاد درگاه واحد برای ارایه تمامی خدمات قابل ارایه پژوهش و فناوری وزارت عتف و تجمیع ۳۳ سامانه در آن و ثبت اطلاعات بیش از ۳۵ هزار شخص حقیقی و حقوقی در سامانه، راه اندازی سامانه علم سنجی دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ثبت اطلاعات ۱۴۲ موسسه آموزش عالی و ۲۵۳۴۱ عضو هیات علمی و طراحی، ایجاد و راه اندازی سامانه ارتباط جامعه و صنعت با دانشگاه (ساجد) و نصب آن در بیش از ۷۰ دانشگاه کشور از دیگر عملکرد های سه ماهه معاونت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم در یکصد روز گذشته است.
همچنین تدوین، تصویب و ابلاغ آیین نامه بیست و دومین جشنواره تجلیل از پژوهشگران و فناوران برتر و بررسی پرونده های افراد متقاضی و فراهم سازی امکانات لازم برای برگزاری اولین هفته پژوهش و فناوری در دولت سیزدهم، برنامه ریزی در راستای توسعه دوره های مهارتی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور با رویکرد تحقق برگزاری بیش از ۱۰۰۰۰ دوره، ایجاد و ساماندهی مراکز هدایت شغلی و کاریابی تخصصی دانشگاهی، برنامه ریزی تدوین نظام پیشنهادات در حوزه پزوهش و فناوری برای اتصال تقاضا به پژوهش های دانشگاهی، تدوین سازوکارهای لازم برای حمایت از پژوهش های تقاضا محور در دوره های تحصیلات تکمیلی و دوره های پسادکترا، ایجاد سازوکارهای لازم برای توسعه کیفی نشریات علمی و بین المللی سازی آنها، انجام اقدامات مرتبط با ایجاد ساختار مستقل ویژه حوزه فناوری و کارآفرینی دانش بنیان در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تدوین برنامه راهبردی پژوهش و فناوری ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ به همراه مشارکت با دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام جهت به روزرسانی سیاست های کلی علم و فناوری از دیگر برنامه های پیش‌روی معاونت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت مردم است.
افزایش ۱۰ درصدی اعتبارات دانشگاه‌ها
در ۱۰۰ روز دوم از دولت صادق و همزمان با پایان سال ۱۴۰۰، علی خطیبی معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرد که به دستور رییس جمهور اعتبارات دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری به میزان ۱۰ درصد اعتبارات مصوب، افزایش می یابد. با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر مشکلاتی در خصوص تخصیص اعتبارات دانشگاه‌ها پیش آمده بود و این موضوع دانشگاه‌ها را برای ازسرگیری آموزش حضوری دچار مشکل می‌کرد، با پیگیری‌های مستمری که وزیر علوم برای تخصیص به‌موقع اعتبارات و همچنین افزایش اعتبارات دانشگاه‌ها داشتند، رییس‌جمهور دستور تخصیص ۱۰ درصدی اعتبارات دانشگاه‌ها را صادر کرد.
بر این اساس، طبق دستور رییس‌جمهور به وزیر علوم، این افزایش ۱۰ درصدی صرفاً باید برای پرداخت مطالبات معوق‌شده دانشگاهیان (اعضای هیات علمی و کارکنان (یاوران علمی) شامل حق‌التدریس، حق التحقیق، کمک هزینه تشویقی چاپ مقالات، گرنت پژوهشی و سایر معوقات هزینه شود. اهتمام دولت سیزدهم تکریم جایگاه دانشگاهیان و ارتقای سطح رفاه و معیشت اعضای هیات علمی و کارکنان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری است.
پیشگام شدن دانشگاه‌ها در حل مشکلات
دانشگاه ها به عنوان پیشران های اصلی علمی کشور در دولت مردمی، در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی خود در زمینه رفع نیازهای کشور پیشگام شدند. بر این اساس، دانشگاه های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، صنعتی اصفهان، سمنان و ایلام، راهکارهای افزایش حضور دانشگاه‌ها در طرح های مطالعاتی مجموعه وزارت نفت و افزایش تولید و اکتشاف منابع نفتی و گازی، افزایش بهرهوری در انتقال انرژی، پرهیز از خام‌فروشی منابع و سایر مباحث مختلف مرتبط با صنعت نفت را بررسی کردند.
