دکتر بهرام شعبانی یکشنبه در نشست ادبی ذکر جمیل سعدی افزود: واقعیت‌هایی درباره سعدی یافت می‌شود که تا حدودی انسان را دچار چالش می‌کند و ما باید ظرفیت شناخت، روبه‌رو شدن و درک این حقایق و واقعیات را داشته باشیم.
وی بیان کرد: افزون بر باب پنجم گلستان که به طور خاص به عشق و جوانی پرداخته و بسامد حضور جوان در این باب زیاد است، در باب‌های دیگر هم کمابیش جوانان با نام‌های مختلف مطرح شده‌اند و سعدی درباره آن‌ها سخن گفته است.
استاد دانشگاه جهرم با بیان اینکه در یک نگاه کلی می‌توانیم نگاه سعدی به جوانان را به دو دسته تقسیم کنیم، ادامه داد: جوانان یا چهره‌های مثبتی هستند و یا چهره‌های منفی. از چهره‌های منفی، «جوانان شاهد» است. جوانان و پسران شاهد در گلستان، بیشترین بسامد را دارد و بیشتر حکایت‌هایش بحث شاهد و شاهدبازی است. تقریباً حدود شصت بار واژه پسر و حدود چهل بار واژه جوان در گلستان آمده است.
وی تصریح کرد: افزون بر نام پسر و جوان، «شاهد»، «غلام»، «ملک‌زاده»، «دلبر»، «معشوقه»، «یار»، «پاکیزه‌رو»، «دلارام» و «حَدَث» هم هستند که درواقع در بحث از همین شاهدبازی است. بیشتر شخصیت‌هایی که در باب پنجم مطرح شده‌اند، جوانان و نوجوانان شاهد از گروه‌های مختلف هستند.
دکتر شعبانی افزود: در واقع انسان یک سری نوجوان را می‌بیند که به عنوان شاهد و غلام و خوبرویان، در سیطره نگاه افراد مختلفی هستند و این موضوع، به نابسامانی‌های اجتماعی آن روزگار برمی‌گردد. به نظر می‌آید سعدی بازتاب دهنده واقعیات جامعه بسته‌ای است که قرن‌ها با یک شیوه خاصی اداره می‌شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم اظهار کرد: مثلاً از قرن پنجم به‌ویژه در دوره حکومت غزنویان که جامعه بسته، سنتی و مذهبی است، در این جامعه، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی وجود دارد. سعدی که پس از چند قرن، از بزرگان اندیشه و ادب و فرهنگ و شعر فارسی است، بیش از هرچیز بازتاب‌دهنده حقایق و واقعیت‌های چنین جامعه‌ای است که حتی خود سعدی هم نتوانسته خودش را از چنین جامعه‌ای به طور کامل فرابکشد. می‌توانیم بگوییم او آزادگی و شاید نوعی بی‌پروایی کرده که واقعیات را بیان کرده است.
وی با بیان اینکه غیر از بحث شاهدبازی، بحث‌های دیگری هم درباره جوانان هست که سعدی از آن‌ها برای بیان اندیشه‌های تربیتی خود، کمک می‌گیرد، ادامه داد: سعدی در دیدگاه خودش، نقش وراثت و آنچه را که امروزه ژنتیک افراد در تربیت گفته می‌شود، برجسته می‌کند.
به گفته وی اندیشه‌های مثبتی هم درباره جوانان در شعر سعدی یافت می‌شود. مثلاً وطن‌پرستی، آزاده خواهی، علم‌اندوزی، ثروت‌اندوزی و پرسش‌گری جوانان. به عنوان نمونه، در حکایت دوم از باب هفتم گلستان که پسران توسط پدر، توصیه به علم‌اندوزی می‌شوند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم بیان کرد: سعدی «دختران جوان» را نیز در گلستان مطرح کرده است که نقش اجتماعی چندانی به این دختران و زنان داده نشده است. این زنان اغلب یا کنیزی هستند که او را برای شاه آورده‌اند، یا چهره زیبایی نداشته‌اند و آن‌ها را بالاجبار به ازدواج کسی درآورده‌اند، یا دخترانی که گرفتار پیرمردان یا قربانی خشونت مردانند. شاید بتوان گفت این زنان و دختران بازتاب جامعه‌ای هستند غیر از جامعه ایران باستان.
وی تصریح کرد: آن گرفتاری‌ای که در جامعه‌ای که سعدی دارد آن را بازتاب می‌دهد در پسران است، دو چندان برای دختران دیده می‌شود و بسامد واژه دختران جوان در گلستان، بسیار کمتر از پسران جوان است.
دکتر شعبانی ابراز کرد: چهره‌های منفی‌ای که از جوانان در گلستان بازتاب داده شده، بیشتر از چهره‌های مثبتی است که در این کتاب بازتاب داده شده است.
به گفته دکتر شعبانی، ما در جامعه‌ای هستیم که هنوز هم مانند همان روزگار سعدی، گرفتار مصلحت‌گرایی‌ها و تابع شرایط بودن‌ها هستیم و کم پیدا شده‌اند افرادی که بتوانند این فضاها را بشکنند و چیز جدیدی بنا کنند. کمااینکه اگر همین چهره‌های علمی ادبی را نداشتیم، درواقع چیزی نداشتیم.
وی ادامه داد: حتی سعدی هم با آنکه اندیشمند بزرگی است و در آزادگی، در دانش و در بیان اندیشه‌های متعالی انسانی بی‌نظیر است و واقعیات موجود جامعه را بیان کرده، اما خیلی جاها او هم تابعی از همین شرایط شده است و نتوانسته آنچنان که باید یک نوع فراتر رفتن از واقعیت‌های موجود و به تعبیری، یک نوع کار تازه کند.
نشست ادبی ذکر جمیل سعدی به همت انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی و کانون شعر و ادب و حضور اساتید و علاقه‌مندان، با شعرخوانی شاعران: دکتر الهام تمدن، شکیبا غفاریان و اسماعیل خاکسار به مناسبت بزرگداشت روز سعدی برگزار شد.
شهرستان جهرم در فاصله ۱۹۳ کیلومتری از جنوب شرق شیراز قرار دارد.
نظر شما