لارستان؛ آمیخته ای از شگفتی های طبیعی و جلوه های باشکوه تاریخ

اینجا لارستان است؛ دیار نخل و آفتاب، سرزمین آب انبارها، تاریخش درازدامن و شکوهی ازفرهنگ وتمدن و هویت ایران زمین است، مرکزش به تنها شهر بدون کوچه در ایران و خاورمیانه شهرت دارد، بالای ۲۰۰ یادمان تاریخی و اثر معنوی ثبت شده در فهرست آثار ملی را در خود جای داده است.

لارستان پا به پای تاریخ آمده است، ریشه در ایران باستان دارد و خواستگاه حکومت اسلامی بوده است؛ پژهشگران و مورخان زیادی بارها از تاریخ بیش از هفت هزار ساله این کهن دیار سخن گفته اند اما رازهای تاریخی آن همچنان نهفته و ناشناخته مانده است.

بر اساس آنچه در اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانان باستان، بنیان‌گذار شهری بود که با مشتق‌گیری از نام او به لاد شهرت یافت و این نام بعدها به لار دگرگون شد و تاکنون بر همین نام زیبا استوار مانده است.

وسعت و پهنه جغرافیای این کهن دیار با اینکه شهرها و مناطقی طی سالیان متمادی از آن منفک شده اما همچنان پهناورترین نقطه از استان پهناور فارس بشمار می رود و چیزی بالای ۱۰ درصد از مساحت آن را دارا است.

شهرستان لارستان در حد فاصل شهرستان‌های داراب، زرین‌دشت، جویم، اِوَز، گراش و لامرد قرار دارد و در شرق و جنوب با حاجی‌آباد، بندرعباس و بستک در استان هرمزگان نیز همجوار است.

رد و پای راه‌های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق  شهرستان خنج و علامرودشت و فال و اسیر به طرف بندر باستانی سیراف و جنوب می گذشته است، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه حکایت دارد.

هرمود لارستان جلوه ای با شکوه از زیست بوم طبیعت ایران

لارستان اگرچه درمنطقه ای کویری آرمیده است ونامش با آفتاب سوزان گره خورده است؛ اما نمی توان از شگفتی ها و شکوه آفرینش و زیبایی های طبیعی و کوه ها و تپه ماهورهای چشم نواز و پهن دشت های خرم و سرسبزو گنبدهای نمکی اش که جلوه با شکوهی از زیست بوم ایران را به رخ می کشد نیز چشم پوشید.

باید از هیاهوی آشفته شهرها دل کند و با دیدن و لمس کردن و نشستن در طبیعت سحرانگیز و زیر سایه خنکای درختچه های ارغوانی وبا رنگ دلربای بنفشه از بلندی های کوه های زیبای هرمود لارستان آرامش درون را حس کرد.

زیبایی ها و شگفتی های کوه هرمود لارستان به همین جا ختم نمی شود آنجا و در لابه لای صخره های ستبرش جای سُم کل و بزهای وحشی و زیست بوم حیواناتی است که تابلویی زیبا از نقشینه های انواع گونه های جانوری و گیاهی را می توان مشاهده کرد.

منطقه حفاظت شده هرمود لارستان ۲۰۷ هزار هکتار وسعت دارد و در این منطقه انواع پستانداران شامل: کل و بز، قوچ و میش لارستان، کفتار، روباه، شاه روباه، شغال و انواع گربه وحشی زندگی می کنند.

گنبدهای نمکی لارستان

گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهره این سرزمین را زیبایی و شکوه دیگری بخشیده است و البته وجود گنبدهای نمکی در هر منطقه ای خود نشانی از دگرگونی های سالیان دراز دارد.

رسوبات نمکی که سال ها به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد و نمو هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگ‌ها، چشم‌ها را به خود خیره کرده و امروز یکی از مهم‌ ترین جاذبه‌های گردشگری در این خطه پهناور بشمار می‌آیند.

این گنبدهای نمکی افزون بر جذب گردشگر، منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در رأس آن‌ها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، اورانیوم، آهن، سولفات، گرانیت و ... می‌توان نام برد؛ در منطقهٔ لارستان شمار زیادی از این گنبدها پشت بر پشت هم آرمیده اند.

کانون اصلی و بیشترین میزان از وجود گنبدهای زیبای نمکی لارستان در مناطق و روستاهای درز و سایبان است که برای رفتن به آنجا می توان کمتر از دو ساعت با ماشین طی طریق کرد و لذت دیدن این جاذبه های زیبای طبیعی را از نزدیک بیشتر لمس کرد.

