نماز تراویح و نمازلیق؛ مروری بر رسوم ترکمن‌های گلستان در ماه رمضان

به گزارش ایرنا، قطار لطف الهی به ایستگاه "رمضان" رسید و خوان نعمت و بخشایش پروردگار برای بندگانش گشوده شد ، با رسیدن ماه میهمانی خدا  بار دیگر صدای دلنشین ربنا از گلدسته ها و مناره های مساجد طنین انداز و در بهار طبیعت مهیای عبادت می شوند.

استان گلستان با ۲۰ هزار و ۴۳۸ کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر جمعیت، اقوام مختلفی همچون فارس، ترکمن، سیستانی، قزاق ، شاهرودی، کرد و ترک را در خود جای داده که هر یک به فراخور آداب آبا و اجدادی خود تلاش دارند تا در بهره گیری از فیوضات این ماه از سایرین عقب نمانند.

در میان قوم ترکمن که حدود ۳۷ درصد جمعیت این استان را تشکیل می دهند و بیشتر در نوار شمالی استان ساکن هستند ماه مبارک رمضان اهمیت بسیاری دارد.

در همین پیوند ، حاج امان پرنیان از پژوهشگران ترکمن در خصوص آداب و رسوم مردم ترکمن گفت : دختران و زنان ترکمن در چند روز مانده به ماه رمضان برای نظافت مساجد تکاپوی بسیار می کنند، گلیجه ها در ترکمن صحرا با فرش کردن مساجد با نمدهای سفید و رنگی با نام نمازلیق عبادتگاه ها و مساجد خود را مهیای حضور مهمانان الهی می کنند. 

وی گفت : در چند روز پایانی ماه شعبان رسم" الله یولی" یعنی در راه خدا در شهرهای ترکمن نشین رونق می گیرد و خانواده‌ های متمول ترکمن با خرید گوسفند و قربانی و توزیع کردن گوشت آن برای همسایه ها و افراد بی‌بضاعت، امکان روزه‌ گرفتن را برای همگان فراهم می کنند.

پرنیان ادامه داد : در روستاهای ترکمن‌نشین رسم بود که بلافاصله بعد از رویت هلال ماه رمضان در مسجد با صدای رسا این خبر اعلام می شد تا همگان در جریان باشند.

 وی ادامه داد: در وقت سحر هم افراد میانسال محله با حضور در کوچه و پس کوچه ها با تکه چوبی بر حلب می کوبیدند و رویت هلال ماه رمضان را جار می زدند.

وی یادآور شد: از جمله  باورهای دیرین ترکمن‌ها درباره ماه مبارک رمضان، شگون و ثواب رویت ماه در آسمان است، ترکمن‌ها از زن و مرد تا کوچک و بزرگ در آخرین شب از ماه شعبان به بام‌ها می‌روند تا از ثواب دیدن ماه بهره‌مند شوند.

پرنیان ادامه داد: افراد مسن با رویت نخست هلال ماه رمضان چشمان خود را بسته و به روی افراد دیگر نگاه نکرده و سپس دست های خود را بالا برده و جملات دعاگونه‌ای مانند "آیی گؤر دوم الله، آمنت بالله، آیلار مبارک الحمدالله" را زیر لب زمزمه می کردند و سپس شروع ماه رمضان را به یکدیگر تبریک می گفتند.

پرنیان برگزاری رسم آشتی‌کنان در بین ترکمن ها را یکی از آیین های مرسوم در آستانه ماه مبارک رمضان اعلام کرد و گفت: در چند روز باقی مانده به ماه مبارک رمضان یاش اویلی ها یا همان ریش سفیدها با میزبان شدن مراسم آشتی‌کنان، فرصت رفع کدورت را بین مردم فراهم می کنند.

این پژوهشگر ترکمن افزود: در بین ترکمن‌ها رسم است که هر روز چند خانواده برای افطار، نذر و صدقه‌های خود که بیشتر خرما و غذای آبکی مانند آش و سوپ است را به مساجد بیاورند و در کنار هم در مسجد افطار کنند.

نماز تراویح

پرنیان یادآور شد : پرشکوهترین سنتی که در ماه رمضان در بین ترکمن ها جاری می شود برپایی نماز تراویح است که در مساجد بعد از نماز عشاء به جماعت اقامه می شود و پیر و جوان و حتی بچه ها به صورت یکپارچه در آن شرکت می کنند.
این پژوهشگر ترکمن گفت : برای شرکت در این نماز، همانند سایر عبادت ها و نمازهای یومیه، نمازگزاران کلاه سفید بر سر می گذارند و این نماز در میان ترکمن ها آنقدر ارزش دارد که برخی روحانیون یکی از شرایط قبولی روزه را منوط به شرکت در این نماز می دانند.

وی در تشریح نماز تراویح خاطرنشان کرد : نماز تراویح ۲۰ رکعت است که به صورت جماعت ۲ رکعت ۲ رکعت اقامه شده و در فاصله چهار رکعت دعای مخصوص آن قرائت می شود.

به گفته وی در قالب همین نماز در بسیاری از مساجد، از اول ماه مبارک رمضان توسط قاریان به صورت دسته جمعی ختم قرآن انجام می شود که به طور معمول هر شب پنج جزء و در طول ۶ روز ۳۰ جزء ختم می‌شود که این عبادت شبانه روزه داران ۲ تا سه ساعت به طول می انجامد.

این فعال اجتماعی اضافه کرد : از دیگر آیین ماه مبارک رمضان، در میان ترکمن ها مراسم "یا رمضان" است که این مراسم به طور عمده در شب چهاردهم ماه رمضان بعد از نماز عشاء و تراویح توسط روحانیون مساجد محل و جوانان و نوجوانان بیرون از مسجد اجرا می شود و در آن افراد به صورت گروه گروه به خانه‌های مردم رفته و سروده های مذهبی و یا سوره مبارکه ای را با صدای بلند برای صاحبخانه قرائت می کنند.

بگفته پرنیان،در پایان هر سروده، حاضران یک صدا با گفتن "الله هو" به میدان دار پاسخ می دهند و صاحبخانه بنا به توانایی مالی نذرش را به عنوان هدایا به روحانیون تقدیم می کند.

پرنیان ادامه داد :در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان  مردم تلاش می‌کنند زودتر از دیگران هلال ماه شوال را رؤیت کنند و به‌نوعی هر کس که زودتر ماه شوال را رؤیت کند آن را به اطلاع دیگر روزه‌داران می‌رساند تا بنا بر اعتقادات مذهبی با پیشوازی در انجام اعلام ماه شوال ثواب بیشتری ببرد.

وی افزود :ترکمن‌ها در چند روز آخر ماه مبارک رمضان با انجام خانه‌تکانی و خرید لباس نو به استقبال عید فطر می‌روند و مردان ترکمن در روز عید فطر با حضور در عیدگاه در صفوف فشرده و منظم به سخنان واعظان گوش می‌دهند و نماز عید را اقامه می‌کنند.

در روز عید فطر هر یک از خانواده‌های ترکمن سفره‌ای رنگین پهن می‌کنند تا از مهمانان خود پذیرایی کنند.

 بسیاری از خانواده‌ها در روز عید مراسم صدقه دارند و نزدیکان و همسایگان را برای صرف ناهار دعوت می‌کنند.

دیدار اهل قبور هم از سنت‌های مردم ترکمن در روز عید فطر است.