خدایا! مرا به سوی کارهای شایسته هدایت کن

پیامبر اکرم (ص) در هفدهمین روز از ماه مبارک رمضان این‌گونه دعا کردند: اَللّهُمَّ اهْدِنِی فِیهِ لِصَالِحِ الْأَعْمَالِ وَ اقْضِ لِی فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ الْآمَالَ یا مَنْ لایحْتَاجُ إِلَی التَّفْسِیرِ وَ السُّؤَالِ یا عَالِماً بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ. یعنی خدایا، مرا در این ماه به سوی کارهای شایسته و اعمال نیک هدایت فرما و حاجت ها و آرزوهایم را برآور، ای آن که نیاز به روشنگری و پرسش ندارد، ای آگاه به آنچه در سینه جهانیان است بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست.

حجت الاسلام حسن عامری استاد حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم (ع) به خبرنگار معارف ایرنا گفت: در دعای روز هفدهم دو نکته برای رسیدن به دارالقراری که در روز شانزدهم گفتیم، وجود دارد. یکی این که انسان توفیق انجام اعمالی را پیدا کند که قبل از این که عمل باشد، صالح  بودن آن مورد توجه قرار گیرد. یعنی گاهی به اعمال صالح تعبیر می کنیم ولی پیامبر اعظم (ص) در دعای روز هفدهم می فرماید لصالح الاعمال یعنی عملی که صالح بودن آن قبل از هر اقدامی مشخص باشد که این عمل می تواند با فکر و مشورت و موافقت نیکان باشد.

وی تاکید کرد: بنابراین صرف انجام عمل کفایت نمی کند بلکه صالح بودن آن به عمل انسان ارزش می دهد. اگر همه به دنبال صالح اعمال برویم، امنیت پیدا می کنیم و نکته مهم در این دعا ضرورت توجه مسئولان به نیازهای مردم است. یعنی حاکمان و مسئولانی که اداره زندگی مردم را به عهده دارند، باید به آن مسائلی توجه کنند که مردم را به امنیت می رساند و این مسائل شامل نیازها و آرزوهای آنان است که در دعای امروز نیز آمده است.

این استاد حوزه روایت یکی از شیعیان و دوستداران امام صادق (ع) را بیان کرد و گفت: حماد بن عیسی نقل می کند که به امام عرض کردم اگر انسان از خدا مسائل دنیوی بخواهد، ایرادی دارد و آن حضرت فرمود نه. آنگاه من از امام صادق (ع) خواستم تا دعا کند که خدا پول بسیار، همسری زیبا و خانه ای بزرگ به من ارزانی کند. راوی می گوید بعد از مدتی که امام صادق (ع) برای حماد بن عیسی دعا کرده بود، به او سر زدم و دیدم همه این نعمت ها را دارد و امام صادق (ع) تاکید کردند که اگر مال دنیا و خوبی های دنیا برای مومن گشایش و آسایش و آرامش ایجاد کند، امری بسیار پسندیده است.

عامری ادامه داد: بنابراین در پناه حکومت اسلامی و حکومت صالحان که یکی از مصادیق آن حاکمیت مومنان و صالحان است، این دو موضوع باید تحقق پیدا کند تا امنیت خاطر احساس شود. یکی حوائج مردم و دیگری آرزوی آنان است و حضرت علی (ع) به مالک اشتر دستور می دهد تا ضمن برطرف کردن نیازهای مردم به آرزوهای آنان نیز توجه کند.

برخی از کارشناسان معتقدند نخستین گام برای خوب زیستن، توجه به رفتارهای نیک است. حجت الاسلام علی‌رضا شاه فضل قمصری استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان گفت: در دعای این روز از خدا می خواهیم تا ما را به سوی اعمال صالح راهنمایی کند. توجه پیدا کردن انسان به رفتارهای خوب و شایسته، اولین گام برای خوب زیستن است. بسیار اتفاق می افتد که شیطان، اعمال زشت را برای انسان زینت می دهد و فرد، گمان می کند رفتار او شایسته است در حالی که این گونه نیست.