رشد ۳۲ درصدی درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها
دانشگاه های دولتی که از بودجه های مصوب ارتزاق می کنند، علاوه بر این رقم ها که هر سال افزایش دارد، باید درآمدهای اختصاصی داشته باشند. بر این اساس اعلام شد که درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها در سال جاری ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد پیش‌بینی شده است که نسبت به سال ۱۴۰۰ حدود ۳۲ درصد رشد دارد. علاوه بر این، بودجه پژوهشگاه‌ها و موسسات پژوهشی نیز ۹ تا ۱۵ درصد نسبت به سال گذشته رشد دارد.
در این زمینه وزارت علوم از روسای دانشگاه‌ها خواست نسبت به تبیین و انتشار دستاوردهای دانشگاه‌ها در حوزه علوم و فناوری در جامعه اهتمام ویژه داشته باشند تا فعالیت‌ها و افتخارات دانشگاهی برای عموم جامعه به صورت ملموس و روشن مشخص باشد. همچنین دستگاه‌های متولی بودجه و مراجع قانون‌گزار باید نسبت به اهمیت اقدامات صورت گرفته در دانشگاه‌ها اطلاعات کافی داشته باشند تا برای حمایت از این فعالیت‌ها و اقدامات ارزشمند دانشگاهیان، بودجه و اعتبار لازم و کافی تخصیص داده شود.
اقدامات مشترک ایران و قطر
با امضای تفاهم‌نامه همکاری میان ایران و قطر در سفر اخیر رییس جمهوری به این کشور، توسعه روابط علمی و تحقیقاتی دو کشور وارد مرحله جدیدی شد. در این یادداشت تفاهم که میان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت آموزش عالی قطر منعقد شد، رعایت برابری و احترام به منافع و قوانین مشترک دو کشور از اصول زیربنایی اعلام شده و بر تطابق همکاری‌های صورت گرفته با رعایت قوانین مالکیت فکری، قوانین دو کشور و قوانین بین المللی تاکید شده است.
همچنین بر اساس این سند همکاری، دو کشور از ایجاد قواعد پذیرش مدارک دانشگاهی و تبادل گواهی‌نامه‌های صادر از مؤسسات علمی حمایت می‌کنند. در این یادداشت تفاهم، حمایت از تبادل و اشتراک‌گذاری منابع علمی و مدارک در خصوص تمدن، فرهنگ و هنر دو کشور برای انعکاس در متون درسی و دانشگاهی یکی از زمینه‌های همکاری علمی فرهنگی ایران و قطر بیان شده است. بر اساس این یادداشت تفاهم، کیفیت و اعتبارسنجی در آموزش عالی، برنامه‌های آموزشی پیشرفته، مدیریت تحقیقات علمی در جامعه دانشگاهی و آموزش و نظارت بر تحقیقات دانشجویان، اولویت دولت‌های ایران و قطر همکاری‌های علمی مشترک است.
اقدام به موقع وزارت علوم در انتقال دانشجویان ایرانی از اوکراین
در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین، تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی خواستار بازگشت از اوکراین به وطن شدند که با اقدامات به موقع سازمان امور دانشجویان و دیگر نهادهای مرتبط، دانشجویان به کشور بازگشتند. در جلسات ستاد همراهی و حمایت که به صورت مستمر در سازمان امور دانشجویان تشکیل شد، فرآیند امور دانشجویان رصد شد.
به همین منظور، با پیگیری و هماهنگی با دستگاه‌های مربوطه در داخل و خارج از کشور و نیز سفیر ایران در اوکراین و سفرای کشورهای همسایه و رایزن علمی، سازمان امور دانشجویان ابتدا انتقال دانشجویان به یکی از کشورهای لهستان، مجارستان و رومانی را پیگیری کرد. در ادامه نیز با اختصاص هوایپما برای خروج دانشجویان از اوکراین، بیش از ۴۲۰ دانشجو به ایران بازگشتند.