لارستان؛ سرزمین آب انبارها

آب انبار (برکه) بی گمان یکی از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی واز بهترین و باارج ترین گنجینه های ارزشمند و بازگو کننده‌ آیین‌ها، فرهنگ، هنر، معماری و شیوه‌ی زندگی مردمان سرزمین لارستان کهن از گذشته های دور است که فلسفه شکل گیری و سازه های خاص آنها خود زیباترین نوع معماری ایرانی و اسلامی از دورهصفویه را به نمایش می گذارد.

برکه‌ها در لارستان به سه فرم ساخته شده است، برکه‌های دایره‌ای شکل که مخصوص مسلمانان منطقه بوده است، برکه‌های استوانه‌ای و کشیده که برای یهودیان لارستان ساخته می شده تا آب شرب آن‌ها از مسلمانان جدا باشد و برکه‌های صلیبی که در واقع راه ارتباطی چهار برکه را به صورت صلیب به هم متصل کرده و به محل خروج این آب در اصطلاح «دهن شیر» گفته می‌شود.

دهن شیرها عمدتا در کنار برکه‌هایی نزدیک به هم، به صورت راه پله‌هایی بلند به سمت زیر زمین و منتهی به شیر خروجی آب برکه‌ها ساخته شده است. در خود شهر لار سه دهن شیر با نام‌های «دهن شیر چاربرکه بازار»، «دهن شیر معتمد» و «دهن شیر قنبرعلی بیگ» وجود دارد که متاسفانه تنها دهن شیر مسجد چاربرکه کماکان راه آب به آن باز است و دهن شیر قنبرعلی بیگ متاسفانه به کلی تخریب شده است.

بسیار از این آب انبارها از جمله آب انبار معتمد، آب انبار قنبر علی بیگ، آب انبار فرودگاه، دهن شیر چهار برکه بازار و بسیاری دیگر از برکه‌ها به ثبت آثار ملی رسیده و در حفاظت سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان فارس در آمده است.

کاروانسراها نمادی از معماری و هنر دوران صفویه در لارستان

لارستان را اگر بگوییم سرزمین کاروانسراها هم هست، سخن به گزاف نگفته ایم این دیار همواره کانون و محل رجوع کاروان هایی از تجار و بازرگانان و مراودات بازرگانی نه تنها در جنوب کشور بلکه از سایر ممالک و کشورهای منطقه بود و هم اینک بیش از دهها کاروان سرا از دوران پرشکوه معماری ایرانی یعنی دوره صفویه در سطح شهرها و حتی روستاهای پیرامون این منطقه ساخته شده و هر کدام خود نشانی از آن دوران پر رونق حکایت می کند.

شهرستان لارستان دارای بیش از یک هزار و ۴۰۰ یادمان تاریخی است که تا کنون حدود ۲۰۰ مورد از این یادمان‌ها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند؛ بالای ۲۰۰ اثر از این تعداد شامل کاروانسراهای تاریخی در این کهن دیار است.

پژوهشگران به طور معمول پررونق‌ترین روزگار ساخت و بازسازی کاروانسراها را مربوط به دوره صفویه می دانند.

کاروانسراهای گلشن و نو لار دو مورد از مجموعه های ارزشمند و این یادمان های تاریخی و باستانی و هنری از روزگار صفویه در لارستان کهن است.

در حقیقت کاروانسرای گلشن لار و کاروان سرای نو لار دو بنای تاریخی در مجاورت یکدیگر هستند. احتمالاً به دلیل مشابهت کاربری و هم‌جواری این دو بنا در اغلب متون از عنوان کاروانسرای نو لار(کاروانسرا گلشن) یا برعکس استفاده می‌شود

این کاروانسرا در ضلع غربی کاروانسرای نو و روبروی بازار تاریخی قیصریه در شهر قدیم لار قرار دارد این بنا بر اساس ساختار کاروان‌سراهای درون شهری اقلیم گرم و خشک ایران احداث شده است. با توجه به اینکه دوران صفویه اوج رونق کاروانسراهای ایران بوده که به کاروانسرای صفویه گلشن لار شهرت یافته است.

حجره‌های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش، پنجره‌های مشبک سنگی و گچی، نمای آجر کاری‌های مختلف و ستون‌های سنگی مارپیچ که به وسیله طاق‌هایی به هم وصل شده اند از مشخصات این بنای تاریخی است

کاروان سرای "نو" مجموعه ای ارزشمند، یادمانی تاریخی، اثر باستانی و هنری از روزگار صفویه در لارستان کهن است.