وی با اشاره به آیه ۴۸ سوره انفال گفت: قرآن می فرماید «زین لهم الشیطان اعمالهم» گاهی اوقات شیطان کارهای بد را برای ما زینت می دهد و گاهی نیز نفس اماره این نقش را ایفا می کند. بر اساس آیه ۸۳ سوره یوسف، حضرت یعقوب به فرزندانش می گوید سولت لکم انفسکم امرا یعنی نفس شما امری را برایتان آراسته است. بنابراین آنچه در این دعا از خدا طلب می کنیم اهمیت بالایی دارد چرا که انسان با فهم راه صحیح، احتمال دارد در آن مسیر گام بردارد اما کسی که کار صحیح را نمی داند، محال است بتواند رفتار شایسته داشته باشد.
این حافظ قرآن ادامه داد: در فراز دوم دعای امروز از خدا می خواهیم ما را به حاجت ها و آرزوهای‌مان برساند. هر انسانی در زندگی خود نیازهایی دارد و برای آینده خود آرزوهایی در سر می پرواند. نیازمندی انسان، جزء ذات اوست چرا که انسان ضعیف آفریده شده و در خلقت، وابسته به خداست و نیاز، سرتاسر وجود او را فراگرفته است.

وی افزود: قرآن کریم در آیه ۱۵ سوره فاطر می فرماید یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله یعنی ای مردم شما نیازمند به خدا هستید. این خداست که با علم و قدرت خود می‌تواند حاجت‌های ما را بدهد و ما را به آرزوهای‌مان برساند. طبیعی است آنچه در این دعا می خواهیم حاجت‌های شرعی و آرزوهای منطقی و مفید است. پیام فراز مذکور این است که انسان بداند بدون کمک و عنایت الهی نمی‌تواند به خواسته‌های خود برسد و اگر هم فردی استکبار می ورزد و در عین حال به خواسته‌اش می رسد، باید بداند خواسته‌ای که از طریق غیر الهی بدست، بیاید ارزش و برکت لازم را نخواهد داشت. بنابراین شایسته است انسان ضمن فعالیت و تلاش برای رسیدن به خواسته‌هایش همواره خودش را محتاج خدا بداند و  توجه داشته باشد که آنچه از طرف خدا به او می‌رسد، بسیار ارزشمندتر و نیکوتر خواهد بود.
شاه فضل ادامه داد: در بخش دیگر این دعا خدا را این گونه صدا می‌زنیم که خدایا تو وجودی هستی که احتیاج به توضیح خواستن و سوال کردن نداری. چرا که به همه چیز علم داری. تو به آنچه در عمق وجود انسان ها می‌گذرد، دانایی. اگر چه خداوند به همه چیز علم دارد اما این امر منافاتی ندارد با اینکه انسان خواسته‌هایش را در برابر خدا به زبان بیاورد. چون این امر باعث می‌شود، انسان به مقام خود واقف شود و خضوع و خشوعش در برابر خدا بیشتر شود. 

حجت الاسلام عامری نیز گفت: در پایان دعای امروز این نکته قابل توجه است که در پیشگاه الهی نیازی به بیان جزییات نیست. چون خدا نیازی به توضیحات ما ندارد که چه چیزی نیاز داریم و چه زمانی یا کجا برآورده شود. در دعای هر روز ماه رجب بعد از ناز هم می گوییم «یا من یعطی من ساله یا من یعطی من لم یسئله» یعنی ای کسی که عطا کنی به هر که از تو درخواست کند و ای کسی که عطا کنی به کسی که از تو درخواست نکند. بنا بر این خدا نیازی به درخواست ما ندارد. البته ما باید از خدا بخواهیم و در بسیاری از موارد خدا منتظر خواست ما نیست بلکه خودش عنایت می کند. چون به همه آنچه که در قلب ها می گذرد، آگاه است.

عامری اضافه کرد: البته این عنایت الهی یک شرط دارد و آن این که خود را از اهل بیت (ع) دور نکنیم. لذا در روایات سفارش شده که در ابتدا و انتهای دعاهایمان بر پیامبر (ص) و خاندانش صلوات بفرستیم که تضمینی برای رسیدن به خواسته هایی است که از خدا می خواهیم و اهل بیت را واسطه میان خود و خدا قرار می دهیم.