سنگینی هزینه سفرهای غیررسمی بر دوش گیلان

به گزارش خبرنگار ایرنا، ویروس کرونا با همه گیری خوددر روزهای پایانی بهمن ماه سال ۹۸ بیش از هر حوزه اقتصادی و اجتماعی بر گردشگری به خصوص استان گیلان تاثیر منفی گذاشت؛ از خسارت رسمی حدود ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی که در صورت غیررسمی بیش از این است تا تعطیلی حدود ۲ ساله تاسیسات گردشگری و بیکاری هزاران فعال این صنعت، همگی آسیب‌های عمیق این ویروس کُشنده بر پیکر صنعت سفر بود.

اما گذشته از مشکلاتی که این ویروس بر گردشگری گیلان روا داشته است، پیش‌تر نیز گردشگری با معضلات و انحرافاتی مواجه بود که سایه آن پس از عبور دهها هنوز بر سر این بخش اقتصادی سنگینی می‌کند. فقدان دقیق درآمد گردشگری ناشی از اقامت‌های غیررسمی به عنوان واضح‌ترین چهره اقتصادی سفر، خود معضلی بزرگ است که هنوز برای آن چاره‌ای اندیشیده نشد. 

منظور ما از سفرهای غیررسمی همان اقامت در اماکن عمومی یا سکونت در اقامتگاهها غیرمجاز است که با وجود چیرگی بر بخش اعظم گردشگری، نه کمکی به درآمد عمومی استان می کند و نه اینکه مدیریت این بخش را بر مسیر درست نگاه میدارد. این گزارش به بررسی نسبتاً دقیق از آمارهای ارائه شده اقامت و درآمد خواهد پرداخت تا چهره واقعی و پنهان مالی گردشگری استان با آنچه وارد چرخه اقتصادی می شود را بهتر ببینیم.

اقامت ۸۹ درصدی مسافران گیلان در اماکن غیررسمی

براساس آمارها نوروز امسال ورود حدود هفت و نیم میلیون مسافر به استان گیلان ثبت شد که این میزان در طی ۱۸ روز از ۲۵ اسفند ماه تا ۱۳ فروردین اتفاق افتاد. علاوه براین طبق گزارش رسمی گیلان در حال حاضر سه هزار و ۲۵۰ اقامتگاه رسمی با ظرفیت ۴۶ هزار تخت در اختیار دارد. 

با یک حساب سرانگشتی خواهید دید که در ایام نوروز، اقامتگاهای رسمی استان گیلان توانستند با حداکثر ظرفیت فقط ۸۲۸ هزار نفر را پذیرا باشند که ۱۱ درصد از کل مسافرانی ورودی استان محسوب می شوند. در این صورت ۸۹ درصد یعنی ۶ میلیون و ۶۷۰ هزار نفر در اماکنی خارج از اقامتگاهای رسمی اسکان یافتند.

حتی چنانچه ۲۰ درصد این مسافران عبوری بودند و قصد سفر به استانهای دیگر داشته اند و در گیلان توقف کوتاه داشتند، آمار اقامت رسمی در گیلان با تخفیف به ۲۲ درصد خواهد رسید و باقی در اماک غیر رسمی سکونت داشتند.

این معادله نشان میدهد که با گذشت سالها از تاکید مسئولان ارشد کشور بر حرکت در مسیر گردشگری به عنوان اقتصاد پایدار، هنوز گیلان نه تنها از مهم ترین زیرساخت گردشگری یعنی اقامتگاههای استاندار برخودار نیستف بلکه وزن ویلاهای شخصی، خانه های استیجاری و ویلاخوابی بسیار سنگین تر از دایره کوچک صنعت گردشگری است.

به تبع این می بینیم که حجم اعظم درآمد سفر به اقامتگاهها و خدمات غیر رسمی سرازیر می شود و هیچ کمکی به استان نمی کند. 

درآمد نامعلوم گردشگری گیلان

گذشته از موضع اقامت و اقامتگاههای رسمی آنچه در پس از معادلات مخفی و دور از دید پنهان شده است موضوع درآمد صنعت گردشگری می باشد. برای مثال گیلان نوروز امسال به طور رسمی از ۸۲۸ هزار مسافر درآمدزایی داشته است؛ اما جاده ها، خیابانها، شهرها، خدمات بهداشتی، محیط زیست و طبیعت استان به هفت میلیون و ۵۰۰ هزار نفر خدمات رایگان ارائه داده است. 