این کاروانسرا دارای ۵۴ حجره و مساحت آن  ۲ هزار و ۷۱۶ متر مربع عنوان شده که علاوه بر حجره‌های متعدد در طول و عرض، حوض آب هشت گوش، پنجره‌های مشبک سنگی و گچی، نمای آجر کاری‌های مختلف و ستون‌های سنگی مارپیچ که به وسیله طاق‌هایی به هم وصل شده اند از مشخصات این بنای تاریخی است.

این اثر باستانی یکی از آثار باستانی با ارزش روزگار صفویه در لارستان کهن است که در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قیصریه، بازاری به قدمت تاریخ

گذری بر سیر تحولات تاریخی و با تورق و تعمق در لابلای صفحات پرشکوه تاریخ ایران باستان بیشتر می توان به ارزش و منزلتی که بازار پررونق آن روزگار قیصریه و نقشی را که در تحولات اقتصادی و مراودات تجاری و بازرگانی و حتی از منظر سیاسی و فرهنگی در گستره جغرافیایی آن زمان داشت، پی برد.

نمادهای برافراشته از گنبدهای طلایی و خاکستری این بنای تاریخی که حکایت از اقتدار و فرهنگ و تمدن ان روز این سامان وحتی ایران باستان را داشته و روزگاری مردمان این دیار از وجود این کاخ ها و نماها فخرفروشی می کردند، بازاری که شاهراه مبادلات اقتصادی و تجاری بازرگانان و تجار از ممالک مختلف بود و حتی بسیاری از مورخان و گردشگران خارجی در توصیفش سخن رانده اند.

آنگونه که مورخان در کتُب و سفرنامه های تاریخی نگاشته اند نقشی را که بازار قیصریه در ساختار کالبدی شهر قدیم لار و همچنین کارکردی که در سیر تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی برای مردمان این سامان به ارمغان آورده و البته با سابقه‌ی طولانی تاریخی‌ (بیش از هزار سال) توانسته مبادلات تجاری، اقتصادی و حتی سیاسی لار قدیم را از بصره تا سواحل غربی هندوستان گسترش دهد.

بر اساس نظر مورخان محلی تاریخ ساختمان اولیه قیصریه لار به ۹۰۰ سال پیش برمی‌گردد و از «کلاه سیاه» به‌عنوان معمار این بنا یاد می‌کنند که حتی در برخی منابع و پژوهش های حاضر نیز تاریخی حدودا ۱۳۵۰ ساله را برای این بازار قدیمی در نظر گرفته اند.

اصطلاح قیصریه به مراکز تجاری یا مغازه‌هایی اطلاق می‌شود که امکان اقامت شبانه در آن نباشند. این اصطلاح از آغاز قرون وسطی (قرن ۱۰میلادی) تا عصر حاضر، چه در قلمرو کنونی کشورهای عربی و چه در ایران، به معنی «فضاهای تجارتی و صنعتگری» به کار می‌رود.

قیصریه‌ها عمدتاً به دستور پادشاهان یا حکام وقت با طراحی و برنامه‌ریزی قبلی و تا حدودی با توجه به نیازهای اقتصادی شهر و ارتباطش با حوزه نفوذ آن ساخته می‌شد. از این رو نظم کالبدی و فضایی داشته است. این بخش مسقف نسبت به سایر قسمت‌های بازار از نظر معماری و تزیینات، زیباتر و دل‌بازتر بوده، در آن کالاهای گران‌بها از جمله فرش، منسوجات یا طلا و جواهرات فروخته می‌شد.

این بازار که به شکل صلیبی ساخته شده، شکل و طرح خود را حداقل در چهارصد سال اخیر هنوز تا حدودی حفظ کرده است.

هر چند برخی سابقه‌ تاریخی بازار لار به قبل از اسلام و برخی دیگر ساخت آن را به صدر اسلام نسبت می‌دهند؛ اما بازار پیش از قدرت یافتن صفویه وجود داشته و در زمان شاه عباس (حدود سال ۱۰۱۵ قمری)، تعمیری بنیادین شده است.

طرح و ساخت بازار قیصریه لار چنان زیبا بوده است که مورد توجه دیگر حکمرانان فلات بزرگ ایران و نیز تجار خارجی عصر صفویه و حتی بعد از آن قرار گرفته است. به احتمال زیاد سبک معماری بازار لار بر ساخت بازار چیت‌سازهای اصفهان، حتی بازار بخارا و نیز بر بازار وکیل شیراز اثر گذاشته باشد.

