تکاپو برای تکمیل طرح بر زمین مانده انتقال آب ارس

به گزارش ایرنا، کلنگ ساخت خط انتقال آب رودخانه مرزی ارس به دریاچه ارومیه و دشت شبستر ۹ سال قبل زمین زده شد، اما این مگاپروژه بعد از اجرای ۳۵ کیلومتر از طرح و پس از رسیدن به نقطه عطف آن، حفاری تونل، متوقف و زمین گیر شد.

این روال ادامه داشت و طرح انتقال آب ارس به مدت پنج سال به مطالبه اصلی مردم آذربایجان شرقی تبدیل شد؛ مطالبه ای که تا روی کار آمدن دولت سیزدهم در هزارتوی کاغذبازی های اداری و دشواری های ناشی از تحریم و خلع ید شرکت پیمانکار بر زمین ماند.

با تغییر نماینده عالی دولت در آذربایجان شرقی و اعلام وی مبنی بر اولویت داشتن تکمیل خط لوله انتقال آب ارس، این طرح جان دوباره ای یافت؛ البته تلاش برای احیای این طرح راکد به این آسانی نبود؛ خلع ید از شرکت پیمانکار طرح که از مدت ها قبل با استدلال هایی همچون نبود اعتبار، عملیات اجرایی آن را متوقف کرده بود، نیازمند جلسه مشترک وزرای نیرو و اقتصاد و رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی بود که گفته می شد طی این روند نیازمند حداقل ۶ ماه زمان است.

در این میان، ابتکار مدیریت ارشد استان، مشکل را حل کرد و مقرر شد قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا که در سال های اخیر طرح های بزرگی را در اقصی نقاط کشورمان با موفقیت به پایان برده است، به عنوان پیمانکار جدید طرح، خط انتقال آب ارس به تبریز، مرند و دشت شبستر را تکمیل کند.

اهمیت تکمیل طرح انتقال آب رودخانه ارس به تبریز و دیگر شهرها و روستاهای واقع در مسیر به اندازه ای است که عابدین خرم، استاندار آذربایجان شرقی به تازگی اعلام کرده است که ۴۰ درصد زمان وی در سفر هفتگی به پایتخت برای حل مشکلات این ابرطرح، صرف شده است.

اهمیت تکمیل طرح انتقال آب رودخانه ارس به تبریز و دیگر شهرها و روستاهای واقع در مسیر به اندازه ای است که عابدین خرم، استاندار آذربایجان شرقی به تازگی اعلام کرده است که ۴۰ درصد زمان وی در سفر هفتگی به پایتخت برای حل مشکلات این ابرطرح، صرف شده است.

در سایه تلاش ها و پیگیری های انجام شده، کارگاه های تکمیل این طرح ملی فعال شده اند و با توجه به الزام شرکت پیمانکار به تولید لوله های فولادی مورد نیاز طرح در داخل استان، کارگاهی نیز برای این منظور در شهرستان آذرشهر در حال تجهیز است.

همچنین دستگاه حفر تونل خط انتقال آب ارس به تبریز و شبستر، موسوم به «تی.بی.ام» نیز پس از چند ماه تلاش مجدانه تهیه شده و قرار است به زودی کار حفر تونل در مسیر اجرای طرح، کیلومتر ۳۵ به این سو به طرف تبریز، نیز آغاز شود.

چرا تسریع در اجرای طرح انتقال آب ارس مهم است؟

خط ۱۳۵ کیلومتری انتقال آب رودخانه مرزی ارس به تبریز و شهرها و روستاهای سر راه، با گذشت هشت سال هنوز ۳۵ کیلومتر پیشرفت فیزیکی دارد و تلاش برای تکمیل آن از طریق تزریق اعتبارات مالی مورد نیاز از جمله مطالبات مردم آذربایجان شرقی از دولت سیزدهم است.