انتقال دانشجویان شاهد و ایثارگر به محل سکونت
وزارت علوم در ۱۰۰ روز دوم از دولت مردمی، به درخواست های دانشجویان خانواده های شاهد و ایثارگر پاسخ مثبت داد و دانشجویان متقاضی تحصیل در محل سکونت خود را منتقل کرد. در این زمینه، درخواست انتقال و میهمانی دانشجویان شاهد و ایثارگر برای سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ در دو نوبت در خرداد و آذرماه امسال در سامانه سجاد ثبت و تقاضای آنان رسیدگی شد. در سال گذشته جاری با وجود مجازی بودن تحصیل در دانشگاه ها، برای نیم سال اول سال تحصیلی از مجموع ۲۶۰ تقاضا برای انتقال و میهمانی با درخواست ۲۲۹ دانشجوی شاهد و ایثارگر موافقت به عمل آمد.
این تعداد تقاضا مربوط به ورودی های قبل از ۱۳۹۹ بوده است. با توجه به شروع بیماری کرونا از اسفند ماه ۱۳۹۸ تحصیل دانشجویان در دانشگاه‌ها به صورت غیرحضوری بوده بنابراین ورودی های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ تاکنون در دانشگاه های پذیرفته شده اولیه به صورت مجازی مشغول تحصیل بوده اند.
گام های رشد علمی ایران بلندتر شد
بررسی رتبه جهانی ایران از نظر شاخص استناد نرمال شده طی ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۱۱ در جایگاه ۲۲ به سمت بهبود جایگاه رفت و در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در جایگاه ۱۷ و در سال ۲۰۲۰ به جایگاه ۱۶ ارتقا یافت و ۶ پله ارتقا داشته است. بررسی ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ تعداد مدارک علمی نمایه شده ایران در اسکوپوس به ۷۷ هزار و ۳۵۱ مدرک رسیده است. این رقم در سال ۲۰۲۰ برابر با ۷۱ هزار و ۹۷۱ مورد و در سال ۲۰۱۹ به میزان ۶۴ هزار و ۹۸۸ مدرک بود.
علاوه بر این، نتایج حاصله از بررسی ها نشان می دهد که کل مدارک علمی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس از ایران در طول تاریخ (۲۰۲۰-۱۸۱۸ تقریبا ۲۰۲ سال) برابر با ۶۶۳ هزار و ۷۷ مورد بوده که حدود ۴۴۰ هزار و ۹۳۴ مورد آن یعنی حدود ۶۶ درصد آن در سخت ترین شرایط تحریم همه جانبه کشور یعنی سال های اخیر (۲۰۲۰-۲۰۱۳) بوده است. دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به مثابه پایگاه تولید علم در جهان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسیر رشد و توسعه همه جانبه قرار گرفتند.
گفتمان یکپارچگی آموزش عالی
موضوع یکپارچه‌سازی آموزش عالی که هدف نهایی آن رشد و توسعه علم در کشور و سرآمدی علمی در منطقه و جهان است و تجربه موفقی در کشورهای توسعه یافته را نیز در پیشینه خود دارد در دولت سیزدهم مورد توجه و اهتمام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفته است. تشکیل جلسات مختلف و همفکری با صاحب نظران حوزه آموزش عالی، بررسی مدل های مختلف آموزش عالی در کشورهای منطقه و جهان، اخذ نظرات دانشمندان و درخواست از اتاق‌های فکر تشکیل شده در این وزارت برای بررسی موضوع از اهم اقدامات داخل وزارت برای تحقق یکپارچگی آموزش عالی بوده است.
این موضوع در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته و نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با ورود به مقوله یادشده و ارایه طرحی با نزدیک ۱۰۰ امضا و در جلسات مختلف به بحث و بررسی در خصوص موضوع یادشده پرداختند.
کمک ۴ هزار میلیارد تومانی خیران به آموزش عالی
یکی از اقداماتی که خیران در ۱۰۰ روز دوم از استقرار دولت سیزدهم انجام دادند، اطلاع رسانی در خصوص کمک چهار هزار میلیارد تومانی به آموزش عالی بود. بر این اساس، خیران حدود چهار هزار میلیارد تومان در حوزه علم و فناوری در طول برنامه ششم توسعه کمک کردند که با توجه به بودجه وزارت علوم، رقم قابل توجهی است. با توجه به اوضاع اقتصادی و تحریم ها تنها راه نجات کشور استفاده از کمک خیران به ویژه کمک در زمینه فناوری و نوآوری تبدیل علوم به ثروت است.