بازار قیصریه یکی از زیباترین عرصه‌های تبلور معماری اصیل ایرانی مطرح بوده‌ و اطراف و پیرامون بازار قیصریه را بخش قابل توجهی از این مرکز تجاری تاریخی مسقف و شامل بخشهای مختلفی از جمله کاروانسراها، حمام، مسجد، میدان، آب انبار، چهارسو و چندین سرای بزرگ احاطه کرده است.

بازار لار چندین بار مورد مرمّت قرار گرفته که از جمله می‌توان به زلزله‌ای که در عصر صفوی رخ داده است اشاره کرد که به دستور شاه عباس صفوی در سال ۱۰۱۵ قمری توسط حاجی قنبرعلی بیک جهرمی (وزیر شیراز) به دست استاد نورالدین محمد؛ بنّا احمدسیاه تعمیراتی انجام شد.

همچنین می‌توان از نوسازی بازار قیصریه در دوره ناصرالدین شاه به دستور فتحعلی خان گراشی، حاکم فارس، نام برد. در این مرمت و بهسازی عصر قاجاریه نشانه‌ها و یادگارهای تازه‌ای از شیوه معماری این عصر به مجموعه «لار» افزوده شد.

ویژگی‌های بازار قیصریه

بازار قیصریه شامل دو شبکه شمالی و جنوبی است که مدخل ورودی جنوبی آن از میدان جدیدالاحداث لار شروع و به محل‌های شمالی قدیمی بازار ختم می‌شود.

رشته دیگر شرقی و غربی است که در تقاطع بازار شمالی‌جنوبی دارای یک چهارسوق وسیع است. چهارسوق به صورت هشت گوش است و در چهار گوش آن چهار باب مغازه در هر سمت احداث شده ‌است.

بازار قیصریه لار سرمشقی برای ساختن سایر بازارهای قدیمی ایران بود و از روی طرح این بازار، بازارچه بلند اصفهان و سپس بازار وکیل شیراز در دوره زندیه بنا شد.

طاق‌های ضربی با این ارتفاع در سایر بازارهای قدیمی ایران دیده نمی‌شود. جالب‌ترین بخش بازار قیصریه لار طرح چهارسوق آن است که در نوع خود از نظر معماری منحصربه‌فرد است. گنبد سنگی چهارسوق طرح بسیار جالبی دارد و ارتفاع آن از ۱۸ متر تجاوز می‌کند.

روی طاق ضربی چهارسوق بادگیر (خشیخان) ساده‌ای زده‌اند که باعث تهویه بازار می‌شود. به علت ارتفاع زیاد طاق چهارسوق، این تهویه به طور کامل انجام می‌گیرد، به همین دلیل بازار قیصریه در تابستان‌ها دارای هوای فوق‌العاده خنکی است.

طاق عظیم ضربی چهارسوق که روی یک هشتی قرار دارد، پس از گذشت صدها سال کوچک‌ترین خللی نیافته ‌است و با آن شکوه نخستین چشم را می‌نوازد.

چند نمونه از درهای قدیمی مغازه‌ها هنوز در محل خود باقی است، کف خیابان و میدان جنوبی بازار از کف بازار بلندتر است و به همین جهت ارتفاع بازار پایین‌تر از سطح آن قرار دارد، یک پلکان سنگی نیز رابط خیابان به بازار است.

بازار قیصریه همچنین دارای کارونسرا و تیمچه نیز هست، تیمچه به معنی کاروانسرای کوچک است و در دوره‌های معاصر به‌ کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده تیمچه گفته می شود.

به بیانی دیگر همچنین گذرهایی که به فضای مرکزی و راسته‌ها راه دارند و دورتادور فضای مرکزی را در بر می‌گیرند، که به آن‌ها غلام گردان یا تیمچه می‌گویند.

ترکیب فضای مرکزی و غلام گردش‌های بازار متاثر از بینش و ادراکات فرهنگی، علمی یا به بیان کلی‌تر جهان‌بینی ایرانیان پیش از اسلام و در ارتباط با فرهنگ غنی مشرق زمین به ویژه بین‌النهرین است.

قیصریه به فضایی گفته می‌شده که از لحاظ خصوصیات معماری به یک راسته‌ فرعی، دالان یا تیمچه و در مواردی به یک سرا شبیه بوده است و غالبا به عرضه‌ کالاهای گران‌بها و منسوجات عالی اختصاص داشته است.

راسته‌ها

بازار قیصریه همچنین دارای چهار گذر عمود بر هم است که شکل صلیبی آن را می‌سازند.