پیشرفت فیزیکی کند طرح انتقال آب ارس به تبریز به عنوان راهکار اصلی خروج این کلان شهر ۲ میلیون نفری از بحران کمبود آب، به ویژه در سال های پیش رو، نگرانی مسوولان استان و مردم را برانگیخته بود و آنان با اشاره به اجرای کلان طرح های مشابه در دیگر مناطق کشور می گفتند که هر گونه تعلل در تسریع این طرح، می تواند عواقب غیرقابل جبرانی برای تبریز و دیگر شهرها و روستاهای سر راه در سه چهار سال آینده داشته باشد.  

کارشناسان نیز با انتقاد از رکود این طرح در سال های گذشته، معتقدند که هر گونه تأخیر در تکمیل طرح انتقال آب ارس به تبریز علاوه بر تشدید مشکلات ناشی از کمبود آب در این کلان شهر، سبب بالارفتن تصاعدی هزینه های اجرای آن نیز می شود، به گونه ای که برآورد هزینه ای کل طرح در زمان کلنگ زنی آن، ۲۶ مرداد ۱۳۹۲، سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بود، اما کارشناسان هزینه تکمیل طرح به قیمت های امروزی را ۱۵ هزار میلیارد تومان اعلام می کنند.

کارشناسان نیز با انتقاد از رکود این طرح در سال های گذشته، معتقدند که هر گونه تأخیر در تکمیل طرح انتقال آب ارس به تبریز علاوه بر تشدید مشکلات ناشی از کمبود آب در این کلان شهر، سبب بالارفتن تصاعدی هزینه های اجرای آن نیز می شود، به گونه ای که برآورد هزینه ای کل طرح در زمان کلنگ زنی آن، ۲۶ مرداد ۱۳۹۲، سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بود، اما کارشناسان هزینه تکمیل طرح به قیمت های امروزی را ۱۵ هزار میلیارد تومان اعلام می کنند.

از سوی دیگر، مردم و مسوولان محلی آذربایجان شرقی با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت استحصال حقابه کشورمان از آب های مرزی می گویند که تحقق این امر در مورد طرح انتقال آب ارس به عنوان یکی از ۲ رودخانه بزرگ مرزی کشور، نیازمند توجه بیشتر وزارتخانه ها و سازمان های مرکزی در تهران است تا فرصت موجود، در سایه تعلل و گذشت زمان به تهدید تبدیل نشود. 

آنان معتقدند که به رغم ضیق مالی دولت در شرایط تحریم، هیچ گونه کم توجهی به اجرای این طرح حیاتی و راهبردی از سوی نهادهای مرکزی در سال های گذشته قابل قبول نبوده و هر گونه کوتاهی در تسریع اجرای طرح انتقال آب ارس، در سال های آینده هزینه های مازاد بر منابع مالی و اعتماد عمومی تحمیل می کند. 

کارشناسان محلی در تبیین این نکته می گویند هر چند شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی، متولی اصلی اجرای طرح انتقال آب ارس به حوضه آبریز شمال شرق دریاچه ارومیه است، اما اختیار تامین و اختصاص منابع مالی در دست وزارتخانه ها و سازمان های مرکزی در تهران متمرکز است و مسوولان استانی و نمایندگان آذربایجان شرقی در مجلس با هم افزایی و پیگیری جدی موضوع می توانند به تسریع در تکمیل این طرح مهم کمک کنند که خوشبختانه این مهم در دولت سیزدهم رنگ واقعیت به خود گرفته است.

 همچنین باید توجه داشت که آبرسانی به تبریز، جلفا و ۲۲ شهر آذربایجان شرقی از طریق خط لوله انتقال آب ارس انجام می شود، ۱۶۹ روستای مسیر از این خط آبدار می شوند و این آخرین گزینه برای تامین آب شهرهای یاد شده است؛ تامین آب صنعتی شهرک های صنعتی و کشاورزی مسیر آبرسانی و تامین ۱۰۰ میلیون مترمکعب پساب دریاچه ارومیه از دیگر ره آورد اجرای این مگاپروژه است.  