خیران به تازگی در زمینه کمک به تجهیز آزمایشگاهها و نوآوری و فناوری و تولید ثروت ورود پیدا کرده اند و می توان با استفاده از کمک خیران در زمینه کاربردی کردن مقاله های علمی و تبدیل آنها به ثروت فعالیت کرد. ساخت حدود ۸۱ دانشکده در ۳۲ دانشگاه، ساخت حدود ۷۱ خوابگاه در ۲۵ دانشگاه کشور، کمک به بورسیه شدن دانشجویان کم‌توانی که دارای معدل بالا بودند، از جمله عملکردهای خیران در حوزه علم و فناوری است.
دانشجویان بیمه شدند
یکی از رهاوردهای وزارت علوم دولت مردمی، عملیاتی کردن بیمه دانشجویی بود که سرانجام محقق و ثبت نام آن برای دانشجویان متقاضی انجام شد. این بیمه تنها شامل تمام دانشجویان دارای کارت دانشجویی می‌شود اما این بیمه شامل فارغ‌التحصیلان سال‌های قبل نمی‌شود. دانشجویان تمام مقاطع تحصیلی امکان دریافت این بیمه را دارند.
دانشجویان باید حین تحصیل، درخواست بیمه دانشجویی را ارایه کرده و بلافاصله بعد از ثبت نام و آغاز پرداخت حق بیمه، سوابق بیمه بازنشستگی برای آنها منظور خواهد شد. سه نوع نرخ حق بیمه برای بیمه دانشجویی تعریف شده که دانشجویان متقاضی می‌توانند یکی از آنها را انتخاب کنند و دولت نیز دو درصد از پرداخت حق بیمه را برعهده دارد.
نرخ پرداخت حق بیمه ۱۴ درصد که شامل خدمات بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی است و برای افراد مجرد و فاقد تحت تکفل توصیه می‌شود، نرخ پرداخت حق بیمه ۱۶ درصد که شامل خدمات بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی است و نهایتاً کامل‌ترین نرخ پرداخت حق بیمه که ۲۰ درصد بوده و خدمات مربوط به بازنشستگی، فوت و از کارافتادگی را دربرمی‌گیرد.
افزایش پارک‌های فناوری
در حوزه کارآفرینی و اشتغال دانش بنیان، بیش از ۵۰ هزار نفر فارغ التحصیل دانشگاهی در واحدهای فناور اشتغال دارند. در عین حال، بیش از ۴۰ درصد بیکاران کشور هم از فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند. ایران در تولید علم در سال ۲۰۲۰، رتبه شانزدهم در جهان و اول در منطقه را دارد. همچنین در شاخص نوآوری در رتبه ۶۰ جهان در سال ۲۰۲۱ قرار گرفته است.
در سال یاد شده ۴۹ پارک علم و فناوری، سه پردیس علم و فناوری، ۲۲۳ مرکز رشد واحدهای فناور، ۱۰ هزار و ۷۰۴ شرکت دانش بنیان مستقر در پارک ها و مراکز رشد و ۶۵ هزار فناور شاغل در پارک ها و مراکز رشد وجود داشت که ۲۸ پارک منطقه ای در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، پارک زیست فناوری خلیج فارس (قشم) پارک علم و فناوری خراسان رضوی، پارک علم و فناوری یزد و ۲۸ پارک استانی در قالب ۶ منطقه فناوری، ۱۱ پارک دانشگاهی وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد در دانشگاه های تهران، شریف، تربیت مدرس، شهید بهشتی، سمنان، تحصیلات تکمیلی زنجان، تحصیلات تکمیلی کرمان، فردوسی مشهد، علوم پزشکی ایران، صنعتی امیرکبیر و دانشگاه آزاد قرار دارد.
همچنین پنج پارک دستگاهی، یک پارک خصوصی، یک پارک وابسته به ریاست جمهوری و سه پارک وابسته به جهاد دانشگاهی از دیگر پارک های علم و فناوری در ایران است.
اختصاص پایه تشویقی به اعضای هیأت علمی
یکی از وعده هایی که وزارت علوم به اعضای هیأت علمی دانشگاه ها داده است، اعطای پایه تشویقی به آنان است اما در صورتی که استادان یک شرکت دانش بنیان تاسیس کنند. بر اساس طرح جدید این وزارتخانه هر عضو هیات علمی دانشگاه که شرکت دانش بنیان تاسیس کند به ازای اشتغال برای فارغ التحصیلان دانشگاهی، یک پایه تشویقی دریافت می‌کند.