راسته جنوبی میدان برای نحوه قرارگیری‌اش نسبت به میدان شهر «راسته میدان» خوانده می‌شود.

راسته شمالی را به سبب نزدیکی‌اش به برکه‌ای به همین نام در خارج، ولی نزدیک به آن «راسته آب‌فروشان» نامیده‌اند.

راسته غربی را به سبب نوع فعالیت شغلی‌ای که سابقا در آن غالب بوده «راسته کمرگیری» می‌نامند. راسته شرقی نیز «راسته قصاب‌ها « (یا مسگرها) نامیده می‌شود.

بازار تاریخی قیصریه لارستان در سال ۱۳۱۷ به شماره ۳۱۵  در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

مسجد جامع لار، معماری ساده اما پرشکوه از دوران صفویه

مسجد «جامع لار» از مساجد تاریخی لارستان است که متعلق به اوایل قرن هشتم هجری است؛ این بنای تاریخی و با شکوه با بهره گیری از سبک مساجد عربی ساخته شده و در شمار زیباترین مساجد تاریخی ایران قرار گرفته است.

مسجد «جامع لار»، مزین به یک محراب سنگی خاص بود که در دهه ۷۰ شمسی از بین رفته است و در این محراب زیبا، تمامی مناجات حضرت «علی(ع)» به خط کوفی نوشته شده بود.

در ساخت مسجد «جامع لار» از سبک «خراسانی» استفاده شده که سادگی و دوری از هر گونه تزیین، پرهیز از ارتفاع در بنا و استفاده از مصالح بومی منطقه از مشخصه های آن است؛ این مسجد، دارای ۳۶۶ ستون به عدد سال شمسی است و به دلیل وقوع زلزله و خشم طبیعت چندین بار تخریب شده اما مجدد و با همت نیک اندیشان این دیار بازسازی و بهسازی شده است.

لارستان با اینکه سرشار از شگفتی های تاریخی و طبیعی است، اما همواره از مذهب و دین و اسلامیت نیز سهم و نقشی بسزا و تعیین کننده داشته است؛ لارستان نخستین خاستگاه حکومت اسلامی و مهد علمای برجسته و بزرگی همچون آیت الله سید عبدالحسین لاری و آیت الله آیت اللهی و بسیاری از فرهیختگان سیاسی و دینی بود.

لار؛ تنها شهر بدون کوچه در ایران

شهر جدید لار، شهری که نام پرآوازه‌اش با کالبد و ساختاری مدرنیته، ویلایی، بدون کوچه و بن بست و تقریبا با خیابان‌های یکنواخت و با شکلی هندسی و شطرنج گونه از سال ۱۳۴۰ بر سر زبان ها افتاده، از ویرانه‌های شهری دیگر با همین نام سر برآورده است.

فلسفه شکل گیری این تنها شهر بدون کوچه در ایران و شاید خاورمیانه در استان فارس در حقیقت از یک تراژدی غم انگیز از واقعه ای تلخ و دردناک در اردیبهشت سال ۱۳۳۹ و وقوع یک زلزله مهیب و دهشتناک حکایت دارد.

زلزله ای که تقریبا ۴۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند حدود ۷۵درصد خانه های شهر(قدیم) را ویران و بیش از صدها خانواده را بی خانمان و آواره کرد.

از همان سال ۱۳۳۹ و در آن تلاطم ناشی از ویرانه های شهر و آوارگی مردم، مسئولان حکومتی وقت بر اساس یک تصمیم و در فاصله ای تقریبا چهار کیلومتری از شهر زلزله زده لار قدیم، خیمه گاه جدیدی را با ساختار و بنیانی نو و در حقیقت با هدف ساخت بناهایی مقاوم در برابر زلزله و حوادث طبیعی پیشنهاد کردند و از همانجا شکل گیری یک شهر جدید با ساختاری کاملا متفاوت و مدرنیته بنیان گذاشته شد.

گرچه هنوز پژوهش های جامع و کاربردی و در عین حال تحلیل های جامعه شناختی از منظرهای مختلف در فرآیند شکل گیری شهر جدید و ویرانه های آن زلزله مهیب در لار قدیم و همچنین برنامه های راهبردی در آینده شهری و طرح های تفصیلی و توسعه ای این شهر آنگونه که شایسته باشد، در دست نیست اما در معدود مقالات، رفرنس ها و تاریخ نگاری های برخی افراد دانشگاهی می توان روزنه ها و مواردی هر چند ناقص را در این رهگذر یافت.