طرح انتقال آب ارس به تبریز در گذر زمان

طرح انتقال آب رودخانه ارس به شمال شرق دریاچه ارومیه شامل آبگیری در حاشیه رودخانه ارس در محدوده جلفای منطقه آزاد ارس با ظرفیت ۳۰۰ میلیون متر مکعب در سال، بیست و ششم مرداد ماه ۱۳۹۲ توسط وزیر وقت نیرو و جمعی از مقام های ارشد کشوری و استانی کلنگ زنی شد.

در تبیین اهمیت اجرای این طرح، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که در آیین کلنگ زنی آن معاون اول رئیس جمهور، وزیر نیرو، وزیر راه و شهرسازی، استاندار آذربایجان شرقی و مدیرعامل منطقه آزاد ارس، نماینده مردم مرند و جلفا و جمعی از مسؤلین استانی و شهرستان جلفا  حضور داشتند.

هزینه سرمایه گذاری اولیه طرح انتقال آب ارس برای اجرای آبگیر، خط انتقال، تونل انتقال، راه دسترسی، ایستگاه های پمپاژ، تصفیه خانه، مخازن ذخیره، سیستم انتقال پیام با احتساب هزینه های استملاک اراضی و نیرو رسانی بر اساس برآورد سال ۱۳۹۲ بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد ریال و با احتساب بازپرداخت اصل و سود فاینانس، در حدود ۳۵ هزار میلیارد ریال بود.

در آن زمان اعلام شد که طرح انتقال آب ارس شامل آبگیری در حاشیه رودخانه ارس در شهر جلفا با ظرفیت ۳۰۰ میلیون متر مکعب در سال، خط انتقال فولادی به قطر ۲۰۰۰ میلی متر و به طول ۱۳۴ کیلومتر با ظرفیت انتقال هفت متر مکعب در ثانیه و یک رشته تونل انتقال ۵/۵ کیلومتری به قطر ۲/۳ متر و هشت باب ایستگاه پمپاژ است.

هزینه سرمایه گذاری اولیه طرح انتقال آب ارس برای اجرای آبگیر، خط انتقال، تونل انتقال، راه دسترسی، ایستگاه های پمپاژ، تصفیه خانه، مخازن ذخیره، سیستم انتقال پیام با احتساب هزینه های استملاک اراضی و نیرو رسانی بر اساس برآورد سال ۱۳۹۲ بالغ بر ۱۲ هزار میلیارد ریال و با احتساب بازپرداخت اصل و سود فاینانس، در حدود ۳۵۰۰۰ میلیارد ریال بود.

همچنین سیستم تامین برق ۱۰۰ مگاواتی، ۱۳ مخزن ذخیره به حجم کل ۳۹۰ هزار متر مکعب، تصفیه خانه مقدماتی به ظرفیت ۱/۹ متر مکعب در ثانیه در محل برداشت و تصفیه خانه اصلی به ظرفیت ۶/۶ متر مکعب در ثانیه در شمالغرب صوفیان از دیگر مشخصات فنی این طرح بزرگ است. 

مطالعات طرح انتقال آب ارس به شمال شرق دریاچه ارومیه از سال ۱۳۸۵ آغاز و ضمن تائید آن در سال ۱۳۹۰، جزو مصوبات سفرهای استانی ریاست جمهوری قرار گرفت؛ بر این اساس اولویت اول این پروژه تامین نیازهای آب شرب ۲۲ شهر و ۲۸۶ روستای محدوده طرح بوده، جبران کسری سفره های آب زیرزمینی و تعادل بخشی تراز دریاچه ارومیه اولویت دوم و بهبود اراضی کشاورزی موجود در محدوده طرح به روش آبیاری مدرن نیز اولویت سوم این پروژه ملی محسوب می شود.