در طرح جدیدی که در معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم دنبال می شود، هر عضو هیات علمی دانشگاه ها که شرکت دانش بنیان ایجاد کند به ازای اشتغال هر ۱۰ فارغ التحصیل در مقطع دکتری یا ۱۵ فارغ التحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در این شرکت، یک پایه تشویقی به وی تعلق می گیرد. در این طرح، فعالیت‌ها می‌توانند ابعاد مختلف داشته باشند چرا که علایق و توانایی‌های اعضای هیات علمی متفاوت است، ظرفیت رشته‌های مختلف هم متفاوت است و ما می‌خواهیم این تفاوت‌ها را ببینیم.
یکی دیگر از تاکیدات وزارت علوم این است که در سال جاری، از بودجه کل دانشگاه باید حداقل ۱۵ درصد به پژوهش و سه درصد هم به مباحث فرهنگی اختصاص یابد.
۶ برنامه کلان برای مرجعیت علمی
تدوین ۶ برنامه کلان برای مرجعیت علمی، افزایش اثربخشی پژوهش علمی، دیپلماسی علم و فناوری، نگاشت ظرفیت ها و توانمندی های کشور و استفاده از آنها، افزایش اثربخشی و ماموریت گرایی در پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی و ترویج و فرهنگ سازی در وزارت علوم دولت مردمی محقق می شود.
مرجعیت علمی، آینده پژوهشی در حوزه های نوین علم و فناوری، شناسایی، حفظ و حمایت از دانشمندان کشور، حفظ و ارتقای رتبه در تولیدات علمی و نمایه سازی مجلات علمی داخلی در پایگاه استنادی اسکوپوس و وب آو ساینس یکی از این برنامه های کلان است.
همچنین در حوزه افزایش اثربخشی و ماموریت گرایی در پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی، افزایش اثربخشی پژوهش های علمی، ماموریت گرایی پایان نامه ها و رساله ها، ارتقای کمی و کیفی طرح های ارتباط با صنعت، افزایش نقش دانشگاه ها و پژوهشگاه ها در حل مسائل مالی و اجتماعی، قطب ها و هسته های علمی و پژوهشی کشور، توسعه همکاری با بخش های خصوصی و شرکت های دانش بنیان و افزایش ماموریت گرایی انجمن های عملی تدوین شده است.
حضور دانشگاه‌های جوان ایرانی در رتبه‌بندی تایمز
پایگاه رتبه‌بندی تایمز، فهرست سال ۲۰۲۲ دانشگاه‌های جوان دنیا با قدمتی کمتر از ۵۰ سال شامل ۵۳۹ دانشگاه در سراسر دنیا را اعلام کرد که سهم جمهوری اسلامی ایران از دانشگاه‌های جوان و برتر دنیا ۳۷ دانشگاه بوده است. دو دانشگاه علوم پزشکی کردستان با رتبه ۶۷ و دانشگاه علوم پزشکی مازندران با رتبه ۷۲ دانشگاه های اول و دوم ایران و در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا در این فهرست هستند.
در سال ۲۰۲۱، تعداد ۴۷۵ دانشگاه در این نظام رتبه بندی حضور داشتند. این یازدهمین فهرست دانشگاه‌های برتر جوان است که در دنیا از سال ۲۰۱۲ تا کنون به صورت سالانه توسط پایگاه رتبه‌بندی تایمز انجام شده است. سایر دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی، دانشگاه علوم پزشکی ایران (۱۱۱)، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه (۱۳۳)، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد (۱۳۶)، دانشگاه صنعتی شیراز (۱۴۰)، دانشگاه کاشان (۱۴۸)، دانشگاه محقق اردبیلی (۱۵۷)، دانشگاه علوم پرشکی کاشان (۱۷۴)، دانشگاه کردستان (۱۸۹) دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (۱۹۱)، دانشگاه صنعتی سهند (۱۹۳)، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی کرمان (۲۵۰-۲۰۱)، دانشگاه مراغه، دانشگاه صنعتی شاهرود، دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دانشگاه یاسوج (۳۰۰-۲۵۱) دانشگاه گیلان، دانشگاه لرستان، دانشگاه مازندران، دانشگاه شهرکرد، دانشگاه علوم پزشکی زنجان (۳۵۰-۳۰۱)، دانشگاه دامغان، دانشگاه رازی، دانشگاه سمنان، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی (۴۰۰-۳۵۱)، دانشگاه اراک، دانشگاه بیرجند، دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشگاه خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی سمنان، دانشگاه شاهد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشگاه سیستان و بلوچستان و دانشگاه یزد عنوان شده است.