باغ نشاط نماد هویت و تاریخ لارستان

باغ نشاط لار مجموعه ای تاریخی بازمانده از دوره صفویه است که در شهرقدیم لار کنار رودخانه بروند قرار دارد. مساحت باغ حدود ۱۴۵۰۰ متر مربع است. عمارت اصلی باغ در سه طبقه بنا شده که شامل زیر زمین، طبقه همکف و طبقه اول است. در ضلع شمالی باغ نشاط، بنای قصر که احتمالاً همزمان با آن بنا شده است قرار دارد.

این باغ دارای حمام تاریخی زیبایی است که از چهار قسمت  رختکن، میان در، گرمخانه و تون حمام تشکیل شده است. نقاشی های روی دیوار این حمام که با ظرافت خاصی کشیده شده از معروفیت زیادی برخوردار است. حمام تاریخی این باغ که به احتمال زیاد همزمان با ساخت باغ بنا نهاده شده است از جلوه های گردشگری لار است.

عمارت و حمام باغ نشاط لار یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی این شهرستان محسوب می شود و دوران ساخت آن مربوط به دوره صفویه است؛ این بنا در ضلع شمالی پل عباسی و در میان فضایی سبز و گسترده قرار گرفته و مقر حکومت لار، پس از دوران صفویه بوده است.

مساحت این باغ بیش از یک هکتار و پوشیده از درختان چنار و نخل است. عمارت اصلی باغ نشاط، در سه طبقه بنا شده و ارتفاع ایوان آن به ۲٫۵ متر می رسد و مساحت قصر ۳۵×۱۳۵ متر است.

در وسط شاه نشین عمارت، منفذی ۸ ضلعی جهت نورگیری و تهویه هوای زیرزمین قرار دارد. زیرزمین این عمارت در سال های اخیر به عنوان زورخانه سنتی مورد استفاده قرار می گرفت.

عمارت دارای گچبری های زیبا، مقرنس و حوض های زیبا است که در میان نخلستان جلوه زیبایی دارد و گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می کند.

حمام باغ نشاط، در بخش شمالی باغ نشاط قرار دارد و احتمالا تاریخ بنای آن همزمان با عمارت اصلی بوده است.

حمام با سقف هلالی و ستون های سنگی مارپیچ و آهک بری های زیبا معماری جالب توجهی دارد. فضای داخلی حمام شامل بخش های مختلف از جمله گرمخانه و خزینه است و نیز بر دیوارهای آن نقوش تزیینی و خطوط نستعلیق بسیاری ترسیم شده است و نقاشی های دیواری این حمام با ظرافت خاصی کشیده شده است.

لطیفی، از سازه‌های دیرینه تا گام‌های نخستین طراحی شهری

توصیف جهانگردان از شهری که اینک لطیفی نام دارد این بوده که میان سنگلاخ‌ها و تپه ماهورها و درحالی که گرمای طاقت فرسا امان را می برید، بیابانی خشک و بی آب و علف بود و تنها یک قریه در این راه دیده شد موسوم به چرخ آب که در آن نخل های فراوان و قدری هم زراعت گندم داشت.

بخشی از سفرنامه‌ها  و از معدود یافته های باستان شناسی درباره روستای چرخ آب (چرخاب) همان نام دیرینه و قدیمی شهر لطیفی امروز  در لارستان است که خود بیانگر بخشی از دیرینگی و نشانه های تاریخی این دیار است.

همچنین بر اساس یافته های تاریخی سنگ بنای شهر لطیفی از حدود سیصد سال پیش توسط مردمانی سخت کوش، همان هایی که ریشه در فرهنگ و گذشته ای دیرپای این دیار دارند، گذاشته شد.

مردمانی که در آن روزگار در فاصله ای ده کیلومتری از شهر قدیم لار در زیارتگاهی بنام "درویش عالی" و از دو قوم "حسن چرخابی" و "باقر چرخابی" بودند و به آنان چرخاب می گفتند، زندگی می‌کردند و این مردمان از طریق کشاورزی و باغداری و به وسیله چاه و قنات ها و چرخ های آبکش امرار معاش می کردند.

چرخ آب، همان وسیله‌ای است که در قدیم با آن آب را از چاه بیرون می‌کشیده اندو دلیل این نام‌گذاری نیز این بوده‌است که مردم این روستا از این وسیله استفاده می‌کردند.

نام لطیفی به عنوان محل سکونت نیز به خاطر وجود آب قنواتی بوده که به طور معمول از نیمه سال از شهر قدیم لار به طرف لطیفی سرازیر می شده است.