انتقال آب ارس به تبریز از طرح های اولویت دار وزارت نیروست

دوم بهمن ماه پارسال بود که معاون آب و آبفای وزیر نیرو در دیدار با استاندار آذربایجان‌شرقی ضمن تشکر از توجه ویژه وی به بخش آب و پیگیری‌های مستمرش درخصوص مسائل آب استان، اظهار کرد: شرکت‌های آب منطقه‌ای و آب و فاضلاب استان درخصوص انجام پروژه‌های کوتاه مدت تامین آب شرب برای گذر از تنش آبی، برنامه‌ریزی لازم را انجام داده‌اند که سعی خواهد شد اعتبار مورد نیاز اعلامی در حداقل زمان ممکن تأمین شود.

محمد جوانبخت درخصوص پروژه انتقال آب ارس گفت: این پروژه جزو پروژه‌های مهم استان و وزارت نیرو است که ۳۵ کیلومتر از آن در قالب توسعه بهره‌برداری از ارس اجرا شده و به یاری خدا اجرای مابقی آن عملیاتی خواهد شد.

معاون وزیر نیرو افزود: در سطح کشور با انباشت پروژه‌های نیمه‌تمام حوزه آب و فاضلاب روبه‌رو هستیم که خوشبختانه وزارت نیرو برنامه‌ریزی خوبی با انتخاب پروژه‌های اولویت‌دار منابع آب کشور انجام داده و اکثر پروژه‌های مهم استان شامل سدهای شهریار، شهید مدنی، پیغام‌چای، گرمی‌چای و شبکه پایاب سدهای قلعه‌چای، آیدوغموش، سهند، قیزقلعه‌سی، خداآفرین و همچنین آبرسانی به مرند و میانه و توسعه بهره‌برداری از ارس در اولویت قرار گرفته‌اند و با تامین اعتبار مورد نیاز ظرف حداکثر سه سال به بهره‌برداری خواهند رسید.

دستور رئیس جمهور برای اختصاص اعتبار برای انتقال آب ارس به تبریز

اوایل آذر ماه امسال بود که استاندار آذربایجان شرقی در بازدید از ایستگاه‌های پمپاژ طرح انتقال آب ارس به دشت تبریز انتقال آب ارس به تبریز را یکی از ابرپروژه‌های ملی توصیف کرد و گفت: رئیس جمهور دستورهای لازم را برای تخصیص اعتبار این پروژه داد و با هماهنگی وزیر نیرو و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) قرار شده تا بخش‌های مهم پروژه از جمله عملیات حفاری تونل هرچه سریع‌تر آغاز شود.

عابدین خرم که به همراه نمایندگان «مرند و جلفا» و «شبستر» در مجلس شورای اسلامی از این طرح بازدید می‌کرد، به سازمان‌ جهاد کشاورزی و شرکت آب‌ منطقه‌ای آذربایجان شرقی دستور داد تا هماهنگی‌های حداکثری را برای رفع موانع از این پروژه مهم و نیمه‌تمام انجام دهند.

استاندار آذربایجان شرقی در حاشیه این بازدید، اعلام کرد که با اتمام این پروژه، نیازهای کشاورزی، صنعتی و آب‌شرب تقریبا ۳.۵ میلیون نفر در حد فاصل ارس تا تبریز تامین شده و بخشی از آب انتقالی به سمت دشت شبستر و دریاچه ارومیه هدایت خواهد شد.
 
استاندار آذربایجان شرقی در حاشیه این بازدید، اعلام کرد که با اتمام این پروژه، نیازهای کشاورزی، صنعتی و آب‌شرب تقریبا ۳.۵ میلیون نفر در حد فاصل ارس تا تبریز تامین شده و بخشی از آب انتقالی به سمت دشت شبستر و دریاچه ارومیه هدایت خواهد شد.