افزایش تعداد خوابگاه‌های متأهلی
دولت صادق وعده احداث ۴۶ هزار واحد خوابگاه برای دانشجویان متاهل را به دانشجویان داد. دانشجویان اکنون با کمبود تعداد ۱۵۰۰ واحد خوابگاه خانوادگی در کشور مواجه هستند و دولت مردمی در نظر دارد ۴۶ هزار واحد خوابگاه خانوادگی دانشجویی را در کل کشور برای استفاده دانشجویانی بسازد که در حین تحصیل قصد ازدواج دارند.
افزایش تعداد بلوک‌های خوابگاهی
هرچند به سبب شیوع کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها دانشجویان نمی‌توانند از خوابگاه‌ها استفاده کنند، اما صندوق رفاه دانشجویان به منظور بهره‌مندی بهتر دانشجویان در بازگشایی دانشگاه‌ها فعالیت در زمینه توسعه خوابگاه‌ها را ادامه داد بطوری که در ۲ سال گذشته ۸۱ بلوک به فضاهای خوابگاهی کشور افزوده شد.
با افزایش این بلوک‌های خوابگاهی گام های بلندی برای افزایش ظرفیت دانشجویان در خوابگاه های دانشجویی نیز برداشته شد تا با حضوری شدن دانشگاه ها، مشکلات دانشجویان نیازمند به فضای خوابگاهی به حداقل برسد. البته اگر طرح دولت برای تصویب ۱۲ هزار میلیارد تومان جهت ودیعه مسکن دانشجویان و طلاب متاهل در بودجه سال ۱۴۰۱ نیز تصویب شود، این اقدامات می‌تواند کمک شایانی به دانشجویان متاهل در بحث اجاره واحد مسکونی بجای خوابگاه نیز داشته باشد.
هر ساله که تعدادی از دانشجویان از خوابگاه های موجود سطح کشور استفاده می کنند باید مبلغی را به عنوان اجاره به خوابگاه ها پرداخت کنند تا این مبالغ به عنوان هزینه نگهداری خوابگاه ها هزینه شود، اما در این ۲ سال شیوع کرونا تعداد بسیار اندکی از دانشجویان از فضاهای خوابگاهی استفاده کردند که همین امر باعث شد هزینه نگهداری خوابگاه ها تامین نشود.
در ۲ سال گذشته و با وجود شیوع ویروس کرونا ۸۱ بلوک خوابگاهی در ۶۱ دانشگاه کشور احداث شد تا بخشی از مشکلات دانشجویان برای استفاده از فضای خوابگاهی حل شود. حدود ۲۰۲ هزار دانشجوی خوابگاهی در دانشگاه ها داریم که به خاطر کرونا در ۲ سال اخیر تعداد آنها بسیار کمتر شده است اگرچه در این ۲ سال کرونا با توجه به تعداد خوابگاه هایی که ساخته شده، ۱۵ هزار نفر به ظرفیت خوابگاه های دانشجویی کشور اضافه شده است. تاکنون ۹۸۰ بلوک خوابگاهی برای دانشجویان وجود داشت که با اضافه شدن ۸۱ بلوک دیگر، زیرساخت های خوابگاهی در کشور با رشد خوبی روبه رو شد.
اختصاص ۱۲ هزار میلیارد تومان برای ودیعه مسکن دانشجویان و طلاب متاهل
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در تاریخ ۲۴ مهرماه ۱۴۰۰ توسط کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی تصویب و از سوی رییس جمهور ابلاغ شد و در بودجه ۱۴۰۱ برای ودیعه مسکن دانشجویان و طلاب متاهل ۱۲ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.