این در علم گردشگری خود به معنای خسارت و آسیب است که در قبال خدمات هیچ درآمدی وجود ندارد یا درامد ان به طور واضح مشخص نیست یا اگر هم هست قابل اندازه گیری و بررسی نیست. زیرا اقامتگاهها و خدمات غیررسمی در چهارچون درآمدهای مالیاتی قرار نگرفته و نمیتوان برای دولت در قبال اعتباری که برای خدمات هزینه می کند، درآمدزا باشد. 

به عبارت دیگر گیلان در نوروز امسال از میانگین هزینه خود تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد آن را کسب کرده است که به معنای زیان خواهد بود. به عنوان مثال در صورتی که یک مسافر و گردشگر به جای اقامت در هتل که موسسه ای رسمی و قانونی حساب می شود، در ویلایی شخصی و استیجاری اقامت کند، به دلیل رسمی نبودن آن دولت نمی تواند مالیاتی از آن کسب کند در حالی که برای همین مسافر در مجموعه خدمات عمومی، هزینه صرف شده است. 

طبق گزارشات پیشین خبرگزاری ایرنا، در سال ۱۳۹۸ طبق استاندارد هزینه سفر یک مسافر برای هر روز سفر داخلی حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شد. حتی اگر این میزان را در نوروز ۱۴۰۱ ثابت قلمداد کنیم، چنانچه هر یک از این هفت میلیون و ۵۰۰ هزار مسافر به طور میانگین ۲ شب در گیلان اقامت داشته باشند، می توان دید که ۱۱ هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان سرمایه گردشگری فقط در بخش اقامت وارد گیلان شد.

البته این حداقل محاسباتی ما محسوب می شود. زیرا نوروز امسال قیمت اقامت در برخی هتل ها به شبی بیش از ۲ میلیون تومان و در ویلاهای شخصی به شبی تا ۱۰ میلیون تومان نیز رسیده بود.

با این تفاسیر می توان به وضوح دید که سهم رسمی درآمدی استان گیلان از محل اقامت مسافران در نوروز ۱۴۰۱ تنها یکهزار میلیارد تومان بود و باقی ۱۰ هزار میلیارد تومان وارد چرخه غیررسمی یا  به عبارت دقیق تر منحرف شده است. کما اینکه مالیان این میزان سرمایه حدود ۹۰۰ میلیاد تومان خواهد بود که سبد مالیاتی استان را متحول خواهدکرد. 

حال فقط این محاسبات مربوط به اقامت است و دیگر حوزه های غیررسمی گردشگری همچون، تفریحات، غذاخوری های خیابانی، تهیه مایحتاج و موارد دیگر را شامل نمی شود که با حساب آن رقمی به مراتب بزرگ تر خواهدبود.  

جذاب سازی سرمایه گذاری در حوزه اقامت

استاد پیشین اقتصاد دانشگاه و کارشناس مسائل مالی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مهم ترین مشکل اقتصادی سازی گردشگری موضوع جذب سرمایه گذاری و مدیریت مالی آن است که در گیلان همانند دیگر نقاط کشور بدرستی انجام نشده است. 

سیدحسین حسنی شدت این مسئله در استانهای شمالی و حاشیه دریای خزر را بیش از نقاط دیگر دانست و گفت: به دلیل عادت سنتی سفر به این استانها و ناتوانی در جذب جمعیت و اقامت در مجموعه های رسمی، موضوع سرمایه گذاری در بخش اقامت و همچنین دیگر بخش های صنعت گردشگری با استقبال سرد مواجه است. 

وی صنعت سفر را پس از نفت پول‌سازترین حوزه عنوان کرد و افزود: مهم ترین چهره صنعتی گردشگری به عنوان یک اقتصاد پایدار تامین هزینه از محل خود گردشگری است که این مسئله هنوز در کشور ما شکل نگرفته است. هنوز بخشی بزرگی از هزینه گردشگری از محل درآمدهای نفتی و مالیات حوزه های دیگر تامین می‌شود یا به طور دقیق‌تر این حوزه برای دولت زیان‌ده است. 

این کارشناس اقتصادی به موضوع رفاه و تامین تفریح برای شهروندان نیز اشاره کرد و گفت: البته بخشی از هزینه مربوط به مسئولیت ذاتی دولت یعنی ایجاد فضای تفریح و سرگرمی و نشاط برای جامعه است اما بخش قابل ملاحظه از درآمدهای گردشگری در فضایی مخفی حرکت می کند که باید وارد چرخه سالم این صنعت شود. 

