پیامبر اکرم (ص) در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان اینگونه دعا کردند: اَللّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَةَ الْخَاشِعِینَ وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَةِ الْمُخْبِتِینَ بِأَمَانِک یا أَمَانَ الْخَائِفِینَ. خدایا در در این ماه طاعت فروتنان را نصیبم کن و سینه‌ام را برای توبه‌ای همانند توبۀ خاضعان گشوده گردان، به امان دادنت ای امان بخش هراسندگان.
حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع)به خبرنگار معارف ایرنا گفت: برای این که به همه موارد مطرح شده در دعاهای روزهای گذشته برسیم و خدا از لغزش ها و خطاهای ما درگذرد و بر ما آسان بگیرد، دو نکته مهم وجود دارد. اول این که طاعت ما از روی خشوع باشد. یعنی قدرت خدا و ضعف خود را بپذیریم و بدانیم چاره ای جز فرمانبری از ذات الهی را نداریم.
وی افزود: نباید این عدالت و تقوا سبب شود که فکر کنیم ما موضوعیت داریم و لذا طاعت ما باید همراه با خشوع باشد. یعنی هر کاری انجام دهیم، نمی توانیم حق الهی را ادا کنیم و از طرف دیگر برای رسیدن به عدالت و تقوا نیاز به شرح صدر داریم.
برخی کارشناسان معتقدند ممکن است اطاعت افراد همراه با خودخواهی باشد. حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان گفت: در دعای روز پانزدهم از خدا می خواهیم به ما توفیق دهد تا اطاعت ما از او همانند اطاعت افراد خاشع باشد. خشوع به این معناست که قلب انسان در برابر خدا تواضع داشته باشد و با فروتنی به عبادت و اطاعت بپردازد. برخی افراد در عین حال که از خدا اطاعت می کنند اما اطاعتشان همراه با نوعی تکبر و خودخواهی است.
این حافظ قرآن ادامه داد: افراد متکبر از عبادت خود لذت نمی برند و با سختی به عبادت می پردازند کما اینکه در آیه ۴۵ سوره بقره می فرماید «و انها لکبیره الا علی الخاشعین» یعنی نماز برای انسان غیر خاشع و متکبر، سخت و سنگین است.
وی افزود: آنچه می تواند انسان را به خشوع در برابر خدا برساند تفکر در عظمت الهی و خلقت او و نیز تفکر در ضعیف بودن انسان است. انسان باید بداند اساس خلقت او بر ضعف و ناتوانی است همانگونه که در آیه ۲۸ سوره نساء می فرماید و خلق الانسان ضعیفا. اگر عبادت ما همراه با خشوع شود، عبادتی واقعی و مثمر خواهد بود ولی اگر عبادت از روی تکبر باشد ممکن است با تکبر خود عبادت هایمان را ضایع کنیم؛ همانگونه که شیطان تکبر کرد و از فرمان الهی سرپیچی نمود و در نهایتا از درگاه الهی رانده شد و خدا به او فرمود "تو حقّ نداری در آن (مقام و مرتبه) تکبّر کنی! بیرون رو، که تو از افراد پست و کوچکی»
شاه فضل اضافه کرد: در فراز دیگر این دعا از خدا می خواهیم به ما شرح صدر عنایت کند و ما را در زمره توبه کنندگانی قرار دهد که با خضوع در برابر او توبه می کنند. شرح صدر یکی از نعمت های بزرگ الهی است که اگر به کسی عنایت شود، مسیر هدایت برای او باز می شود.
وی افزود: در آیه ۱۲۵ سوره انعام می خوانیم «فمن یرد الله ان یهدیه یشرح صدره للاسلام» یعنی خدا هر کس را بخواهد هدایت کند، به او شرح صدر می دهد. بنابراین شرح صدر مقدمه ای برای هدایت انسان است. اگر انسان توفیق توبه پیدا کند و توبه او همراه با خضوع و شرح صدر باشد زمینه های هدایت برای او فراهم خواهد بود و راه های تقرب به خدا برای فرد فراخ و هموار می گردد. در این فراز از خدا شرح صدر، همراه با توبه خاضعانه طلب می کنیم تا بتوانیم به خدا تقرب پیدا نماییم.
حجت الاسلام عامری نیز معتقد است: شرح صدر به طور کلی یعنی این که سختی ها و مشکلات و همچنین مخالفان خود را تحمل کنیم ولی در اینجا رسول خدا (ص) می فرماید خدایا شرح صدری بده تا من بازگشت گناهکاران و خطاکارانی را داشته باشم که به سوی تو بازمی گردند. یعنی پذیرش خطای خود را مطرح می کنم و می گویم شرح صدری می خواهم که بتوانم خطای خود را بپذیرم.
وی افزود: اگر چنین اتفاقی بیافتد، خدا انسان را به مقام امن می رساند و این مقام برای کسانی است که مرتب این خوف را داشته باشند. کسانی که چنین خوفی را در وجود خود نداشته باشند، امانی هم نخواهند داشت. مانند کودکی که می ترسد و به آغوش پدر و مادر پناه می برد. لذا انسان همیشه باید در خوف باشد که به سمت خدا برود تا خدا نیز به او امان بدهد.
این استاد حوزه با اشاره به جایگاه خوف و رجا در آموزه های دینی گفت: البته مقام امن برای خائفین است و رجاء، انسان را به مقام اشتیاق می رساند.
نظر شما