بنارویه برگی از تاریخ

شهر بنارویه در فاصله ۸۵ کیلومتری ز شهر لار مرکز لارستان هم جاذبه های دیدنی و آثار و بنایای تاریخی باشکوهش مقصد مناسبی ن هم در همین ایام و موسم بهار برای مسافران و گردشگرن نوروزی است.

قلعه آسمان لو که بر اساس یافته های پژوهشی، مقر پادشاهان لارستان بود یکی از برجسته ترین و زیباترین بناهای تاریخی در این منطقه است که به عثمان لو یا اسماعیل لو هم معروف شده است.

قدمت آن به دوران قبل از حکومت زندیه می رسد؛   قلعه آسمان لو در فاصله سه کیلومتری جنوب شرقی بنارویه و ۲ کیلومتری شرق روستای شرفویه واقع شده است.

این قلعه بر بلندای کوهی در ضلع جنوب غربی رشته کوه آبگاه در نزدیکی بنارویه بنا شده است. این قلعه نیمه ویران حکایت های پر عبرت تلخ و شیرین روزگار دراز خود، ناپایداری دنیا و قصه ی رنج انسان را با جلوه ای بی مثال برای بازدیدکنندگان و نظاره گران خویش بازگو می‌کند.

این دژ در دوران طلایی خود به لحاظ استراتژیک و تسخیر ناپذیری از برجسته ترین قلعه های نظامی زمان خود بوده است. بنارویه به عنوان کهن ترین محل های سکونتی ایران برای سالیان دراز مرکز حکومتی به شمار می رفته است.

این قلعه ی استراتژیک و با عظمت بسان قلعه باشکوه الموت در قزوین و قلعه بَمپور در بلوچستان، بربلندای کوه و بر فراز دره های پرشیب و خطرناک ساخته شده است.

همچنین قلعه شاه نشین؛ از  دیگر جاذبه های مهم گردشگری و مهمترین و بارزترین میراث معنوی و تاریخی شهر بنارویه است که ساخت ان به دوره ساسانیان بر می گردد.

همچنین از معروف ترین آثار باستانی بنارویه خندق معروف که با دیوارهایی به ارتفاع ۱۲ متر و با خشت و گل ساخته شده‌است و عمر آن به دوران قبل از اسلام برمی گردد.

بنارویه یکی از مناطق بکر و قطب کشاورزی لارستان بویژه در زمینه کشت پنبه است.

بیرم کهن و تاریخ هفت هزار ساله اش

شهر بیرم و تاریخ بیش از هفت هزار ساله این کهن دیار خود حکایت ها و رازهای نهفته ای دارد؛ بخشی از دیرینگی و قدمت و تمدن این منطقه را باید از میان آثار و بنایای تاریخی اش جستجو و تورق و تعمق کرد.

تُل بحره تنها یک نقطه و اثر تاریخی در بخش بیرم لارستان است که در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شد.

در کاوش ها و بررسی های کارشناسان، باستان شناسان و کاوشگران از این منطقه، بیش از ۵۰ اثر تاریخی در این منطقه شناسایی شد که از دوره پارینه سنگی تا دوران اسلامی را شامل می شود.

کاوش های باستان شناسی قدمت نمونه سفال هایی که از این منطقه کشف شده را به هزاره پنجم قبل از میلاد دانسته اند.

بریز لارستان، روستای هدف گردشگری

بریز با رخساره ای زیبا و دل انگیز از سبزی و خرمی و دشت های وسیع اش و با همه دیرینگی و پیشنه ی کهنش، سربرآورده از دل تاریخی مدفون شده با توجه به ویژگی ها و قدمت و آثار تاریخی و باستانی اش از روستاهای هدف گردشگری در منطقه لارستان محسوب می شود.

بریز که در فاصله ای حدود ۴۵ کیلومتری از شهر لار مرکز لارستان کهن در جنوب فارس واقع است؛ گنجینه ای کم مانند از آثار و بناهای تاریخی در دلش جای دارد از آب انبارهای مربوط به دوره صفویه و کارونسرا و حمام های تاریخی که همه نشان از دیرپا بودن و پیشنیه ای بس شگرف این روستا در گستره جغرافیایی سرزمین لارستان کهن است.

 بریز شاعران و ادبا و فرهیختگان بنام و تاریخ ساز نیز داشته است؛ "مهجور" نام یکی از شاعران این خطه کهن است که خود بهترین نشان از شکوه و فرهیختگی و  فرهنگ و علم و ادب بریزی ها را حکایت می کند.