در این قانون برای دانشجویان و طلاب متاهل فاقد مسکن تصمیم‌گیری شده است که ودیعه مسکن این افراد بر اساس شهرهای بزرگ و کوچک به گونه ای پرداخت شود تا بخشی از مشکل مسکن آنان حل و دیگر برای زندگی دانشجویی خود نیازی به خوابگاه نداشته باشند و در واحد مسکونی اجاره‌ای زندگی متاهلی خود را بگذرانند. طبق ماده هشت این قانون، صندوق‌های رفاه دانشجویی و مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه مکلف هستند پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، برای دانشجویان و طلاب متاهل فاقد مسکن نسبت به پرداخت ودیعه مسکن (قرض‌الحسنه ضمن اجاره)، مشروط به ارایه اجاره‌نامه دارای شناسنامه رهگیری از مشاوران املاک به نحوی اقدام کنند که هر ساله حداقل ۵۰ درصد متوسط قیمت ودیعه اجاره مسکن (۷۰) متری در شهرهای بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت و مسکن یکصد متری در سایر شهرهای محل تحصیل پوشش داده شود.
قانون حمایت از خانواده و جوانان به عنوان مصوبه سال ۱۴۰۰ در ۱۹ آبان ماه امسال ابلاغ شده است و در ماده هشت آن صندوق های رفاه دانشجویی و مراکز حوزه علمیه مکلف هستند پس از اجرای این قانون، برای دانشجویان متاهل تمهیدات خوبی داشته باشند. در شهرهای بزرگ بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت باید ۵۰ درصد ودیعه مسکن ۷۰ متری دانشجویان متاهل پرداخت می شود و در شهرهای کمتر از ۵۰۰ هزار نفر ۵۰ درصد مسکن ۱۰۰ متری توسط صندوق رفاه دانشجویان داده خواهد شد. برای حمایت از این قانون ۱۲ هزار میلیارد تومان دولت تقاضای بودجه کرده است که امیدواریم مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کند به همین منظور صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم تقاضا دارد مبلغی را در اختیار صندوق قرار دهد تا سال آینده آن را در اختیار دانشجویان متاهل قرار دهیم و انقلابی در زندگی متاهلان رخ دهد.
معرفی دانشگاه‌های برتر در قرارداد با صنعت
دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارائه گزارشی از تعداد و درآمد اختصاصی قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت در حال اجرا، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های برتر در این حوزه را معرفی کرد. بر اساس طرح پایش قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت سال ۱۴۰۰ بر اساس نسبت تعداد قراردادها به تعداد اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، دانشگاه علم و صنعت ایران، بر اساس نسبت مبلغ قراردادها به تعداد اعضای هیأت علمی، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، براساس نسبت مبلغ جذب شده قراردادها به تعداد اعضای هیات علمی، پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران و بر اساس نسبت مبلغ جذب شده قراردادها به تعداد کل دانشجویان پذیرش شده نیز پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران رتبه نخست را کسب کرده اند.
بیش از هشت هزار و ۷۰۰ قرارداد در حال اجرا در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت ثبت شده است که نشان می‌دهد تعداد قراردادهای در حال اجرای دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در سال اخیر نسبت به سال‌های گذشته رشد قابل توجهی داشته است. همچنین مجموع مبلغ قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت در حال اجرای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور حدود ۳ میلیارد و ۱۰۶ میلیون تومان تومان برآورد شده است که آمار تعداد مجریان قراردادهای در حال اجرا نیز در سال اخیر نسبت به سال‌های گذشته افزایش خوبی نشان می دهد.
تجاری‌سازی بیش از ۶۰۰ فناوری
وزارت علوم و مجموعه پژوهشی اش در دولت صادق و مردمی، بیش از ۶۰۰ فناوری را تجاری سازی کرد. بیش از ۱۴۰ شرکت فناور در پارک علم و فناوری سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران مشغول فعالیت هستند که از این میان ۶۵ درصد شرکت های فعال شرکت های دانش بنیان هستند. در سایر پارک‌های علم و فناوری حدود ۲۵ درصد از این مجموعه ها را شرکت‌های دانش بنیان تشکیل می دهند و این رقم ۶۵ درصد شرکت های فعال دانش بنیان در مجموعه پارک علم و فناوری این سازمان به نوعی رکورد محسوب می شود.
بیش از ۶۰۰ فناوری مختلف در این مجموعه تجاری سازی شده است، برخی از محصولات این مجموعه به خارج از کشور صادر می شوند. گردش مالی شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری این سازمان در سال گذشته بالغ بر هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود و برای سال آینده هم ۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است.
نظر شما