خرّم، انتقال آب ارس به تبریز را یکی از ابرپروژه‌های ملی توصیف کرد و اظهار داشت: رئیس جمهور محترم دستورهای لازم را برای تخصیص اعتبار این پروژه داد و با هماهنگی وزیر نیرو و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) قرار شده تا بخش‌های مهم پروژه از جمله عملیات حفاری تونل هرچه سریع‌تر آغاز شود.

وی با تاکید بر اینکه سطح زیر کشت منتظر آب ارس است، افزود: طبق پیگیری‌های به‌عمل آمده، دستگاه حفاری تونل طی مدت زمان کوتاهی در محل عملیات استقرار خواهد یافت تا گره این پروژه ملی به دست مهندسان جهادی قرارگاه خاتم باز شود.

خرم به زمان اتمام پروژه نیز اشاره و خاطرنشان کرد: ما باید این پروژه را با رویکرد جهادی به همراه مجموعه تخصصی آب و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) نهایتا تا سه سال افتتاح کنیم. اگر تونل تعبیه شده در طرح، سریع‌تر تحقق یابد، این پروژه نزدیک‌تر از زمان وعده داده شده افتتاح خواهد شد.

تکمیل طرح انتقال آب راس تامین آب شرب و صنعت آذربایجان شرقی را برای ۳۰ سال تضمین می کند

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز گفت: عملیات اجرایی این طرح مهم ملی در سال ۱۳۹۶ به طریق فاینانس به تصویب رسید و پس از فراخوان برای سرمایه گذار در نهایت اجرای آن به ارزش ۶۵۰ میلیون یورو با طرف خارجی نهایی شد که متاسفانه با اعمال تحریم های اقتصادی غرب علیه ایران، فاینانس خارجی از بین رفت.

جواد رحمتی در گفت و گو با ایرنا، دلیل اصلی و مهم از بین رفتن استفاده از فاینانس خارجی را باز نشدن خط اعتباری برای کشور بیان کرد.

رحمتی با تاکید بر اهمیت اجرای این پروژه مهم برای تامین آب شرب و صنعت شهرستان تبریز، اظهار کرد: بر این اساس تفاهم نامه ای بین وزارت نیرو، قرارگاه خاتم الانبیاء و استانداری آذربایجان شرقی با ترک تشریفات منعقد شد که هم اکنون مراحل اداری آن در هیات دولت طی می شود.

وی ادامه داد: طرح انتقال آب ارس به تبریز یکی از مهمترین و زیربنایی ترین طرح های بخش آب آذربایجان شرقی و کشور به شمار می رود که تعلل در اجرای آن می تواند تا سه سال آینده  لطمات جبران ناپذیری به منطقه وارد کند که بر همین اساس باید تمهیدات لازم و کافی برای اجرای آن اندیشیده شود.  

وی ادامه داد: طرح انتقال آب ارس به تبریز یکی از مهمترین و زیربنایی ترین طرح های بخش آب آذربایجان شرقی و کشور به شمار می رود که تعلل در اجرای آن می تواند تا سه سال آینده  لطمات جبران ناپذیری به منطقه وارد کند که بر همین اساس باید تمهیدات لازم و کافی برای اجرای آن اندیشیده شود.     

رحمتی یادآور شد: ارزش ریالی اجرای طرح انتقال آب ارس به تبریز بالغ بر ۱۵ هزار میلیارد تومان است که هر گونه تاخیر در اجرای آن بار مالی هنگفتی را به دولت وارد خواهد کرد.

وی یکی از ثمرات مهم طرح انتقال آب ارس به تبریز را تامین آب شرب و صنایع آذربایجان شرقی حداقل برای مدت ۳۰ سال بیان کرد و گفت: همکاری و تعامل دستگاه های مختلف اجرایی و نیز مساعدت ویژه دولت جدید برای اجرای این طرح بسیار لازم و ضروری است.