روستای بریز همچنین با توجه به ویژگی ها و قدمت و آثار تاریخی و باستانی اش از روستاهای هدف گردشگری در منطقه لارستان محسوب می شود.

این روستای شگرف و زیبا بر خلاف دیگر مناطق گرم و خشک و کویرگونه لارستان و شهرهای جنوبی فارس شکوهی از عظمت و خرمی و مناظر و دشت های طبیعی و بکر را در خود جای داده است.

کشاورزی و دامداری در بریز رونق دارد؛ پیرامون روستا دشت های وسیع و تپه ماهورها و درختان و جنگل های سرسبز دیده می شود اینجا زمانی قطب کشاورزی منطقه بود و گونه های کمیاب اما پرکاربرد گیاهان دارویی در کوه های اطراف بریز فراوان یافت می شود.

دشت ها و طبیعت خاص بریز و تپه های پردامن از علف زارهای آن مکانی مناسب برای رونق دامداری از همان گذشته های دور تاکنون بوده است، صدای، های و هوی چوپانان و موسیقی گوش نواز زنگوله های آویزان بر گوسفندان در کنار خرمی و سرسبزی صحراها و پهن دشت های اطراف بریز زیبایی ها و جلوه های شورانگیزی به این روستای تاریخی و بکر بخشیده است.

گردادگرد این روستای زیبا هم اینک و در آستانه بهار سرشار از خرمی و سبزی و شادابی شده است و می توان این روزها بخشی از زیست بوم طبیعی ایران هزار رنگ را در این روستا به تماشا نشست.

بریز از یک از یک سو به کوه ها و تپه ماهورها تکیه داده است و از سوی دیگر رو به دشتی گسترده دارد روستایی که اگرچه در دل منطقه ای خشک و کویرگونه لارستان جای گرفته اما براستی که در زیبایی و شکوه آن شگفت‌زده خواهیم ماند.

حلوا مسقطی سوغات سفر به لار

سفر به لار و تماشای جلوه‌های بی بدیل آثار تاریخی و زیبایی های باستانی‌اش از بازار قیصریه، کاروانسرای گلشن، آب انبارها، ساباط ها، باغ نشاط و قلعه اژدها پیکرش گرچه خود لذتی وصف ناشدنی دارد اما تجربه خوش‌تر این سفر با سوغات حلوای مسقطی لار به یادماندنی‌تر خواهد بود.

این دسر و سوغات خوشمزه لاری آنقدر با فرهنگ و آیین و گذشته این سرزمین و مردم دیارلارستان بزرگ خو گرفته و کامشان را شیرین کرده که امروزه دیگر نه (لار بدون حلوا مسقطی و نه حلوای مسقطی بدون لار) هر کدام بی معناست.

برای پی بردن به پیدایش وفرآیند تولید وپخت حلوا مسقطی وشکوه وآوازه امروزی اش کافی است سری به برخی کارگاه های حلوا پزی سنتی در سطح شهر قدیم والبته چند کارگاه صنعتی واقع در شهرک صنعتی امروزی لار بزنیم، آنجا به اطلاعات مورد نظر دست پیدا می‌کنید، مهمتر آنکه با خانواده حاج محمد قناد، آن پیشه ور و حامل این هنر ارزشمند از مسقط پایتخت کشور عمان به لار نیز بیشتر آشنا می شویم.        

لارستان شکوهی به درازنای تاریخ ایران

همین دیرینگی در کنار تضادها و دوگانگی ها و حتی خرده فرهنگ ها و گویش ها و تنوع های مذهبی مردمان این دیارامروزه سبب شکوه و حس همبستگی و دلبستگی بیشتر به شهر و عاملی برای پویایی، تحرک و تحولات نوساخته در کنار حفظ سنت ها و گذشته این دیار شده است.

لارستان با اینکه سرشار از شگفتی های تاریخی و طبیعی است، اما همواره از مذهب و دین و اسلامیت نیز سهم و نقشی بسزا و تعیین کننده داشته است؛ لارستان نخستین خاستگاه حکومت اسلامی و مهد علمای برجسته و بزرگی همچون آیت الله سید عبدالحسین لاری و آیت الله آیت اللهی و بسیاری از فرهیختگان سیاسی و دینی بود.

این شهرستان با جمعیتی حدود ۲۲۰ هزار نفر دارای هفت شهر و ۱۷۰ روستای دارای سکنه در فاصله حدود ۳۸۰ کیلومتری شیراز در جنوب استان فارس واقع شده است.