حسینی افزود: برای ورود به اقتصاد پایدار از طریق گردشگری علاوه بر جذب سرمایه گذاری و تامین خدمات سفر، باید اصلاحات عمیقی در حوزه اقتصادی و درآمدزایی آن انجام شود. باید استانها به خصوص استانهای گردشگرپذیری همچون گیلان بتوانند به نقطه ای برسند که هزینه های عمرانی و توسعه ای خود را از محل گردشگر کسب کنند و در صورت تحقق این مسئله میتوان گفت وارد چرخه پایدار گردشگری شده‌اند. 

وی در پایان به آمارهای درامدی حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: در حال حاضر هیچ استانی میزان دقیقی از درآمد گردشگری خود  در اختیار ندارد و در صورت ارائه گزارشات برپایه الگویی از پیش تعیین شده است که با واقعیت همخوانی ندارد. در حالی که در کشورهای توسعه یافته گردشگری، این رقم به طور دقیق هر ساله تایید و حتی بر اساس ان در بودجه کلان کشور تصمیم گیری می شود.

شکست گردشگری در برابر سفرهای غیررسمی

 پارسا کلهر کارشناس ارشد گردشگری و دانش آموخته رشته جهانگردی نیز با انتقاد از فضای غیررسمی سفر و نبود زیرساخت های اقامت اظهار داشت: متاسفانه گیلان و بسیاری از استانهای دیگر نتوانستنددر جذب سرمایه گذاری برای حوزه اقامتگاهی موفق عمل کنند زیرا همواره در برابر اماکن غیرمجاز که کمترین هزینه و بیشتری میزان سود را دارند شکست می خورند. 

وی ادامه داد: تا زمانی که سفر در قالب بسته گردشگری از ورود تا اقامت و سیاهت در کانون های مجاز تعریف نشود، نمی توان انتظار داشت که بتوان گردشگری را به عنوان پایه اقتصادی معرفی کرد. 

وی صنعت توریسم را کاملا شکننده توصیف کرد و افزود: گردشگری غیر رسمی همواره خطری بالقوه برای این صنعت بوده است و مهم ترین چهره ان نیز عدم استقبال از سرمایه‌گذاری در این بخش به دلیل وجود رقبایی است که هیچگونه هزینه ای ندارد و همواره پیروز میدان خواهند بود.

آسیب بهداشتی سفرهای غیر رسمی

این کارشناس ارشد گردشگری و دانش آموزخته رشته جهانگردی به مسائل بهداشتی سفرهای غیررسمی و اقامت در اماکن غیرمجاز اشاره کرد و گفت: علاوه بر موضوع اقتصادی و درآمدهای رسمی این حوزه، گردشگری غیر رسمی اسیب های بهداشتی خواهدداشت که میتواند هر لحظه گیلان و استانهای دیگر را به ورطه تعطیلات کرونایی ببرد.

کلهر رفتار مسافران در تاسیسات رسمی را کاملا مدیریت شده همراه با نظارت توصیف کرد و افزود: آنچه به عنوان ساحل خواب ، چادر خواب و ویلاخواب در گیلان دیده می شود کاملا خارج از مدیریت رسمی گردشگری است که نهادهای بهداشتی ، امنیتی و قضایی باید با آن برخورد کنند.

وی شلوغی سواحل و عدم رعایت فاصله گذاری اجتماعی در این مناطق را ناشی از همین مسافران غیررسمی دانست که عمدتاً هیچکدام از پروتکل های بهداشتی را رعایت نمی کنند و خطری جدی برای تداوم حیات گردشگری در دوران کرونایی است.

این کارشناس آورده و سود گردشگردی غیررسمی را برای گیلان گنگ و تقریباً هیچ دانست و افزود: میراث فرهنگی نهادی اجرایی برای برخورد با پدیده‌هایی همچون خانه مسافر و سفرهای غیر رسمی نیست و در این حوزه اختیاراتی هم ندارد. در حالی که در برخی کشورها همچون ایتالیا، فرانسه، ترکیه، ودیگر کشورهای توسعه یافته در این بخش میراث فرهنگی محور تصمیم گیری و اجرا است. 

کلهر اقدام دولت برای عدم ممنوعیت سفر را هوشمندانه و به جا توصیف کرد و گفت : اما باید مدیریت محلی بین گردشگر و مسافر تفاوت قائل شود که البته در مازندران اغلب مسافر هستند.